Jak podkreślił, otwierając dyskusję wiceminister klimatu Adam Gibourgé-Czetwertyński, głównym zadaniem projektowanego CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism) jest zapobieżenie ucieczce emisyjnej produkcji poza UE. Dlatego, jak wskazał CBAM będzie miał znaczenie dla wszystkich, handlujących z UE. W ocenie Gibourgé-Czetwertyńskiego, system handlu emisjami EU-ETS będzie wręcz tylko dodatkiem do granicznego podatku węglowego.

Jak przypomniał Vincente Hurtado Roa z DG TAXUD (Generalna Dyrekcja ds. podatków i ceł KE), Komisja planuje w czerwcu przedstawić pierwsze projekty dotyczące CBAM. Będzie to 12 projektów regulacji, w tym zmiany dyrektyw ETS i podatkowej. Wiele zależy od tego jak pójdą negocjacje z PE i Radą, ale celem jest wdrożenie mechanizmu w 2023 r. - zaznaczył Hurtado.

Jak podkreślił, to co Komisja położy na stole będzie zgodne z wymaganiami i regułami WTO (Światowej Organizacji Handlu) oraz z traktatami międzynarodowymi.

Hurtado zaznaczył, że w zamyśle Komisji, CBAM dla podmiotów pozaunijnych ma jak najbardziej naśladować działanie ETS dla podmiotów z Unii. Komisja zamierza wprowadzać mechanizm stopniowo, od kilku sektorów narażonych na ucieczkę emisji, ale docelowo ma ich dziś na liście 64.

Jak zauważyła z kolei Mette Koefoed z DG Klima (Generalna Dyrekcja ds. klimatu KE), z jednej strony ucieczka emisji poza Unię podkopuje realizację globalnych celów klimatycznych. Z drugiej strony wzrost unijnych ambicji, m.in. redukcji emisji do 2030 r. z 40 do 55 proc. potęguje ryzyko ucieczki.

CBAM to rozwiązanie globalne, znacznie szersze niż działający na wewnętrznym rynku ETS, a jednocześnie uzupełniające system handlu emisjami - podkreśliła Koefoed.

Susanne Dröge z niemieckiego Instytutu Spraw Międzynarodowych i Bezpieczeństwa zauważyła, że wprowadzenie CBAM na pewno wywoła reakcje odwetowe na świecie. Jak przypomniała, gdy KE rozważała objęcie systemem ETS lotów międzykontynentalnych, to środki odwetowe rozważało 20 państw.

Mamy sygnały, że w razie wprowadzenia CBAM jakieś kroki ze strony Rosji i Chin mogą nastąpić - zaznaczyła Dröge. Podkreśliła jednocześnie, że niemiecki rząd po wielu latach sprzeciwów przeciwko mechanizmowi, w obawie popsucia stosunków handlowych, zdecydował się dłużej przeciwko niemu nie oponować. Chociaż pewną niechęć do CBAM się wyczuwa - dodała ekspertka.

Specjalistka prawa międzynarodowego publicznego prof. Freya Baetens oceniła, że jeżeli wprowadza się jakiś podatek typu CBAM, to aby był zgodny z regułami WTO, przede wszystkim należy nim obłożyć konkretne produkty, a nie kraj ich pochodzenia. Nie powinien być też wyższy, niż analogiczne opłaty dla produktów z rynku wewnętrznego. Jej zdaniem, na pewno zaprojektowanie CBAM tak, aby był zgodny z WTO jest możliwe, ale z oceną Baetens poczeka na szczegóły z KE.

Prawniczka wskazała, że WTO dopuszcza pewne wyjątki w wolnym handlu, np. opłaty mające na celu ochronę życia czy zasobów naturalnych. Tu można dowodzić, że chodzi o ochronę przed efektami zmian klimatycznych, trzeba jednak udowodnić, że to działanie konieczne i nie ma działań alternatywnych, prowadzących do tych samym celów - podkreśliła Baetens.

Jednym z sektorów, tradycyjnie narażonych na ucieczkę emisji jest produkcja nawozów. Wiceprezes wielkiego norweskiego producenta Yara Tove Andersen przypomniała, że firma od 2005 r. ograniczyła emisje o 45 proc., a do 2050 r. chce być neutralna klimatycznie.

Jednak - w jej opinii - dla wysokoemisyjnego przemysłu CBAM będzie tylko jednym z potrzebnych mu czynników. Zielone technologie są na razie kilkukrotnie droższe, potrzebujemy więc na początku specjalnego finansowania dla nich - wskazała Andersen.

Najważniejsze, żeby mechanizm CBAM był zgodny z WTO i sprawiedliwy, ostatnia rzecz której teraz chcemy to wojna handlowa - dodała. (PAP)

wkr/ je/