Muzeum Ikon działa w zabudowaniach męskiego klasztoru prawosławnego Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Supraślu. W zbiorach ma jedną z najbogatszych w Polsce kolekcję ikon z XVIII, XIX i XX w., a także unikatowe XVI-wieczne freski.

Najnowsza wystawa "Pasja i Zmartwychwstanie Chrystusa w tradycji chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu" zostanie otwarta w niedzielę po południu.

Jak powiedziała PAP kierownik Muzeum Ikon w Supraślu, a także jedna z kuratorek wystawy Ewa Zalewska, wystawa ma uwrażliwić widza, że nie ma jednego właściwego sposobu na to, żeby wyrazić kwestie Pasji i zmartwychwstania Chrystusa w sztuce sakralnej tradycji wschodniej i zachodniej.

"Taki cel był tej wystawy, żeby uświadomić, że tak naprawdę nie ma jednego właściwego spojrzenia, że te spojrzenia bywają różne, bywają odrębne, czasami też przenikają się wzajemnie, powodując w ikonografii jednego i drugiego wyznania zmiany, których wcześniej nie było i później jednocześnie tworzą obrazy, które się dopełniają, a przez to wizja staje się jeszcze ciekawsza" – mówiła Zalewska.

Wystawa prezentowana jest w kilku salach Muzeum Ikon. Najstarsze zabytki to relikwiarze pochodzące z IX–XIII, a także różne formy krzyża czy przedmioty liturgiczne, jak kropielnice, ikony, obrazy, rzeźby i płaskorzeźby prezentujące sceny związane z ukrzyżowaniem i zmartwychwstaniem Chrystusa, datowane od XVI do początku XX w.

"Wystawa pokazuje bardzo szerokie spektrum i uwrażliwia na to, co jest ciekawego, interesującego, mądrego wzajemnie w tej sztuce sakralnej, która dotyczy najważniejszego święta w chrześcijaństwie – święta Zmartwychwstania" – mówiła Zalewska.

Jak pisze w tekście do wystawy jeden z kuratorów Tomasz Peszke, poza zilustrowaniem widzom wydarzeń Wielkiego Tygodnia, "chodziło o taki dobór dzieł, aby wciągnąć zwiedzających w grę odnajdywania podobieństw i różnic w przedstawieniach o tej samej tematyce, pochodzących z jednej strony z obszaru zachodniej kultury łacińskiej, z drugiej strony – z kręgu szeroko rozumianego chrześcijaństwa wschodniego".

"W tradycji chrześcijańskiej rozpamiętywanie męki Chrystusa stanowiło i nadal stanowi istotny element w przeżywaniu Wielkiego Postu" – zauważyła w swoim tekście kuratorskim Aneta Jurgielewicz-Stępień. Dodała, że najwcześniejsze cykle pasyjne sięgają czasów wczesnochrześcijańskich, a od VIII–IX w. ukrzyżowanie jako najważniejsze wydarzenie pasji stało się kluczowym wizerunkiem w świątyniach.

Jurgielewicz-Stępień wskazała, że sceny ukrzyżowania w kościołach umieszczano początkowo na tzw. belce tęczowej, a od XV wieku ilustracje męki Chrystusa najchętniej ukazywano na ruchomych skrzydłach retabulów ołtarzowych. W tradycji wschodniej – jak pisze kuratorka – sceny pasyjne umieszczane były na ścianach naw bocznych cerkwi i w ikonostasach.

Mówiąc o różnicach w przedstawieniu Pasji i zmartwychwstania w tradycji wschodniej i zachodniej, Jurgielewicz-Stępień wskazała, że wypływały one z interpretacji teologiczno-filozoficznej tematu.

"Zmiany w kanonach ikonograficznych najwyraźniej zaznaczają się w okresie średniowiecza, gdzie w sztuce zachodniego chrześcijaństwa następuje przejście z relacjonującego charakteru scen do emocjonalnego obrazowania pasji Chrystusowej" – podała kuratorka.

Dodała, że zachodnia tradycja, akcentując emocjonalną stronę tematu, podkreśla człowieczeństwo Chrystusa. Chrześcijański Wschód – pisze kuratorka – skupia się na boskiej naturze Chrystusa, w przedstawieniach widzi go "jako Zwycięzcę, Króla Chwały".

Jurgielewicz-Stępień zwróciła też uwagę, że inne jest podejście w obu tradycjach do obrazu krzyża i ukrzyżowania Jezusa.

"Krzyż łaciński składa się z pionowej belki – oznaczającej zjednoczenie nieba z ziemią, tego co Boskie, z tym, co ludzkie w Chrystusie – i krótszej poziomej – mówiącej o zjednoczeniu ludzi chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, a zarazem podkreśla uniwersalny charakter zbawienia dokonanego na krzyżu. W prawosławiu najbardziej rozpowszechnionym jest krzyż o ośmiu końcach. Na osi wertykalnej znajdują się trzy belki poprzeczne: górna – tzw. titulus – z napisem wskazującym na winę Chrystusa, środkowa oraz dolna, której jeden koniec uniesiony jest do góry, co oznacza miejsce – niebo – do którego udał się Dobry Łotr razem z Chrystusem" – podaje kuratorka.

Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą m.in. ze zbiorów Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, Muzeum Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, z Działu Sztuki Muzeum Podlaskiego (którego oddziałem jest Muzeum Ikon), a także z kolekcji prywatnych. Wystawę można zwiedzać do 28 maja.(PAP)

Autorka: Sylwia Wieczeryńska

swi/ joz/