"Trwająca inwazja na Ukrainę powoduje głębokie zmiany w eurazjatyckich sieciach transportowych. Prowadzi to do upadku przebiegającego przez Rosję Północnego Korytarza Jedwabnej Kolei, który w ciągu ostatniej dekady gwałtownie się rozwinął. Jednocześnie katalizuje rozwój Korytarza Środkowego, biegnącego przez Kazachstan, Morze Kaspijskie, Azerbejdżan, Gruzję, Morze Czarne, a następnie dalej przez Turcję lub bezpośrednio do UE. UE ma szansę niejako zajść Rosję gospodarczo od tyłu, o ile nie będzie reaktywna" - podkreślił Popławski, zajmujący się w OSW analizą handlu międzynarodowego, łańcuchami dostaw oraz gospodarką UE.

Przypomniał, że Wspólnota dysponuje znacznym budżetem przeznaczonym na aktywność zewnętrzną. Jest on szacowany nawet na ok. 40 mld euro rocznie, jeśli uwzględni się możliwości mobilizowania środków prywatnych.

"Do tej pory pieniądze te wspierały silniejszą obecność UE w Afryce, Ameryce Południowej czy w regionie Indo-Pacyfiku. Rzadko jednak służyły polskim interesom strategicznym, a jest nim bez wątpienia osłabianie więzi Rosji z jej zapleczem, czyli m.in. z Kaukazem Południowym i Azją Środkową, poprzez inwestowanie w zbliżenie tych regionów do UE" - dodał ekspert.

Pytany, czy na przeszkodzie realizacji projektu Korytarza Środkowego nie stoją czynniki geograficzne i polityczne, odparł: "Na pewno nie należy być hurraoptymistami – mówimy bowiem o regionach nie aż tak stabilnych, gdzie wpływy Rosji, zwłaszcza w sektorze bezpieczeństwa, są wciąż niemałe". "Jednak z naszych analiz w OSW wynika, że właśnie postawienie na transport, poprawienie połączeń komunikacyjnych UE z tymi regionami, czyli m.in. inwestycje w projekt Korytarza Środkowego, jest potencjalnym sposobem na dywersyfikację kontaktów handlowych tamtej części świata, a w dłuższej perspektywie - być może wzrostu jej niezależności politycznej" - dodał.

Popławski zwrócił uwagę, że od 2022 r. widać rosnące zainteresowanie sektora prywatnego, nie tylko z UE, inwestycjami w połączenia transportowe na tym kierunku. "UE podobną koniunkturę zmarnowała już po 2014 r. po aneksji Krymu (przez Rosję - PAP). Zainteresowaniu inwestorów musi bowiem towarzyszyć wsparcie publiczne, które może niwelować pewne ryzyka" - podkreślił analityk.

Na pytanie, czy bez poparcia Chin projekt może wyjść poza fazę pomysłu, przyznał, że "stanowisko Pekinu jest kluczowe dla rozwoju Środkowego Korytarza, gdyż ma on szansę pełnić istotną funkcję w transporcie towarów między UE i Chinami". "(...) Państwo Środka było sceptyczne wobec wszelkich prób omijania Rosji, jednak obecnie może być skłonne do rozwijania alternatywnych korytarzy w celu dywersyfikacji połączeń lądowych z UE i jednoczesnego zwiększania poprzez Korytarz Środkowy swoich wpływów gospodarczych w państwach tranzytowych" - ocenił.

"Wysokie zaangażowanie wykazuje również Ankara, która widzi w szlaku szansę na uzyskanie znaczących korzyści z tranzytu dóbr i ich obsługi logistycznej. Współpraca przy rozwijaniu połączenia stanowiłaby również szansę na złagodzenie licznych napięć, które narosły w ostatnich latach w relacjach unijno-tureckich" - podkreślił Popławski.

Stwierdził, że dla naszych przedsiębiorstw szlak może być "szansą na nawiązanie silniejszych relacji gospodarczych z witalnymi demograficznie i obiecującymi gospodarczo państwami Kaukazu Południowego i Azji Środkowej".

"W krajach tych dominują pozytywne skojarzenia związane z Polską. Dla przykładu wielu Kazachów studiowało w Polsce i dobrze posługuje się naszym językiem. Stąd rozwój relacji z tymi państwami to szansa na dywersyfikację polskiego eksportu, którego obecnie 76 proc. trafia na rynek UE. W drugą stronę mogłyby płynąć nośniki energetyczne, takie jak choćby uran. Firmy logistyczne z Polski miałyby szansę na udział w rozwoju Korytarza Środkowego. Nie wspominając o tym, że Polska poprzez Fundusz Trójmorza posiada udziały w bułgarskim porcie Burgas, ważnym punkcie przeładunkowym na szlaku" - podsumował analityk OSW.

Z Brukseli Artur Ciechanowicz (PAP)

asc/ akl/