Informacja Instytutu Pamięci Narodowej - Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, zawarta w przesłanym we wtorek PAP komunikacie, jest podsumowaniem śledztwa prowadzonego przez Oddziałową Komisję Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Rzeszowie na mocy zawiadomień o popełnieniu przestępstwa złożonych przez prezesa Związku Ukraińców w Polsce, przewodniczącego Prezydium Zjednoczenia Łemków i jednego z przesiedlonych. Jak dodaje IPN, postanowienie o umorzeniu śledztwa nie jest prawomocne.

Z ustaleń śledztwa wynika, że „ewakuacja osób o narodowości ukraińskiej, łemkowskiej i polskiej miała charakter prewencyjny i ochronny, a nie represyjny”. Jak wyjaśniła prokuratura, akcja wysiedleń ludności ukraińskiej i łemkowskiej w 1947 r. z południowo-wschodnich obszarów Polski była skutkiem masowych mordów dokonywanych na miejscowej ludności przez oddziały Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów (OUN) i Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA). Oznacza to, że działania władz komunistycznych nie noszą znamion zbrodni przeciw ludzkości ani zbrodni komunistycznej. Śledczy IPN podkreślili również, że decyzja o przeprowadzeniu masowych przesiedleń z 1947 r. miała być odpowiedzią na apele lokalnych społeczności, władz lokalnych i partii politycznych, które zwracały uwagę rządu na konieczność zapewnienia bezpieczeństwa miejscowej ludności.

Według ustaleń śledczych IPN przesiedlenia były dokonywane w sposób humanitarny, a w nowych miejscach zamieszkania zapewniano ludności nowe gospodarstwa, które stawały się jej własnością. „Ewakuowana ludność ukraińska, polska i mieszana była traktowana na tych samych zasadach. Nikogo nie dyskryminowano z powodu narodowości czy religii ani nie zmuszano do porzucenia własnej kultury, języka i tradycji” – stwierdzono. Śledczy powołali się także na zeznania świadków, którzy w śledztwie przyznawali, że „wprawdzie towarzyszące akcji przesiedlenie było przymusem”, ale sami chcieli „przeprowadzki”, aby „zacząć żyć spokojnie”. Zeznawali, że woleli opuścić domy, niż zginąć, bo na rodzinnej ziemi „nie dało się żyć normalnie”.

Akcja „Wisła” została przeprowadzona w okresie od kwietnia do końca lipca 1947 r. Jej formalnym celem była likwidacja Ukraińskiej Powstańczej Armii i Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów. Pretekstem uzasadniającym wysiedlenie mieszkańców Ukrainy i zastosowanie w stosunku do nich odpowiedzialności zbiorowej było zastrzelenie 28 marca wiceministra obrony narodowej gen. Karola Świerczewskiego w zasadzce, zorganizowanej przez UPA. Operacja objęła ok. 140 tys. osób, które zostały wysiedlone na tzw. ziemie odzyskane. Akcja wiązała się z utratą dobytku przez przesiedlanych, którzy otrzymywali mienie po wysiedlonych stamtąd Niemcach.(PAP)

Autor: Michał Szukała

szuk/ pat/ skp/