Dla wielu Czechów symbolem corocznego święta powstania Czechosłowacji była ceremonia wręczania przez prezydenta najwyższych odznaczeń państwowych, która organizowana jest w historycznej Sali Władysławowskiej praskiego Zamku. W 2020 roku uroczystość nie odbyła się z uwagi na pandemię, a w obecnym przeszkodziła choroba głowy państwa. Przyznane przez Zemana ordery i odznaczenia mają zostać wręczone 1 stycznia, w dniu obchodzonym jako rocznica powstania Republiki Czeskiej. W wielu komentarzach podkreślono, że nie ma pewności czy w pierwszym dniu nowego roku Zeman będzie mógł uczestniczyć w ceremonii.

Prezydent jest hospitalizowany na oddziale intensywnej terapii Centralnego Szpitalu Wojskowego (UVN) w Pradze od 10 października. Dyrektor UVN, lekarz prowadzący Miroslav Zavoral, powołując się na żądanie pacjenta, nie przedstawił mediom i obywatelom diagnozy, z jaką przyjęto prezydenta do szpitala. Dopiero 18 października Zavoral, odpowiadając na pytanie przewodniczącego Senatu Milosza Vystrczila, poinformował, że prezydent nie jest w stanie pracować, a jego powrót do obowiązków w najbliższej przyszłości jest mało prawdopodobny.

Kancelaria prezydenta, powołując się na decyzję Zemana, poinformowała o przesunięciu terminu wręczania orderów z 28 października na 1 stycznia, co przyjęto ze zrozumieniem, ale komentatorzy zwrócili uwagę, że są terminy, na które urzędnicy nie mają wpływu. Do najistotniejszych spraw należy przyjęcie dymisji gabinetu Andreja Babisza, poproszenie go o sprawowanie urzędu do czasu mianowania nowego premiera.

Obecny premier musi podać się z całym rządem do dymisji po zakończeniu inauguracyjnej sesji Izby Poselskiej wybranej 8 i 9 października br., która rozpocznie się 8 listopada. Ukonstytuowanie się Izby może trwać kilka lub kilkanaście dni. Podczas tego aktu konstytucyjnego nikt nie może zastąpić głowy państwa. Dotyczy to także późniejszego mianowania nowego premiera, a później jego gabinetu.

Media oceniają sytuację jako możliwy głęboki kryzys konstytucyjny, z którego wyjściem może być przekazanie, czasowe lub bezterminowe, uprawnień prezydenta przewodniczącemu Izby Poselskiej oraz premierowi. Pozwala na to art. 66 konstytucji, którego uruchomienie wymaga decyzji większości obu izb parlamentu. Podstawą do jej podjęcia może być informacja o stanie zdrowia prezydenta, a dokładnie o jego zdolności do pełnienia urzędu. Być może informację na ten temat będzie przedstawiać politykom i opinii publicznej konsylium specjalistów, które zostało powołane w bieżącym tygodniu przez Zavorala.

Święto 28 października i wolne po nim piątek, sobota i niedziela wstrzymują na chwilę negocjacje w sprawie utworzenia nowego rządu. Dwie centroprawicowe koalicje SPOLU oraz PIRSTAN mają w 200-osobowej Izbie większość 108 mandatów. Bezpośrednio po wyborach zadeklarowały, że nie podejmą rozmów na temat przyszłego rządu z żadnym z dwóch innych ugrupowań politycznych, które dostały się do parlamentu. Tym samym każda misja tworzenia gabinetu poza SPOLU i PIRSTAN skazana jest na porażkę. Przyznał to premier, lider ruchu ANO Andrej Babisz, który zapowiedział, że nawet gdyby otrzymał od prezydenta misję utworzenia gabinetu, to by jej nie przyjął.

Święto powstania Czechosłowacji w 1918 roku i następujące po nim dni bez oficjalnego udziału głowy państwa, nie wymagają, zdaniem obserwatorów, żadnych nadzwyczajnych działań. Kolejne dni mogą je wymusić, tym bardziej że w środę poinformowano o wszczęciu dwóch niezależnych postępowań śledczych, które dotyczą osób z najbliższego otoczenia prezydenta. Śledczy między innymi chcą wyjaśnić, czy nie doszło do przywłaszczenia kompetencji głowy państwa.

Z Pragi Piotr Górecki (PAP)

ptg/ jo/ tebe/