„Małachowianka”, bo tak nazywane jest wśród uczniów i wychowanków obecne płockie Liceum Ogólnokształcącego im. Marszałka Stanisława Małachowskiego, jest jedną z najstarszych szkół w Europie, działającą nieprzerwanie w tym samym miejscu od 1180 r.

Inicjatorami upamiętnienia w formie pomnika obecnego patrona „Małachowianki”, ustanowionego w 1921 r., byli absolwenci szkoły z jednej klasy, którzy egzamin maturalny zdawali w 1963 r. Wraz z nimi w piątkowej uroczystości odsłonięcia pomnika uczestniczyli obecni uczniowie i nauczyciele, a także wychowankowie, w tym absolwenci z rocznika 1946 r. Wojciech Trąbczyński i Jan Chojnacki.

Pomnik, który stanął przed głównym wejściem do „Małachowianki”, gdzie widnieje napis: „Alma Mater Plocensis”, to odlana w brązie rzeźba przedstawiająca Stanisława Małachowskiego, który w uniesionej dłoni trzyma Konstytucję 3 Maja, a drugą rękę opiera na lasce marszałkowskiej. Na cokole pomnika znajduje się inskrypcja: „Stanisław Dzierżykraj Nałęcz hrabia Małachowski 1736-1809 - Marszałek Sejmu Wielkiego, Współtwórca Konstytucji 3 Maja”. Twórcą projektu i modelu pomnika jest rzeźbiarz Marek Zalewski z Ciechanowa.

Prof. Lech Chyczewski, rektor Wyższej Szkoły Medycznej w Białymstoku, absolwent „Małachowianki” z 1963 r. i prezes powołanego wraz rówieśnikami z czasów szkolnych Towarzystwa Budowy Pomnika Marszałka Stanisława Małachowskiego, podkreślił, iż przedsięwzięcie to zrealizowano dzięki zaangażowaniu i wsparciu wielu osób, nauczycieli i wychowanków szkoły, a także przy udziale Urzędu Miasta Płocka.

Jak dodał, projektowi towarzyszyły prace nad wydaniem monografii poświęconej marszałkowski Stanisławowi Małachowskiemu, autorstwa prof. Adama Dobrońskiego, historyka, związanego z Uniwersytetem w Białymstoku, a publikacja ukazała się dzięki wsparciu samorządu Mazowsza.

„Połączyła nas wspólna idea, wdzięczność szkole, w której przeżyliśmy niezapomniane lata, jak również chęć upiększenia naszego prastarego grodu” – powiedział prof. Chyczewski o inicjatywie budowy pomnika patrona „Małachowianki”. Dodał, iż zaangażowani w ten projekt mają nadzieję, że pomnik będzie jednym z obiektów na ścieżki historycznej, którą podążają turyści odwiedzający Płock.

Wraz z prof. Chyczewskim pomnik odsłonili marszałek Mazowsza Adam Struzik, prezydent Płocka Andrzej Nowakowski i dyrektor „Małachowianki” Katarzyna Góralska, a jego poświęcenia dokonał absolwent szkoły ks. prof. Wojciech Góralski, wykładowca Wyższego Seminarium Duchownego w Płocku i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, w 1993 r. jeden z negocjatorów Konkordatu – wszyscy uczestnicy odsłonięcia zasiadali w komitecie honorowym budowy pomnika.

Nawiązując do inicjatywy upamiętnienia patrona „Małachowianki” dyrektor Góralska podkreśliła, iż właśnie w takim działaniu spełnia się misja tej szkoły: „w potrzebie jedność, w myśleniu wolność, we wszystkim miłość”. „Najwyższą siłą i wartością +Małachowianki+ zawsze byli i są ludzie, jej nauczyciele, wychowankowie. Oni stanowią opokę, na której zawsze możemy wspierać się w trudach życia” – powiedziała.

W dokumencie organizacyjnym z września 1921 r. ówczesny minister wyznań religijnych i oświecenia publicznego Antoni Ponikowski napisał m.in.: „Na mocy aktu z dnia 11 czerwca 1921 r. Państwo Polskie objęło w ponowne posiadanie istniejącą od siedmiu stuleci w mieście Płocku szkołę średnią męską, która w latach wielkiej wojny światowej pozostawała pod opieką miejscowego Koła Polskiej Macierzy Szkolnej. Niniejszym uznaję tę szkołę za państwową i nadaję jej miano: Gimnazjum Państwowe imienia Marszałka Stanisława Małachowskiego”.

I dodał dalej: „Niechże czcigodna postać +polskiego Arystydesa+ opromieniona aureolą Wielkiego Sejmu i Konstytucji Majowej, stanie się dla młodzieży polskiej wychowującej się w sędziwych murach prastarej uczelni, wzorem prawości i czystości duszy i czynów, cnoty obywatelskiej oraz zawsze chętnej gotowości do służenia Ojczyźnie”.

W Liceum Ogólnokształcącym im. Marszałka Stanisława Małachowskiego w Płocku zachowały się m.in. fundamenty wczesnośredniowiecznej kolegiaty św. Michała, przy której szkoła została ufundowana, XV-wieczna wieża i XVII-wieczny budynek ówczesnego Kolegium Jezuickiego.

W przeszłości wykładowcami szkoły byli profesor retoryki św. Andrzej Bobola (ok. 1591-1657) i Wojciech Szweykowski (1773-1838) - pierwszy rektor Uniwersytetu Warszawskiego. W szkole uczyli się natomiast: nauczyciel dzieci Adama Mickiewicza - Hieronim Napoleon Bońkowski (1807-86), ogłoszony błogosławionym Honorat Koźmiński (1829-1916), prezydent II RP i profesor Politechniki Lwowskiej Ignacy Mościcki (1867-1946), uczestnik bitwy o Anglię, dowódca polskiego skrzydła i słynnego Dywizjonu 303 płk Jan Zumbach (1915-86), podróżnik Tony Halik (1921-98) oraz pierwszy premier III RP Tadeusz Mazowiecki (1927-2013). (PAP)

mb/ pat/