Za uchwałą o odrzuceniu ustawy było 50 senatorów, przeciw 45, wstrzymało się dwóch.

Teraz ustawa trafi do Sejmu, który może odrzucić uchwałę Senatu bezwzględną większością głosów.

Nowela zmienia zasady organizowania i przeprowadzania referendum lokalnego. Zakłada m.in. obniżenie progu ważności referendum z 30 do 15 proc. uprawnionych do głosowania. W przypadku referendum o odwołanie władz wykonawczych pochodzących z wyborów bezpośrednich, np. prezydenta miasta lub burmistrza, byłoby ono ważne, jeśli liczba wyborców, którzy wzięli w nim udział, stanowiłaby przynajmniej 3/5 liczby głosów oddanych w wyborach na odwoływany organ samorządu.

Sprawozdawca połączonych komisji samorządu terytorialnego i administracji państwowej oraz praw człowieka, praworządności i petycji Zygmunt Frankiewicz (KO) podkreślał podczas środowej debaty, że jest to akt prawny bardzo złej jakości.

Wymieniając zastrzeżenia senackich legislatorów do dokumentu podkreślił, że nowela proponuje np. skreślenie obecnego przepisu, że pod rozstrzygnięcia referendalne mogą być poddawane tylko sprawy istotne. Jak zaznaczył, po wejściu noweli życie pod referenda będą mogły być poddawane także sprawy nieistotne. W przypadku referendum o odwołanie organu władzy - i tylko takim - nie będzie konieczne zebranie w terminie podpisów.

Według Frankiewicza, obniżenie progów ważności referendów do poziomu 3/5 liczby głosów oddanych w wyborach na odwoływany organ będzie oznaczać, że może wystarczyć 6 proc. uprawionych, aby odwołać organ samorządowy. "Myślę, że skutkiem wprowadzenia tych zmian będzie zaniechanie niepopularnych decyzji w gminach, które są czasem konieczne" - powiedział senator KO.

Jego zdaniem, proponowane zmiany mogą prowadzić do paraliżu jednostek samorządu terytorialnego, bo będzie można właściwie permanentnie organizować referenda w sprawie odwołania władz.

Senator Jan Maria Jackowski (niezrzeszony) przyznał podczas środowej debaty, że ustawa wynika ze zobowiązań politycznych PiS wobec Kukiz'15, bo nawet samorządowcy PiS są przeciw niej.

Jego zdaniem ustawa idzie za daleko, bo referendum można zorganizować w każdej sprawie, choć, jego zdaniem, trzeba by się zastanowić czy obecne progi ważności referendum nie są zbyt wysokie.

Ustawy bronił wiceminister obrony i senator PiS Wojciech Skurkiewicz. Pytał, czy obywatele nie powinni mieć prawa do odwołania przed końcem kadencji np. prezydenta Radomia, który jego zdaniem doprowadził do zadłużenie miasta, mającego budżet 1 mld 300 mld zł, na ponad 1 mld zł.

"Czy mieszkańcy takiego miasta nie powinni mieć prawa odwołać takiego włodarza?" - pytał Skurkiewicz. Dodał, że np. mieszkańcy Ostrowca Św. powinni mieć prawo do odwołania prezydenta, który wziął łapówkę i zostało to zarejestrowane. Przy obecnych przepisach, dodał Skurkiewicz, skuteczne odwołanie obu prezydentów w drodze referendum jest niemożliwe.

Ustawy bronił też przedstawiciel wnioskodawców, poseł Jarosław Sachajko z Kukiz'15. Przekonywał, że w ustawie jest ograniczenie, że referendum będzie można przeprowadzać dwa razy w ciągu kadencji, więc argument że referenda sparaliżują samorząd są nietrafne.

Podkreślał, że jak polityk idzie do samorządu, powinien spełniać swoje zobowiązania wyborcze. Natomiast obywatele powinni mieć prawo go rozliczyć, mówił Sachajko, ewentualnie pokazać czerwoną kartkę, a taki instrument daje ustawa o referendum lokalnym.

Projekt nowelizacji ustawy o referendum lokalnym autorstwa posłów Kukiz'15 został złożony w Sejmie - wraz z podpisami posłów PiS - 29 października 2021 r. 9 marca br. nowelizacja została uchwalona przez Sejm.

Nowelizacja rozszerza katalog spraw, które mogą być przedmiotem referendum lokalnego: dodano sprawy inne niż istotne, dotyczące społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących wspólnotę samorządową.

Wprowadzono regułę, zgodnie z którą referendum będzie można przeprowadzać dwa razy w czasie trwania kadencji. Zgodnie z jedną z przyjętych poprawek, referendum można przeprowadzać po raz pierwszy – nie wcześniej niż na 18 miesięcy i nie później niż na 24 miesiące od początku kadencji tego organu; po raz drugi – nie wcześniej niż na 12 miesięcy i nie później niż na 6 miesięcy przed upływem kadencji tego organu.

Ograniczenie to nie będzie miało zastosowania do referendum ws. odwołania organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego oraz ws. odwołania wójta, burmistrza lub prezydenta miasta. Nowela zmniejsza o połowę liczbę obywateli niezbędnych do zainicjowania referendum. W przypadku gmin i powiatów będzie to 5 proc., a nie 10 proc. uprawnionych do głosowania mieszkańców; w przypadku województw - 2,5 proc. a nie 5 proc.

Nowe przepisy gwarantują inicjatorom referendum 6 miesięcznego terminu - a nie jak dotychczas 60 dni - na zebranie podpisów mieszkańców popierających referendum.

Nowelizacja wydłuża też termin na zaskarżenie do sądu administracyjnego uchwały organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego odrzucającej wniosek mieszkańców w sprawie przeprowadzenia referendum. Wydłuża także terminy: na usunięcie braków formalnych wniosku o referendum; na złożenie do sądu administracyjnego skargi na postanowienie komisarza wyborczego odrzucającego wniosek o przeprowadzenie referendum; na wniesienie skargi kasacyjnej.

Stwarza również możliwość utrwalania pracy komisji wyborczej za pomocą aparatów fotograficznych oraz kamer oraz zwiększa do trzech liczbę mężów zaufania wyznaczanych do pracy w komisji wyborczej.(PAP)

autor: Piotr Śmiłowicz

pś/ itm/