Nie kwestionując samej inicjatywy powołania instytucji kultury, przedstawiciele organizacji wyrazili zarazem nadzieję, że równolegle podjęte zostaną prace legislacyjne nad objęciem ustawą gwarantującą systemowe wsparcie Skarbu Państwa dla tarnogórskich obiektów UNESCO.

Stowarzyszenie, które z powodu pandemii koronawirusa stanęło na krawędzi ogłoszenia upadłości, w poniedziałek odniosło się do opublikowanego przed kilkoma dniami komunikatu Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu. Przedstawiciele resortu napisali w nim m.in., że jedyne rozwiązanie dla Tarnowskich Gór to wspólna instytucja kultury powołana przez SMZT i Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego, która będzie mogła korzystać z szerokiego wsparcia finansowego ze strony państwa, podobnie jak mające charakter podmiotów publicznych przedsiębiorstwa zarządzające obiektami w Wieliczce, Bochni i Zabrzu, których dofinansowanie jest regulowane odrębną ustawą z 2013 r.

MKDNiS wyraziło nadzieję, że wszystkie podmioty, którym zależy na zabezpieczeniu uniwersalnej wartości miejsca światowego dziedzictwa w Tarnowskich Górach "zaangażują się we wspólne wypracowanie formuły organizacyjnej", która pozwoli na skuteczną ochronę tego unikatowego w skali świata zespołu zabytków przemysłowych. „Wyraża również przekonanie, że władze Stowarzyszenia Miłośników Ziemi Tarnogórskiej nie będą przedłużały, również poprzez brak zaangażowania i nadmierne przeciąganie procesów decyzyjnych, obecnej sytuacji, która stanowi zagrożenie dla zarządzanego przez nie dziedzictwa. Los miejsca światowego dziedzictwa w Tarnowskich Górach zależy w tej chwili wyłącznie od decyzji opiekującego się nim Stowarzyszenia” - podało ministerstwo.

SMZT oświadczyło w poniedziałek, że stanowisko resortu kultury przyjmuje „ze zdziwieniem”. „Stanowisko to bowiem powiela nieprawdziwe tezy funkcjonujące w przestrzeni publicznej, dotyczące sytuacji prawnej i majątkowej zespołu atrybutów objętych wpisem na Listę światowego dziedzictwa UNESCO. Formułuje także zaskakującą tezę, jakoby to wyłącznie od decyzji Stowarzyszenia zależał los miejsca światowego dziedzictwa w Tarnowskich Górach” - napisali przedstawiciele Stowarzyszenia.

Jak przypomnieli, wpis górniczych zabytków na listę UNESCO z 2017 r. obejmuje aż 28 tzw. atrybutów, z czego tylko nieznaczna część – Zabytkowa Kopalnia Srebra oraz Sztolnia Czarnego Pstrąga – zarządzana jest przez Stowarzyszenie i stanowi jego własność. Większość pozostaje we władaniu Skarbu Państwa. Za pozostałe atrybuty odpowiadają jednostki samorządu terytorialnego oraz inne podmioty.

„Część obiektów UNESCO zarządzana przez Stowarzyszenie, wskutek odgórnego zamknięcia ich dla ruchu turystycznego, znalazła się w zagrożeniu. Nie mogąc generować stałych przychodów, nie jesteśmy w stanie spełniać wszystkich nałożonych przepisami, a kosztownych wymogów związanych z zabezpieczeniem ruchu górniczego i utrzymaniem stanowisk pracy” - napisali przedstawiciele SMZT.

Jak zaznaczyli, aby ratować swój dorobek, Stowarzyszenie skorzystało ze wszelkich możliwych i dostępnych dla niego programów pomocowych Skarbu Państwa, w wyniku czego otrzymało łącznie bezzwrotną pomoc w łącznej wysokości ponad 507 tys. zł, co stanowi jedną szóstą tego, co niezbędne jest dla utrzymania dotychczasowego status quo. „Ogromnie doceniamy pomoc otrzymaną ze środków publicznych, jednakże w żadnej mierze nie jest ona wystarczająca” - oświadczyli.

Stowarzyszenie zwróciło w swym stanowisku uwagę na treść Konwencji w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, zgodnie z którą każde państwo będące jego stroną "uznaje, że na nim spoczywa w pierwszym rzędzie obowiązek zapewnienia identyfikacji, ochrony, konserwacji, rewaloryzacji i przekazania przyszłym pokoleniom dziedzictwa kulturalnego i naturalnego”.

„Wielokrotnie zwracaliśmy się do Ministerstw o systemowe wsparcie, analogicznie jak ma to miejsce w odniesieniu do siostrzanych Kopalni Soli w Wieliczce i Bochni czy Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu. Bezskutecznie” - podkreśla SMZT.

„Nie jest oparte na prawdzie twierdzenie, że warunkiem koniecznym udzielenia wsparcia Zabytkowej Kopalni Srebra i Sztolni Czarnego Pstrąga jest ich nacjonalizacja czy też transfer majątku do instytucji kultury. Wszak samo Ministerstwo w przedmiotowym komunikacie przywołuje casus dofinansowania obiektów w Wieliczce, Bochni i Zabrzu w oparciu o ustawę z dnia 30 sierpnia 2013 roku o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów (...) Stoimy na stanowisku, że brak jest przeszkód prawnych dla objęcia Stowarzyszenia zakresem tej ustawy, bowiem spełniamy wszystkie określone tam warunki formalne” - dodali.

Nawiązując do rozmów z marszałkiem i przedstawianych przez Stowarzyszenie alternatywnych propozycji wsparcia, przedstawiciele organizacji za „co najmniej niestosowne” uważają sugestie, jakoby wykazywali brak zaangażowania i nadmiernie przeciągali procesy decyzyjne związane z powołaniem do życia instytucji kultury. Jak zaznaczyli, utworzenie instytucji kultury to dla nich sytuacja wyjątkowa i bez precedensu. Zapewnili też, że doceniają inicjatywę marszałka województwa i jego zaangażowanie w projekt systemowego wsparcia jedynego na Śląsku obiektu UNESCO.

„Ponieważ jednak propozycja utworzenia instytucji kultury znacząco ingeruje w majątek Stowarzyszenia i jego sytuację faktyczną, nadzwyczaj poważnie traktując propozycję Pana Marszałka, zmuszeni byliśmy do przeprowadzenia zakrojonych na szeroką skalę konsultacji z ekspertami i członkami Stowarzyszenia w sprawie kształtu przyszłego statutu instytucji kultury oraz umowy o jej ustanowieniu” - dodali.

Jak poinformowali przedstawiciele SMZT, podpisany przez nich list intencyjny wraz z propozycją statutu i umowy, uwzględniającymi deklaracje marszałka wobec Stowarzyszenia, zostały przekazane do Urzędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. „Wierzymy, że dokumenty bez istotnych ingerencji zostaną zaakceptowane przez drugą stronę, co otworzy drogę do ustanowienia instytucji kultury. Wyrażamy jednocześnie nadzieję, że równolegle podjęte zostaną prace legislacyjne nad objęciem ustawą gwarantującą systemowe wsparcie Skarbu Państwa dla wyjątkowych tarnogórskich obiektów UNESCO” - zaznaczyli.

Tydzień temu apel o wpisanie tarnogórskich zabytków UNESCO do ustawy o dotacji przeznaczonej dla niektórych podmiotów – przyjęli jednogłośnie radni woj. śląskiego. Obecnie obowiązująca wersja tej ustawy, z ub. roku, wydłużyła do końca 2027 r. termin udzielania dotacji z budżetu państwa dla Kopalni Soli „Bochnia”, Kopalni Soli „Wieliczka”, Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu oraz Kopalni Siarki „Machów” w likwidacji.(PAP)

autor: Krzysztof Konopka

kon/ dki/