Autorem pomnika Władysława Broniewskiego (1897-1962), który w Płocku został uroczyście odsłonięty 25 czerwca 1972 r. jest rzeźbiarz Gustaw Zemła, twórca wielu podobnych projektów, w tym np. Pomnika Powstańców Śląskich w Katowicach. Monument odlany z brązu, o wysokości 10 metrów, stanął nieopodal miejsca, gdzie mieszkał Broniewski, a skąd rozpościera się widok na panoramę położonej poniżej doliny Wisły.

Pomnik nawiązuje formą do przydomowego dębu z rozłożystą koroną, który Władysław Broniewski często wspominał, a także do powiewających na wietrze sztandarów, układających się w rysy twarzy poety, który spogląda na rzekę. W jednym z utworów poeta pisał: „Równino mazowiecka rozpostarta szeroko, po tobie błądzi moje serce dziecka i męża oko/ Z Tumskiej spoglądam Góry na Królewski Las, zaciera jego kontury czas”.

Jak podkreślono w anonsie happeningu, odsłonięcie pomnika Władysława Broniewskiego w 1972 r., mimo niesprzyjającej aury, „było wielkim widowiskiem”. „W strugach deszczu, z delegacją państwową, na której czele stał przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński, delegacją literatów, której przewodził Jarosław Iwaszkiewicz z władzami partyjnymi, przedstawicielami społeczeństwa z całej Polski wśród których odznaczali się górnicy, delegaci płockich zakładów pracy, szkół, miłośników poety” - przypomina płocki Teatr Dramatyczny.

To właśnie aktorzy płockiej sceny, którzy wcielą się w historyczne postacie, a także pracownicy Książnicy Płockiej, noszącej imię Władysława Broniewskiego, postanowili upamiętnić wydarzenia sprzed pół wieku happeningiem. „Zapraszamy pod pomnik poety, żeby po 50 latach znów świętować to, że Broniewski urodził się w Płocku i nadal tak wiele dla niego znaczy. Ponownie odsłonimy pomnik Broniewskiego” - ogłosili organizatorzy.

Jak poinformowała Monika Mioduszewska-Olszewska z płockiego Teatru Dramatycznego, do scenariusza happeningu posłużą m.in. teksty zgłoszone w konkursie na wspomnienia z odsłonięcia pomnika w 1972 r. „Broniewski? Pamiętam. Strasznie wtedy padało”. Wydarzenie będzie częścią Roku Władysława Broniewskiego ogłoszonego przez samorząd Płocka. Oprócz czerwcowego happeningu, w ramach projektu „Broniewski znów w Płocku”, na wrzesień planowane są performwatywne spacery ulicami rodzinnego miasta poety, podczas których aktorzy tamtejszej sceny będą recytowali jego wiersze i przedstawiali scenki z jego życia.

„Happening, którzy przygotowujemy na 25 czerwca, będzie rekonstrukcją odsłonięcia w Płocku pomnika Władysława Broniewskiego trochę z +przymrużeniem oka+. Trzeba pamiętać, że wydarzenie to, z udziałem przedstawicieli najwyższych władz państwowych PRL, zorganizowano wówczas z ogromną pompą. Chcemy przypomnieć, co działo się podczas tej uroczystości i zastanowić się, jak dziś to odbieramy i jak odbieramy Broniewskiego” - powiedziała PAP Mioduszewska-Olszewska.

Jak zaznaczyła, w czasie happeningu pojawią się historyczne postacie, które brały udział w odsłonięciu pomnika poety. Wcielą się w nie aktorzy płockiego Teatru Dramatycznego.

W odsłonięciu pomnika Władysława Broniewskiego w Płocku 25 czerwca 1972 r. uczestniczyli przewodniczący Rady Państwa Henryk Jabłoński i Wanda Broniewska - żona poety, a także prezes Związku Literatów Polskich, Jarosław Iwaszkiewicz. Byli też robotnicy, tkaczka, górnik i robotnik budowlany oraz harcerze. Na fortepianie Piotr Paleczny zagrał Poloneza As-dur. Śpiewał też Państwowy Zespół Ludowy Pieśni i Tańca „Mazowsze”. Pomnik otaczały tłumy, w tym delegacje zakładów pracy z całej Polski, a także goście z zagranicy, w tym z ówczesnego ZSRR.

Władysław Broniewski urodził się 17 grudnia 1897 r. w Płocku. Był najmłodszym dzieckiem Zofii z Lubowidzkich i Antoniego Broniewskiego, kasjera bankowego. Miał dwie starsze siostry, Zofię i Janinę. Uczył się w płockim Gimnazjum Polskim - obecnie Liceum Ogólnokształcącym im. Władysława Jagiełły. W 1912 r. brał udział w utworzeniu gimnazjalnej tajnej sekcji „Strzelca”, a w 1915 r. wstąpił do Legionów Piłsudskiego. W szeregach 1. Pułku Piechoty wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej, a za zasługi wojenne otrzymał Srebrny Krzyż Orderu Wojennego Virtuti Militari i czterokrotnie Krzyż Walecznych. Z okresu szkolnego pochodzą pierwsze próby literackie Broniewskiego.

Po przeprowadzce do Warszawy w 1923 r. wstąpił do Związku Niezależnej Młodzieży Akademickiej, sympatyzującej z PPS. W 1925 r. ukazał się debiutancki tomik Broniewskiego pt. „Wiatraki”, w tym samym roku wyszły „Trzy salwy” - zbiorowy tomik poezji rewolucyjnej. W latach 30. poeta zaangażował się w wydawanie komunizującego „Miesięcznika Literackiego”, za co trafił do więzienia na 3 miesiące. Pod koniec 1932 r. ukazał się tomik „Troska i pieśń” z „Elegią na śmierć Ludwika Waryńskiego” i wierszem „Zagłębie Dąbrowskie”. Broniewski napisał też entuzjastyczny reportaż z podróży po ZSRR, ale członkiem partii komunistycznej nigdy nie został.

W kwietniu 1939 r., przeczuwając wybuch II wojny światowej, Broniewski napisał wiersz pt. „Bagnet na broń”. Wkroczenie wojsk sowieckich do Polski 17 września 1939 r. zastało poetę we Lwowie, gdzie wszedł w skład komitetu organizacyjnego nowego związku literatów, odmówił jednak publikowania w propagandowym „Czerwonym Sztandarze”. W styczniu 1940 r. został aresztowany wraz z Aleksandrem Watem i trafił na Łubiankę, gdzie przesiedział 13 miesięcy oskarżony o „polski nacjonalizm” i powiązania z polskim wywiadem wojskowym. Otrzymał wyrok 5 lat zesłania w Kazachstanie, jednak udało mu się zaciągnąć do armii gen. Andersa, z którą wyszedł z ZSRR do ówczesnej Palestyny.

Po II wojnie światowej namawiano Broniewskiego do pozostania na emigracji, jednak postanowił wrócić do Polski. W tym czasie zmarła jego żona Maria. W 1949 r. w związku z ogłoszonym konkursem na 70. rocznicą urodzin Stalina poeta napisał wiersz pt. „Słowo o Stalinie”. Odmówił natomiast napisania nowego hymnu Polski. Po śmierci córki Anny w 1954 r. Broniewski załamał się - trzy miesiące spędził w szpitalu psychiatrycznym. Cykl wierszy „Anka” należy do najbardziej przejmujących dokonań literackich poety. Broniewski zmarł w Warszawie 10 lutego 1962 r.

W rodzinnym domu Władysława Broniewskiego w Płocku znajduje się obecnie siedziba Związku Nauczycielstwa Polskiego. W pobliskim parku, dawnym ogrodzie posiadłości, rośnie nadal kilkusetletni dąb, wspominany często przez poetę i noszący jego imię. Nieopodal stoi jego pomnik. W 2017 r. w ogrodzie Książnicy Płockiej ustawiono ławeczkę w formie otwartej książki, poświęconą poecie. Ławeczka, według projektu malarki, autorki ilustracji książkowych i projektów związanych z designem Laury La Wasilewskiej, powstała dzięki zbiórce funduszy, którą zorganizowała Chorągiew Mazowiecka ZHP im. Władysława Broniewskiego. (PAP)

mb/ aszw/