Sześć lat temu Brenden Miles, przewodnik po rezerwacie Kinabatangan, natknął się na małpę, jakiej jeszcze nigdy nie widział. Zrobił jej kilka zdjęć, żeby po powrocie do domu lepiej jej się przyjrzeć. "Z początku myślałem, że może to być nietypowo umaszczony langur srebrzysty" - powiedział Brenden Miles magazynowi “Science News”. Potem jednak zauważył inne drobne szczegóły. "Małpa miała długi nos jak u nosacza sundajskiego, a ogon był grubszy niż u langura" – stwierdził przewodnik. Opublikował zdjęcie na Facebooku i zapomniał o sprawie.

Jego zdjęcie, a także inne fotografie wykonane w ostatnich latach w tej samej okolicy, zostały jednak poddane analizie. Ich wyniki sugerują, że tajemnicza małpa jest hybrydą dwóch daleko spokrewnionych gatunków naczelnych, które zamieszkują to samo, podzielone na coraz drobniejsze fragmenty, siedlisko. W opublikowanej niedawno w “International Journal of Primatology” pracy badający tę sprawę naukowcy stwierdzili, że zaobserwowane nieznane dotąd małpy to potomstwo samców nosacza sundajskiego (gatunek dobrze znany z memów) i samic langura srebrzystego.

To fatalna wiadomość, zwłaszcza dla obu gatunków małp. Hybrydyzację, czyli kojarzenie osobników różnych gatunków, obserwuje się czasem w niewoli, ale na wolności jest to rzadkie i niepokojące zjawisko. "Różne gatunki, nawet z tego samego rodzaju, gdy zamieszkują to samo siedlisko, mogą wchodzić ze sobą w interakcje, ale zazwyczaj nie łączą się w pary. Ten rodzaj hybrydyzacji ma miejsce tylko wtedy, gdy istnieje znaczna presja ekologiczna" – mówi Nadine Ruppert, prymatolożka z Universiti Sains Malaysia na wyspie Penang.

W stanie Sabah, gdzie znajduje się rezerwat Kinabatangan, w latach 1973-2010 powierzchnia lasów zmniejszyła się o 40 procent, a główną przyczyną wylesiania były wyręby pod plantacje oleju palmowego. "Na niektórych obszarach oba gatunki są stłoczone w niewielkich fragmentów lasu wzdłuż rzeki. Prowadzi to do wzmożonej rywalizacji o żywność, partnerów seksualnych i inne zasoby. Zwierzęta nie mogą się rozproszyć, a samiec nosacza sundajskiego, który jest większy, może bez trudu zająć miejsce samca langura srebrzystego.

Od 2016 roku odnotowano więcej udokumentowanych obserwacji tajemniczej małpy, choć nie były one częste. Na razie naukowcom nie udało się zebrać próbek kału do analizy genetycznej, ale Nadine Ruppert z zespołem porównała zdjęcia prawdopodobnej hybrydy ze zdjęciami domniemanych gatunków rodzicielskich, zarówno wizualnie, jak i za pomocą pomiaru proporcji kończyn. "Gdyby osobnik pochodził z jednego z dwóch gatunków rodzicielskich, wszystkie jego wymiary byłyby podobne do wymiarów jednego z tych gatunków. A w przypadku tego zwierzęcia tak nie jest – mówi prymatolożka.

Wnioski naukowców potwierdza zdjęcie samca nosacza kopulującego z samicą langura i coraz liczniejsze obserwacje przewodników i sterników łodzi, którzy twierdzą, że widzieli samce nosaczy w towarzystwie grup samic langura. Obserwacje nowej, tajemniczej małpy budzą dużą ekscytację wśród turystów, ale naukowcy są dalecy od zadowolenia. Obawiają się o przyszłość obu gatunków. Dalsza utrata lub fragmentacja siedlisk małp na Borneo będzie prowadzić do coraz częstszych przypadków kojarzenia osobników różnych gatunków.

Tajemnicza małpa została po raz ostatni sfotografowana we wrześniu 2020 roku z nabrzmiałymi sutkami i trzymającą małpiątko, co sugeruje, że zwierzę jest płodną samicą. To kolejne zaskoczenie dla naukowców, ponieważ większość hybryd jest bezpłodna. Prawdopodobnie więc mieszańców będzie przybywać, kosztem pierwotnych gatunków, które już teraz uważane są za zagrożone.

agf/ gra/