Uroczystość odbyła się w piątek w Ursusie w Warszawie i była połączona z prezentacją wystawy plenerowej "TU rodziła się opozycja. Między Czerwcem '76 a Sierpniem '80", przygotowanej przez IPN z okazji przypadającej obecnie 45. rocznicy protestów robotniczych w czerwcu 1976 r. w Radomiu, Ursusie i Płocku.

"To prawie pół wieku już minęło od tych czasów, gdy świat pracy Ursusa, robotnicy Zakładów Mechanicznych +Ursus+, robotnicy Radomia, Płocka i dziesiątek zakładów pracy chcieli wykrzyczeć swoje niezadowolenie z warunków życia, z ogłoszonej podwyżki cen. Tutaj w Ursusie, żeby świat się dowiedział, żeby świat usłyszał wyszli na tory kolejowe, aby zatrzymać pociągi, aby ktoś dowiedział się o ich proteście" - powiedział Szarek.

"To pokazuje drogę jaką przeszliśmy przez te pół wieku, dzisiaj, gdy każdy swobodnie może wypowiadać swe poglądy. O to walczyli wtedy też robotnicy +Ursusa+" - dodał Szarek, wskazując, że w okresie PRL-u - również dzięki propagandzie - budowano w Polsce świat fikcji. "Za propagandowymi hasłami było wiele krzywdy, wiele deptania praw świata pracy" - mówił szef IPN, przypominając o uzależnianiu przez komunistów Polski od Związku Sowieckiego.

"Dzisiaj w wolnej i niepodległej Polsce nie chodzi o strukturę Solidarności, ale o jej ducha. O niezgodę na kłamstwo, uczciwość, sprawiedliwość, prawdę i o tę służbę niepodległej Polsce" - dodał Szarek.

Prezes IPN wspomniał też uhonorowanych pośmiertnie Krzyżem Wolności i Solidarności pisarza Marka Nowakowskiego oraz Wojciecha Ziembińskiego - wieloletniego działacza antykomunistycznego i inicjatora budowy Pomnika Poległym i Pomordowanym na Wschodzie.

Podczas uroczystości Krzyże Wolności i Solidarności wręczono kilkudziesięciu działaczom opozycji w PRL-u. Większość ich biogramów i fotografii dostępnych jest na stronie internetowej IPN, gdzie umieszczono również informację o ceremonii. W imieniu odznaczonych głos zabrał ks. Józef Belniak - od 1985 r. proboszcz parafii św. Teresy i św. Jana Bosko w Łodzi, który - jak podał IPN - zainicjował utworzenie działającego od 1986 r. Duszpasterstwa Ludzi Pracy, które stało się ośrodkiem spotkań przedstawicieli podziemnych struktur NSZZ "Solidarność". "Jako duchowy opiekun Duszpasterstwa Ludzi Pracy ks. Józef Belniak dążył do zjednoczenia różnych grup opozycyjnych, organizując wspólne spotkania i uroczystości" - podał Instytut.

"Minęło już dużo czasu, wiele sytuacji, spraw, drobiazgów zostało zapomnianych przeze mnie i myślę, że przez każdego z nas i stąd ta informacja o odznaczeniu dla wszystkich z nas była zapewne zaskoczeniem" - powiedział ks. Belniak, który podziękował prezydentowi Andrzejowi Dudzie, IPN i Polsce. "Myślę też, że o prawdziwą wolność każdego człowieka i o prawdziwą Solidarność z każdym człowiekiem trzeba nadal walczyć i to jest nasze zadanie" - dodał duchowny.

Krzyże Wolności i Solidarności przyznano również pośmiertnie; w imieniu jednego z odznaczonych Anatola Lawiny, którego w marcu 1980 r. aresztowano za akcję ulotkową przeciwko władzom, krzyż odebrała jego córka Jagna Kofta.

"Ponieważ nasz ojciec Anatol Lawina uczył nas całe życie, że mamy być odważni w wypowiadaniu swoich poglądów w każdych okolicznościach, chciałam powiedzieć, że z przykrością muszę stwierdzić i z ogromnym żalem, że nie o taką Polskę nasz ojciec Anatol Lawina walczył. Nasz ojciec Anatol Lawina walczył o Polskę wolną, o Polskę demokratyczną, o Polskę tolerancyjną dla wszystkich niezależnie od wyznania, pochodzenia etnicznego, poglądów, orientacji seksualnej i uczył nas, swoje córki, że kobiety mają swoje prawa" - mówiła Kofta, wyrażając nadzieję, że ci, którzy obecnie o te prawa walczą zostaną uhonorowani w przyszłości.

Z kolei Piotr Szulc - syn odznaczonego pośmiertnie Mirosława Marka Szulca - powiedział, że jego ojciec "nigdy nie czuł się bohaterem". "Twardo walczył o Polskę w tych trudnych czasach i na pewno byłby dumny, że prezydent Polski, polski prezydent doktor Andrzej Duda wręczył pośmiertnie to odznaczenie" - powiedział Piotr Szulc, którego ojciec był działaczem w Solidarności i angażował się m.in. w przywrócenie w Wołominie pomnika "Obrońcom Ojczyzny 1920 roku".

Ponadto, podczas uroczystości, prezes IPN otrzymał Order Honorowy od działaczy Związku Piłsudczyków RP Towarzystwa Pamięci Józefa Piłsudskiego.

Krzyż Wolności i Solidarności został ustanowiony przez Sejm w 2010 r. dla uhonorowania osób, które w latach 1956-89 "mimo zagrożenia bezpośrednimi represjami, zasłużyły się czynnie dla odzyskania przez Polskę pełnej niepodległości i suwerenności oraz dla obrony praw człowieka i obywatela w PRL". Z wnioskiem o odznaczenie Krzyżem Wolności i Solidarności występuje do prezydenta RP prezes IPN z inicjatywy własnej lub organizacji społecznych i zawodowych.

Krzyż Wolności i Solidarności jest wzorowany na Krzyżu Niepodległości – drugim po Orderze Wojennym Virtuti Militari najwyższym odznaczeniu wojskowym okresu międzywojennego, ustanowionym przez prezydenta Ignacego Mościckiego dla tych, którzy przyczynili się do odzyskania przez Polskę suwerenności w 1918 roku. (PAP)

nno/ pat/