Prezes IPN dr Karol Nawrocki wręczył w środę w Łazienkach Królewskich w Warszawie nagrody "Świadek Historii" osobom i organizacjom spoza Polski, które są szczególnie zasłużone dla promowania i pielęgnowania polskiej historii. Odznaczonych zostało 5 osób i jedna organizacja.

Dr Nawrocki wskazał, że w tych dwóch słowach "Świadek Historii" - "mieści się tak wiele wartości, tak wiele emocji". "Bo przecież świadkowi przysługuje moc autorytetu. Świadek bardzo często dokonuje moralnych, społecznych i historycznych konkluzji i ocen, które wpływają na zbiorową pamięć. Świadek często staje po stronie słabszych, po stronie pokrzywdzonych czy po stronie niesłusznie oskarżonych. Są tacy historycy idei, są tacy filozofowie, którzy widzą wyraźną analogię pomiędzy świadectwem a prawdą. Dzisiaj, przyglądając się państwu i państwa biogramom, jestem przekonany, że jest analogia między świadectwem a prawdą. Państwo świadczycie prawdę" - podkreślił prezes IPN.

Zadając pytanie, czym jest historia, powiedział: "Czy jest minioną rzeczywistością? Nikt z nas by się nie zgodził, że jest tylko minioną rzeczywistością. Możemy powiedzieć, że historia, jak mówi najbardziej znana maksyma, jest nauczycielką życia. Jeśli jest nauczycielką życia, to jest też nauczycielką śmierci. Z całą pewnością jest przestrogą i źródłem wielu postaw, wartości, pięknych życiorysów, tych życiorysów wznoszących się i upadających".

Zwracając się do nagrodzonych dr Nawrocki mówił: "Wszyscy, niezależnie od szerokości geograficznej, dokonaliście wiwisekcji polskiej duszy, wiwisekcji polskiego narodu. Niezależnie od tego, czy robiliście to na Półwyspie Apenińskim, jak pan Marco Patricelli, któremu pięknie dziękuję, czy w krajach Beneluksu, w Belgii - Gilles Lapers, Dirk Verbeke, czy dokonywaliście wiwisekcji mając w sobie tę polską duszę i polskie serce, jak panie Helena Sołtys, Halina Babińska i prezes Andrzej Ruta (prezes Stowarzyszenia Polskich Kombatantów w Kanadzie - przyp. PAP)".

"Wszyscy poznaliście naszą duszę, dusze Polaków, i to wystarczyło, żeby mówić pięknie o polskiej historii na całym świecie" - wskazał.

Prezes IPN podkreślił, że uhonorowani są dla niego, dla pracowników IPN i wszystkich Polaków: "Nie tylko, czy nie aż, +Świadkami Historii+, ale są dzisiaj świadkami Polski".

Wśród nagrodzonych znalazła się Halina Babińska z Kanady – sybiraczka, zaangażowana w działania Polonii kanadyjskiej, m.in. zajmowała się opracowywaniem spisu polskich grobów i biogramów osób spoczywających na cmentarzu w Saint Sauveur pod Montrealem, spotykała się z młodzieżą szkolną opowiadając o swoich wojennych przeżyciach, współpracowała z IPN, udostępniając materiały z domowego archiwum, strażniczka pamięci o generale Sosnkowskim. Babińska nie mogła zjawić się na gali i odebrać nagrody.

Kolejnym uhonorowanym został Gilles Lapers z Belgii – zasłużony dla propagowania wiedzy o polskiej historii w Unii Europejskiej oraz dokumentowaniu pamięci o żołnierzach 1. Dywizji Pancernej na terenie naszego kraju i na całym świecie jako członek międzynarodowych grup, stowarzyszeń i organizacji. Współpracuje z IPN, udostępniając zdjęcia i dokumenty dot. polskich żołnierzy, wielokrotnie pomagał inicjatywom wystawienniczym, wydawniczym i dokumentacyjnym Instytutu. Jest organizatorem i pomysłodawcą wielu inicjatyw, które mają charakter edukacyjny i popularyzują tematykę historyczną.

Marco Patricelli (Włochy) – jest znawcą i niedoścignionym popularyzatorem historii Polski we Włoszech, autorem licznych publikacji poświęconych losom Polski w czasie II wojny światowej, autorem pierwszej biografii Witolda Pileckiego, nagrodzonej we Włoszech. Popularyzuje wiedzę o polskich losach współtworząc programy telewizyjne, publikując artykuły i książki. Stworzył krąg młodych włoskich historyków, zainteresowanych historią Polski.

Tytułem "Świadek Historii" nagrodzona została również Helena Sołtys (USA), która jest od lat związana z polonijną oświatą. Inicjuje szkolne i środowiskowe przedsięwzięcia związane z historią najnowszą m.in. przygotowując scenariusze uroczystości, organizując spotkania ze świadkami historii. Angażuje się w apele i akcje charytatywne ucząc swoich wychowanków wrażliwości na polskie dziedzictwo narodowe. Współpracuje z IPN – m.in. z jej inicjatywy został powołany w 2018 Przystanek Historia IPN w Chicago. Udało się jej ocalić od zniszczenia ponad stuletnie archiwum Dziennika Związkowego, którego zabezpieczeniem i digitalizacją zajęło się Archiwum Instytutu.

Sołtys przyznała, że nagroda jest dla niej "zaskoczeniem, wyróżnieniem, ale i zobowiązaniem". "To nagroda, która kojarzy mi się niezmiennie ze słowami, wypowiedzianymi ponad 30 lat temu, gdy opuszczałam granice Polski, przez mojego ojca, historyka, któremu nie łatwo było uczyć w owych czasach historii. Powiedział do mnie wtedy: +Obyś nigdy nie zapomniała skąd pochodzisz, skąd są twoje korzenie i gdziekolwiek zostanę i urodzę dzieci to mają czuć się Polakami+. To zobowiązanie towarzyszy mi i towarzyszyć mi będzie, bo warto być Polakiem poza granicami Polski i cieszę się, że mogę być w tak zaszczytnym gronie" - mówiła wzruszona.

Wśród nagrodzonych znalazł się także Dirk Verbeke z Belgii, który od chwili objęcia funkcji Sekretarza Miasta Tielt w 1991 aż do teraz pracuje nad zachowaniem i upowszechnianiem pamięci o polskich żołnierzach wyzwalających Belgię. Zgromadził olbrzymią kolekcję książek i dokumentacji o 1. Dywizji Pancernej, dokumentował wspomnienia weteranów. Był inicjatorem i kuratorem wystawy "Pancerne skrzydła", przy której współpracował z IPN. Dba o cmentarze i groby wojenne polskich wyzwolicieli we Flandrii. Jest zaangażowany w utworzenie miejsca upamiętniającego postać gen. Maczka we flandryjskim Roeselare.

IPN wyróżnił także Stowarzyszenie Polskich Kombatantów w Kanadzie – największą i najliczniejszą organizację kombatancką na świecie, od chwili powstania dba o polskich żołnierzy i pamięć o ich walce. Reprezentanci SPK pielęgnują groby, organizują spotkania weteranów i szeroko rozumianej Polonii, wystawy, odczyty, przeprowadzają i dokumentują wywiady z weteranami. Od 1962 jest redagowany kombatancki magazyn "SPK w Kanadzie" i prowadzona własna witryna internetowa z biogramami kawalerów Orderu Wojennego Virtuti Militari, którzy po wojnie osiedlili się w Kanadzie. Nagrodę odebrał prezes Stowarzyszenia Andrzej Ruta.

"To wielki honor otrzymać tak prestiżową nagrodę, przyjmuję ją z wdzięcznością w imieniu SPK. Przyznanie jej zbiega się z 75. rocznicą założenia naszego Stowarzyszenia" - zwrócił uwagę prezes SPK.

Przekazał, że "z ogromnej rzeszy weteranów II wojny światowej, którzy należeli do SPK w Kanadzie, dziś żyje tylko 65". "To ci prawdziwi +świadkowie historii+. Celowo mówię prawdziwi, bo któż może lepiej świadczyć o historii niż ten, który ją współtworzył" - wskazał.

"Nasi weterani odchodzą w alarmującym tempie. My, żyjący, musimy pamiętać, że jest naszym obowiązkiem, czcić pamięć tych, którzy nie zawahali się stanąć do walki, na wezwanie ojczyzny. Zachowanie pamięci o nich, przekazanie jej następnym pokoleniom jest jednym z fundamentalnych zadań Stowarzyszenia Polskich Kombatantów" - zapewnił Ruta.

Podczas uroczystości przedstawiono też sylwetki ubiegłorocznych laureatów, którzy ze względu na pandemię koronawirusa i związane z nią obostrzenia swoje nagrody otrzymali drogą pocztową. Niektórzy z nich przybyli na środową uroczystość.

"Świadek Historii" to honorowe wyróżnienie, ustanowione w marcu 2009 r. zarządzeniem prezesa IPN i przyznawane przez Instytut Pamięci Narodowej. Otrzymują je osoby i instytucje szczególnie zasłużone dla upamiętniania historii narodu polskiego oraz wspierające IPN w realizacji ustawowej działalności w sferze edukacyjnej i naukowej. Wśród dotychczasowych laureatów znalazło się liczne grono kombatantów, nauczycieli, działaczy społecznych i samorządowców. Na mocy decyzji Prezesa Instytutu od 2014 r. nagrodę mogą dostać także osoby działające poza granicami kraju. (PAP)

autor: Katarzyna Krzykowska

ksi/ dki/