Komisja Lancet ds. Zanieczyszczeń i Zdrowia poinformowała, że w 2019 r. było dziewięć milionów zgonów związanych z zanieczyszczeniem środowiska (co odpowiada jednemu na sześć zgonów na całym świecie).

Wzrost liczby zgonów z powodu „nowoczesnych” rodzajów zanieczyszczeń (np. powietrza atmosferycznego i toksycznych substancji chemicznych) przyćmiewa postęp w zmniejszaniu liczby zgonów spowodowanych zanieczyszczeniami związanymi ze skrajnym ubóstwem (na przykład zanieczyszczeniem wody w gospodarstwach domowych).

Zanieczyszczenia pozostają największym na świecie środowiskowym czynnikiem ryzyka chorób i przedwczesnej śmierci, zwłaszcza w krajach o niskich i średnich dochodach.

Spośród dziewięciu milionów zgonów spowodowanych zanieczyszczeniem środowiska w 2019 r. zanieczyszczenie powietrza (zarówno w gospodarstwach domowych, jak i w otoczeniu) było odpowiedzialne za największą liczbę zgonów – 6,67 miliona na całym świecie. Zanieczyszczenie wody było przyczyną 1,36 miliona przedwczesnych zgonów. Ponad 1,8 miliona zgonów było spowodowanych toksycznymi zanieczyszczeniami chemicznymi, w tym ołowiem, który przyczynił się do 900 tysięcy przedwczesnych zgonów. Praca w toksycznych warunkach - do 870 tysięcy zgonów.

Spadek liczby zgonów spowodowanych „tradycyjnymi” zanieczyszczeniami (zanieczyszczenie powietrza w gospodarstwach domowych paliwami stałymi i skażoną wodą) od 2000 r. jest najbardziej widoczny w Afryce. Można to wytłumaczyć poprawą zaopatrzenia w wodę i urządzenia sanitarne, antybiotykami i leczeniem oraz czystszymi paliwami.

Jednak ten spadek śmiertelności został zrekompensowany znacznym wzrostem liczby zgonów spowodowanych narażeniem na zanieczyszczenia przemysłowe – takie jak zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, zanieczyszczenie ołowiem i inne formy zanieczyszczenia chemicznego – we wszystkich regionach w ciągu ostatnich 20 lat. Jest to szczególnie widoczne w Azji Południowo-Wschodniej, gdzie rosnący poziom zanieczyszczeń przemysłowych łączy się ze starzeniem się populacji i rosnącą liczbą narażonych osób.

Ogólna liczba zgonów spowodowanych „współczesnymi” zanieczyszczeniami wzrosła o 66 procent w ciągu ostatnich dwóch dekad – z szacunkowych 3,8 miliona zgonów w 2000 r. do 6,3 miliona zgonów w 2019 r.

Nadmierna liczba zgonów z powodu zanieczyszczeń doprowadziła do strat gospodarczych w wysokości 4–6 bln dolarów w 2019 r., co odpowiada 6–2 proc. światowej produkcji gospodarczej.

Naukowcy zwracają również uwagę na dużą nierówność w obciążeniu skutkami zanieczyszczenia. 92 proc. zgonów związanych z zanieczyszczeniem i największe obciążenie stratami ekonomicznymi związanymi z zanieczyszczeniem, występuje w krajach o niskich i średnich dochodach.

Autorzy raportu nawołują do powołania niezależnego, międzyrządowego panelu ds. Zmian Klimatu ds. Zanieczyszczeń (na wzór IPCC) oraz do zwiększenia budżetu instytucji kontrolujących zanieczyszczenie w poszczególnych krajach. Pozwoli to ich zdaniem lepiej monitorować zanieczyszczenia i gromadzić dane.

Zdaniem ekspertów organizacje międzynarodowe muszą się postarać o bardziej skuteczne powiązanie rozwiązań naukowych z rozwiązaniami politycznymi – dotyczącymi zanieczyszczeń – na wzór tych, wypracowanych dla klimatu i bioróżnorodności.

„Zanieczyszczenie, zmiana klimatu i utrata różnorodności biologicznej są ze sobą ściśle powiązane. Skuteczna kontrola tych łączących się ze sobą zagrożeń wymaga wspieranego na całym świecie, formalnego punktu stycznego – nauka – polityka, aby informować o interwencji, wpływać na badania i kierować finansowaniem” – powiedziała Rachael Kupka, współautorka i dyrektor wykonawczy Global Alliance on Health and Pollution.

Rachael Kupka zwróciła uwagę, że zanieczyszczenie było postrzegane jako problem, który należy rozwiązać za pomocą regulacji na szczeblu lokalnym i krajowym lub czasami w ramach polityki regionalnej w krajach o wyższych dochodach.

„Jest jednak jasne, że zanieczyszczenie jest zagrożeniem dla planety, a jego czynniki napędzające, rozproszenie i wpływ na zdrowie przekraczają lokalne granice i wymagają globalnej odpowiedzi. Potrzebne są globalne działania dotyczące wszystkich głównych współczesnych zanieczyszczeń” – stwierdziła Rachael Kupka.

Badanie zostało sfinansowane przez Szwajcarską Agencję ds. Rozwoju i Współpracy (SDC) oraz Ministerstwo Środowiska Szwecji przy wsparciu Globalnego Sojuszu na rzecz Zdrowia i Zanieczyszczeń (GAHP) oraz Pure Earth.

Więcej informacji w materiale źródłowym: https://www.thelancet.com/journals/lanplh/article/PIIS2542-5196(22)00090-0/fulltext

Autorka: Urszula Kaczorowska

Uka/ ekr/