W badaniu CBOS młodzi respondenci w wieku od 18 do 24 lat wskazywali istotne według nich cechy i zasady demokracji. Wyniki zostały zestawione z analogicznymi zebranymi wśród ogółu dorosłych.

Najczęściej wskazywanymi przez respondentów istotnymi cechami demokracji, zarówno wśród młodych dorosłych, jak i ogółu, są: wolne i uczciwe wybory (94 proc. młodych, 96 proc. ogółu dorosłych), ochrona wolności osobistej obywateli (92 proc. młodych, 94 proc. ogółu), równość wobec prawa (91 proc. młodych, 95 proc. ogółu), a także zapewnienie dzieciom ze wszystkim rodzin równych szans kształcenia (91 proc. młodych, 95 proc. ogółu) oraz dbałość rządu o dobrobyt obywateli (91 proc. młodych, 92 proc. ogółu).

"Młodzi dorośli nieco rzadziej niż ogół ankietowanych przypisują demokratycznemu państwu zadania z zakresu polityki społecznej: ograniczanie nierówności warunków bytu, zapewnianie godziwych warunków najbiedniejszym, finansowanie przez państwo ochrony zdrowia, nauki i kultury oraz ogólną odpowiedzialność państwa za życie gospodarcze" - czytamy w komunikacie CBOS. Wyniki badania pokazują, że 68 proc. młodych, a 77 ogółu dorosłych uważa ograniczanie przez państwo nierówności warunków bytu za ważną cechę demokracji, podczas gdy 20 proc. młodych i 12 proc. ogółu uważa, że nie jest to istotna cecha państwa demokratycznego.

Zapewnianie godziwych warunków najbiedniejszym - to istotna cecha demokracji dla 84 proc. młodych oraz i 87 proc. ogółu, a nieistotna dla 11 proc. młodych i 8 proc. ogółu; finansowanie przez państwo ochrony zdrowia, nauki i kultury - to cecha ważna dla 89 proc. młodych i 92. proc ogółu, a nieważna dla 7 proc. młodych i 5 proc. ogółu; ogólna odpowiedzialność państwa za życie gospodarcze - to cecha ważna dla 83 proc. młodych oraz 88 proc. ogółu, a nieważna dla 9 proc. młodych i 5 proc. ogółu.

"Ponadto dorosłym poniżej 25 roku życia demokracja rzadziej kojarzy się z kolektywizmem – podporządkowaniem mniejszości woli większości i ograniczeniem praw jednostki na rzecz osiągania celów ogólnospołecznych" - czytamy w komunikacie. "Podporządkowanie mniejszości woli większości" zostało wskazane jako istotna cecha demokracji przez 54 proc. młodych i 59 proc. ogółu respondentów, a "ograniczenie praw jednostki dla osiągania celów ogólnospołecznych" jest ważne dla 49 proc. młodych i 52 proc. ogółu, a nieważne dla 38 proc. młodych oraz 28 proc. ogółu respondentek.

CBOS zauważa również, że w mniejszym stopniu niż ogół respondentów młodzi uważają za właściwe dla demokratycznego państwa takie zasady, jak: kontrolowanie działań rządu przez niezawisłe sądy (m.in. Trybunał Konstytucyjny) - to cecha ważna dla 79 proc. młodych oraz 86 proc. ogółu, nieważna dla 12 proc. młodych i 5 proc. ogółu; dobór najlepszych ludzi do rządzenia krajem - ważne dla 88 proc. młodych i 93 proc. ogółu, nieważne dla 6 proc. młodych i 3 proc. ogółu; reprezentowanie woli wyborców przez parlament - ważne dla 83 proc. młodych i 88 proc. ogółu, nieważne dla 10 proc. młodych i 3 proc. ogółu dorosłych.

Inne cechy, na różnice w ocenie których wskazuje CBOS, to rządy prawa (ważne dla 83 proc. młodych i 86 proc. ogółu, nieważne dla odpowiednio 8 i 4 proc.), przekazywanie przez państwo jak najszerszych kompetencji samorządom i organizacjom społecznym (ważne dla 80 proc. młodych i 83 proc. ogółu, nieważne dla odpowiednio 11 i 7 proc.), ochrona praw mniejszości (ważne dla 84 proc. młodych i 86 proc. ogółu, nieważne dla odpowiednio 11 i 6 proc.) oraz ograniczenie ingerencji państwa w życie obywateli (ważne dla 77 proc. młodych i 82 proc. ogółu, nieważne dla odpowiednio 13 i 7 proc.).

"Z zestawienia deklaracji badanych poniżej 25 roku życia i ogółu dorosłych wynika, że demokracja w rozumieniu tych pierwszych jest nieco bardziej indywidualistyczna, mniej nastawiona na wspólnotę polityczną i – co z tym w pewnej mierze związane – trochę słabiej zaznacza się nim rola polityki społecznej państwa" - podsumowuje komunikat.

W badaniu zadano również pytanie, jak respondenci oceniają funkcjonowanie wymienionych powyżej cech demokracji w Polsce. CBOS zaznacza, że "w ocenie realizacji w Polsce większości aspektów demokracji, o które pytaliśmy, młodzi badani są bardziej krytyczni niż ogół dorosłych".

Komunikat wskazuje, że młodzi respondenci rzadziej niż ogół zgadzają się z ocenami, że w Polsce funkcjonuje dobór najlepszych ludzi do rządzenia krajem (zgadza się 10 proc. młodych i 33 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 80 i 58 proc.), że rząd dba o dobrobyt obywateli (zgadza się 29 proc. młodych i 48 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 66 i 44 proc.), że rząd stara się nie ingerować w życie obywateli (zgadza się 22 proc. młodych i 35 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 70 i 51 proc.), że w Polsce istnieje wolność słowa i organizowania się (zgadza się 38 proc. młodych i 54 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 53 i 39 proc.), że wszyscy w Polsce są równi wobec prawa (zgadza się 21 proc. młodych i 38 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 76 i 57 proc.).

CBOS zwraca również uwagę na takie opinie, jak "państwo zapewnia godziwe warunki życia najbiedniejszym", z którym zgadza się 33 proc. młodych i 48 proc. ogółu dorosłych, a nie zgadza się odpowiednio 56 i 41 proc.; że "dzieci ze wszystkich rodzin mają zapewnione równe szanse kształcenia" - zgadza się 31 proc. młodych i 48 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 64 i 46 proc.; że "państwo przekazuje jak najszersze kompetencje samorządom i organizacjom społecznym" - zgadza się 29 proc. młodych i 38 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 52 i 41 proc.; że "ważne decyzje państwowe są konsultowane ze społeczeństwem" - zgadza się 14 proc. młodych i 26 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 82 i 64 proc.; oraz że "Sejm reprezentuje wolę wyborców" - tu zgadza się 36 proc. młodych i 42 proc. ogółu dorosłych, nie zgadza się odpowiednio 55 i 46 proc.

Badanie CBOS zostało przeprowadzone w dniach 8-18 kwietnia na reprezentatywnej próbie 1 tys. 131 osób. Ankiety realizowane były metodą wywiadu bezpośredniego (CAPI, 47,3 proc. wszystkich wywiadów), wywiadu telefonicznego (CATI, 88,5 proc. wywiadów) oraz za pomocą ankiety wypełnionej przez internet (CAWI, 14,2 proc. wywiadów). (PAP)

autor: Mikołaj Małecki

mml/ ann/