O złożeniu takiego wniosku poinformowano w środę. Wniosek szefa rządu dotyczy konstytucyjności jednego z przepisów ustawy o organizacji i trybie postępowania przez Trybunałem Konstytucyjnym (art. 37; ust. 2 zdanie pierwsze). Przepis ten stanowi, że "rozpoznanie sprawy w pełnym składzie wymaga udziału co najmniej jedenastu sędziów Trybunału".

Jak jednak wskazano w tym - podpisanym przez premiera - wniosku ustawa określająca zasady działania TK może "wprowadzać jedynie takie rozwiązania, które nie pozbawiają TK zdolności do sprawnego realizowania wszystkich funkcji i zadań wyznaczonych mu na mocy przepisów konstytucji".

Konstytucja zaś - jak wywodzi wniosek - stanowi, że TK składa się z 15 sędziów, zaś jego orzeczenia zapadają większością głosów i "nie określa wprost kworum pełnego składu". "Co istotne jednak, gdy podjęcie określonej decyzji przez organ kolegialny wymaga działania w ramach określonego kworum, ustrojodawca jednoznacznie wyraża to na poziomie konstytucyjnym" - argumentuje szef rządu i dodaje, że "brak tego rodzaju konstytucyjnego uregulowania w odniesieniu do TK uznać należy za świadomą decyzję ustrojodawcy".

"Pełny skład to po prostu sędziowie, którzy są zdolni do orzekania w danej sprawie - posiadają legitymację, nie zostali wyłączeni od orzekania, stawili się w celu wzięcia udziału w czynnościach procesowych" - uzasadnia w związku z tym wniosek, w którym przywoływane jest wcześniejsze orzecznictwo na poparcie tej tezy.

We wniosku wskazano jednocześnie, że w poszczególnych ustawach określających funkcjonowanie TK w ostatnich blisko 40 latach różnie określano minimalną liczbę sędziów koniecznych do pełnego składu, zaś w pierwszej z ustaw, z 1985 r., choć wyróżniono pełny skład, to jednak nie wskazano jego minimalnej liczebności. Wymóg kworum dla pełnego składu wprowadziła dopiero ustawa z 1997 r. "Stwierdzić należy, że regulacje ustawowe dotyczące kworum pełnego składu Trybunału są dalekie od stałości i właściwie każda kolejna regulacja ustawowa przyjmowała odmienne rozwiązania w tym zakresie" - oceniono w związku z tym we wniosku premiera.

Tymczasem - jak argumentuje premier - ustawodawca nie ma pełnej swobody w określaniu zasad funkcjonowania TK, gdyż m.in. musi wziąć pod uwagę funkcje i kompetencje TK. Te funkcje i kompetencje zaś "muszą być wykonywane skutecznie, rzetelnie i bez nieuzasadnionej zwłoki, co oznacza, że organizacja Trybunału nie może prowadzić do jego paraliżu, także w sytuacji, gdy źródłem paraliżu będzie część sędziów Trybunału, którzy w nieuprawniony i nieuzasadniony sposób odmawiają wykonywania swoich obowiązków".

"Choć TK, zgodnie z postanowieniami konstytucji, nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości, to ustawa określającą tryb postępowania musi zapewniać właściwą procedurę, która umożliwia rozpoznanie sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki i we właściwej procedurze" - dodano w tym wniosku.

W związku z tym - jak konkluduje wniosek - "regulacje ustawowe, które wprowadzają kworum dla działania przez TK w pełnym składzie, sprawiają, że możliwa jest sytuacja, w której działania części sędziów Trybunału uniemożliwiają wykonywanie kompetencji przez TK" i w związku z tym pozostają one w sprzeczności z przepisami konstytucji.

"Brak możliwości zebrania pełnego składu doprowadzić może do sytuacji, gdy niemożliwe stanie się przesądzenie kwestii dotyczących konstytucyjności przepisów o najważniejszym znaczeniu dla państwa czy też fundamentalnych z punktu widzenia ochrony praw i wolności człowieka. Destrukcyjny skutek takiej sytuacji dla ustrojowego znaczenia TK wydaje się oczywisty" - podkreśla wniosek.

W TK od kilku miesięcy trwa spór o kadencję Julii Przyłębskiej jako prezesa Trybunału, który utrudnia w ostatnim czasie zebranie się Trybunału w pełnym składzie 11 sędziów.

W końcu maja odbyło się drugie czytanie projektu nowelizacji ustawy o organizacji i trybie postępowania przed TK, przewidującego zmniejszenie liczby sędziów potrzebnych m.in. do pełnego składu Trybunału - z 11 do dziewięciu sędziów. Jak poinformował w środę szef sejmowej komisji sprawiedliwości Marek Ast (PiS), prace nad tym projektem zostaną wstrzymane do czasu rozstrzygnięcia przez Trybunał złożonego przez premiera wniosku.

Zgodnie z ustawą pełny skład TK jest wymagany w sprawach: sporów kompetencyjnych pomiędzy konstytucyjnymi organami państwa, stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta RP, zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych, zgodności ustawy z konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją, z także spraw o szczególnej zawiłości - z inicjatywy prezesa TK, a także gdy z wnioskiem o uznanie sprawy za szczególnie zawiłą zwróci się skład orzekający wyznaczony do rozpoznania danej sprawy, albo gdy szczególna zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ itm/