Chodzi o opłaty, jakie ponoszą właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości, których wartość wzrosła w konsekwencji podziału, scalenia czy np. uzbrojenia.

Według ustaleń kontrolujących wójtowie nie zapewnili podjęcia odpowiednich uchwał rady gminy, jak też nie podejmowali wymaganych prawem czynności w celu naliczania opłat. W konsekwencji samorządy pozbawiły się możliwości uzyskiwania należnych im dochodów.
Kontrola obejmowała lata 2019 - 2023. W dwóch skontrolowanych przez NIK urzędach: w Komprachcicach i w Dobrzeniu Wielkim nie przygotowano projektów uchwał w sprawie wprowadzenia opłaty, co skutkowało brakiem możliwości ich pobierania, chociaż gminy te ponosiły koszty budowy infrastruktury drogowej i sieciowej, a także wydawały decyzje zatwierdzające podział nieruchomości.

W wystąpieniach pokontrolnych NIK wskazał, że , odpowiednie organy samorządowe powinny podjęć działania naprawcze. Konieczne jest wprowadzenie skutecznych procedur oraz wzmocnienie kontroli nad pobieraniem opłat. W ocenie NIK, jest to kluczowe dla zapewnienia transparentności i efektywności działania administracji lokalnej.