Jak wskazano w informacji sygnalnej Głównego Urzędu Statystycznego "Transport wodny śródlądowy w Polsce w 2020 r.", czynnikiem, który ma bezpośredni wpływ na wielkość przewozów ładunków i pracę przewozową w żegludze śródlądowej jest między innymi stan dróg wodnych.

"Niekorzystne warunki nawigacyjne determinują podstawowe parametry konstrukcyjne taboru, tj. stosunkowo małą ładowność barek, co przekłada się bezpośrednio na wolumen przewożonych ładunków. Wielkość ładunków przewiezionych przez polskich armatorów żeglugą śródlądową ulega systematycznemu zmniejszeniu w skali roku. Dotyczy to zarówno przewozów realizowanych w transporcie krajowym, jak i międzynarodowym" - podkreślono w opracowaniu.

Według danych GUS w 2020 r. długość sieci śródlądowych dróg wodnych w Polsce wyniosła 3768 km (o 46 km więcej niż przed rokiem), z czego 2524 km stanowiły uregulowane rzeki żeglowne, 655 km – skanalizowane odcinki rzek, 335 km – kanały, a 255 km – jeziora żeglowne.

Eksploatowanych przez żeglugę było 3549 km (94,2 proc.) dróg żeglownych. Wymagania stawiane drogom o znaczeniu międzynarodowym (klasy IV i V) w 2020 r. spełniało w Polsce 5,5 proc. długości dróg wodnych (206 km). Pozostałą sieć dróg wodnych tworzą drogi o znaczeniu regionalnym (klasy I, II i III), których łączna długość w 2020 r. wyniosła 3562 km.

Jak podał GUS, w 2020 r. liczba pchaczy oraz holowników stanowiących tabor holowniczy żeglugi śródlądowej wyniosła 118 sztuk, tj. o 61 mniej niż w roku poprzednim. Tabor pasażerski liczył 127 jednostek, tj. o 3 mniej niż rok wcześniej. Zmniejszyła się liczba barek z własnym napędem – o 11 jednostek (do 69) oraz liczba barek bez własnego napędu (barki do pchania) – o 220 jednostek (do 182).

Według danych Urzędu, w strukturze rodzajowej taboru barkowego dominują jednostki wykorzystywane w systemie pchanym (72,5 proc. ogółu taboru barkowego), którymi w 2020 r. przewieziono 2445,6 tys. ton ładunków (61,3 proc. ogółu towarów przetransportowanych żeglugą śródlądową). W grupie taboru barkowego przeważały jednostki pływające o słabszych parametrach konstrukcyjnych, wymagające niższych norm technicznych infrastruktury wodnej.

W ocenie autorów opracowania, większa część taboru żeglugi śródlądowej jest zdekapitalizowana i wymaga odtworzenia. "Jego wiek znacznie przekracza normatywny okres użytkowania, a dalsza eksploatacja możliwa jest jedynie dzięki stałej modernizacji. Według danych za 2020 r. większość wykorzystywanych pchaczy (71,1 proc.), ponad połowa barek do pchania (56,0 proc.) oraz wszystkie barki z własnym napędem zostały wyprodukowane w latach 1949–1979" - podkreślono.

W informacji GUS zwrócono uwagę, że niedostateczne zagospodarowanie dróg żeglownych w Polsce, zarówno pod względem charakteru (rzeki skanalizowane, swobodnie płynące, kanały), jak i parametrów żeglugowych (wymiary śluz, głębokość i szerokość szlaku, wysokości mostów) wpływa na specyfikę żeglugi śródlądowej i powoduje, że nie odgrywa ona istotnej roli w polskim systemie transportowym. Jak podano, udział transportu śródlądowego w przewozach ładunków ogółem w 2020 r. zmniejszył się w skali roku z 0,21 proc. do 0,15 proc.

Z danych Urzędu wynika, że w 2020 r. żeglugą śródlądową przetransportowano 3990,9 tys. ton ładunków, a w ujęciu pracy przewozowej wykonano 516,3 mln t•km. Wartości te były mniejsze niż przed rokiem odpowiednio o 14,7 proc. i 21,3 proc. Największy spadek przewozów ładunków oraz wykonanej pracy przewozowej w skali roku odnotowano w III kwartale (odpowiednio o 25,6 proc. i 31,7 proc.).

Jak podał Urząd, w 2020 r. średnia odległość przewozu 1 tony w transporcie międzynarodowym wyniosła 241,3 km (przed rokiem – 252,8 km), a w transporcie krajowym – 28,8 km (odpowiednio 28,2 km). W porównaniu z 2019 r. w transporcie krajowym odnotowano zmniejszenie przewozów ładunków o 10,5 proc. (do 2102,7 tys. ton) oraz pracy przewozowej o 8,6 proc. (do 60,5 mln t•km).

"Spadek przewozów ładunków odnotowano prawie we wszystkich grupach ładunkowych, w tym największy – w grupach: metale podstawowe, wyroby metalowe gotowe, z wyłączeniem maszyn i wyposażenia, koks i produkty rafinacji ropy naftowej oraz produkty rolnictwa, łowiectwa, leśnictwa, rybołówstwa i rybactwa. Wzrost odnotowano tylko w grupach: inne niemetaliczne wyroby mineralne, węgiel kamienny i brunatny, ropa naftowa i gaz ziemny oraz chemikalia, produkty chemiczne, włókna sztuczne, produkty z gumy i tworzyw sztucznych, paliwo jądrowe" - podkreślono w opracowaniu GUS.

Jak podano, blisko połowa przewozów towarów zrealizowanych żeglugą śródlądową przez polskich armatorów odbyła się w ramach transportu międzynarodowego (47,3 proc.). W skali roku odnotowano spadek wielkości przewozów między portami zagranicznymi (o 22,5 proc.), mimo to ich udział w transporcie międzynarodowym ogółem był dominujący i w 2020 r. wyniósł 78,0 proc. (spadek o 3,5 punkta proc.). Zmniejszyły się przewozy ładunków eksportowanych (o 6,5 proc.), wzrosły natomiast przewozy ładunków importowanych (o 5,5 proc.). Eksport stanowił 14,8 proc. ogółu przewozów międzynarodowych, a głównym jego kierunkiem były Niemcy. Udział przewozów w tej relacji wyniósł 90,7 proc. całego eksportu towarów drogami śródlądowymi.

Według danych GUS, w 2020 r. w ruchu turystycznym 127 statków pasażerskich żeglugi śródlądowej przewiozło łącznie 681,9 tys. osób, a wykonana praca przewozowa wyniosła 9686,4 tys. pasażerokilometrów, tj. mniej w skali roku o 44,8 proc..

Autorzy opracowania podkreślili, że transport śródlądowy pozostaje jedną z najbezpieczniejszych gałęzi transportu, głównie poprzez niemal całkowite oddzielenie przewozów towarowych od pasażerskich. "W 2020 r. w rejestrach wypadków żeglugowych prowadzonych przez właściwe urzędy żeglugi śródlądowej odnotowano 7 wypadków, przy czym żaden z nich nie był związany z przewozem ładunków niebezpiecznych" - napisano. (PAP)

autorka: Małgorzata Werner-Woś

mww/ je/