Gala, podczas której podsumowano przygotowane przez uczniów prace, odbyła się w Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie.

"Tematem tegorocznych +Kamieni Pamięci+ byli działacze opozycji, którzy w latach 1981-83 przeciwstawiali się władzy komunistycznej w Polsce i byli za to szykanowani. Być może byli nieliczni, ale ich postawa była heroiczna, bo nie dawali się złamać, mimo że trafiali do obozów internowania czy nawet do więzień, jak tu przy ul. Rakowieckiej w Warszawie" - powiedział PAP dyrektor Biura Edukacji Narodowej Adam Hlebowicz. Przypomniał też, że każdego roku "Kamienie Pamięci" mają inny temat, a obecnie jego wybór był oczywisty ze względu na zbliżającą się 40. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.

"W tym przedsięwzięciu najważniejsze jest przekazywanie pewnych tradycji i to, żeby młode pokolenie Polaków utrwalało pamięć o tych ludziach i postawach, z których możemy być dumni. W ten sposób młodzież dorzuca swój +kamień pamięci+ do tych, które zostały rzucone już w przeszłości" - dodał Hlebowicz.

Podczas tegorocznej, 12. edycji przedsięwzięcia IPN uczniowie mieli za zadanie przypomnienie i upamiętnienie lokalnych działaczy opozycji demokratycznej, którzy w okresie stanu wojennego występowali przeciwko dyktaturze PRL i byli za tę działalność represjonowani. Łącznie - jak podał IPN - do finału "Kamieni Pamięci" dotarło ok. 30 szkolnych drużyn z całej Polski. "Młodzi ludzie mieli za zadanie nie tylko odszukać dawnych działaczy opozycji i zebrać o nich informacje, ale również upowszechnić o nich wiedzę wśród jak największej liczby mieszkańców lokalnej społeczności. Istotne było także upamiętnienie dawnych opozycjonistów" - powiedziała PAP współkoordynatorka przedsięwzięcia Edyta Gula z oddziałowego Biura Edukacji Narodowej IPN w Warszawie.

Podczas gali zespoły złożone z uczniów i ich opiekunów-nauczycieli otrzymały statuetki "Kamienie Pamięci", a także dyplomy oraz nagrody rzeczowe, w tym gry i książki wydane przez IPN. Młodzież przedstawiała również efekty swoich historycznych poszukiwań lokalnych bohaterów opozycji.

"Naszym bohaterem był Andrzej Osnowski, który w Mielcu działał w nauczycielskiej +Solidarności+ i m.in. rozdawał ulotki. W 1981 roku był jednym z delegatów na I Krajowym Zjeździe Delegatów NSZZ +Solidarność+ w Gdańsku" - powiedziała PAP Marcelina Więcek ze Szkoły Podstawowej im. Marii Dąbrowskiej w Rzemieniu na Podkarpaciu.

"Był prześladowany za to, co robił, był wielokrotnie przesłuchiwany w Mielcu i w Rzeszowie, a jego mieszkanie kilkukrotnie było poddawane rewizjom" - dodała Julia Wolak, koleżanka Marceliny z tej samej szkoły.

Z informacji, które o Andrzeju Osnowskim zebrał IPN, wynika, że od 1972 r. pracował jako nauczyciel historii w II Liceum Ogólnokształcącym im. Mikołaja Kopernika w Mielcu. W 1980 r. współorganizował KZ NSZZ "Solidarność" w miejscu pracy. Pełnił następnie funkcje przewodniczącego Komisji Rejonowej Pracowników Oświaty i Wychowania w Mielcu oraz członka MKR NSZZ "Solidarność" w Rzeszowie. 16 grudnia 1981 r. został zatrzymany i przesłuchany w KM MO w Mielcu.

"Swoją postawą, m.in. noszeniem znaczka +Solidarności+ oraz wypowiedziami odwoływał się do etosu NSZZ +Solidarność+, zdelegalizowanego przez władze PRL. Ze względu na donosy, że podczas prowadzonych lekcji historii krytycznie wypowiada się na temat PRL i jej sojuszników, zajęcia te były poddawane częstym wizytacjom przez dyrekcję szkoły" - podał IPN, dodając m.in., że w latach 1981-86 SB przeprowadzała z Osnowskim rozmowy profilaktyczno-ostrzegawcze.

Nauczyciel historii - Wojciech Duch - ze Szkoły Podstawowej im. Edwarda Kleszczyńskiego w Radziemicach w Małopolsce ocenił w rozmowie z PAP, że przedsięwzięcie "Kamienie Pamięci" pomaga uczyć historii. "Uczniowie rozmawiają z ludźmi, którzy tamte czasy dobrze poznali i którzy potrafią dobrze im przekazać to, jak ważna wówczas była walka o wolność i o poprawę bytu zwykłych obywateli" - mówił PAP nauczyciel.

Wśród postaci, które opisali uczniowie pod jego kierunkiem, był Andrzej Gębara, który działał w nieformalnych strukturach NSZZ "Solidarność" na terenie Kombinatu HiL w Krakowie Nowej Hucie (obecnie zasiada w Zarządzie Regionu Małopolskiego NSZZ "Solidarność"), a także ks. Stanisław Palimąka - proboszcz z Klimontowa, który wspierał działaczy Solidarności i według niepotwierdzonej wersji mógł w 1985 r. paść ofiarą zabójstwa dokonanego przez MO lub SB.

Po zakończeniu ceremonii i koncercie piosenek m.in. Jacka Kaczmarskiego uczniowie wraz z nauczycielami zwiedzili pod opieką przewodników Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL. Placówka ta, która poświęcona jest żołnierzom powojennego podziemia niepodległościowego oraz więźniom politycznym, którzy sprzeciwiali się władzy komunistycznej, mieści się w dawnym więzieniu-areszcie śledczym przy ul. Rakowieckiej 37 w Warszawie.

Na terenie więzienia mokotowskiego w latach stalinizmu w Polsce komunistyczna bezpieka zamordowała wielu bohaterów polskiej historii, m.in. rotmistrza Witolda Pileckiego - oficera ZWZ-AK, dobrowolnego więźnia Auschwitz i autora raportów o Holokauście, a także gen. Augusta Emila Fieldorfa "Nila", mjr. Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę" i mjr. Hieronima Dekutowskiego "Zaporę". Po pokazowym procesie 1 marca 1951 r. zostało tam rozstrzelanych również siedmiu członków niepodległościowego IV Zarządu Głównego Zrzeszenia "Wolność i Niezawisłość" na czele z płk. Łukaszem Cieplińskim ps. Pług.

Wśród patronów medialnych projektu edukacyjnego IPN "Kamienie Pamięci" są Polska Agencja Prasowa i portal Dzieje.pl. (PAP)

nno/ aszw/