Polska była wówczas od blisko 50 lat pod zaborami, a Tadeusz Kościuszko - jako przywódca powstania narodowego przeciwko Rosji i Prusom w 1794 roku - cieszył się ogromnym szacunkiem mieszkańców Krakowa. To właśnie na krakowskim rynku została złożona uroczysta przysięga, rozpoczynająca insurekcję. I choć Powstanie Kościuszkowskie zakończyło się porażką i nastąpił III, ostateczny rozbiór Polski, to austriacki zaborca, który zajął Kraków, nie sprzeciwiał się czczeniu jego przywódcy.

Decyzję o upamiętnieniu Tadeusza Kościuszki podjęto wkrótce po jego śmierci - przywódca insurekcji zmarł w Szwajcarii 15 października 1817 roku. Jego ciało sprowadzono do Polski i pochowano na Wawelu rok później. Nie było wątpliwości, że postać naczelnika zasługuje na szczególne upamiętnienie, ale forma budziła spory. Niektórzy proponowali, aby pozostać przy wystawieniu pomnika, ostatecznie jednak zdecydowano się zrealizować propozycję mieszkańca podkrakowskiej wsi Mogiła (obecnie część miastał) Franciszka Jarczewskiego i usypać kopiec rękami obywateli. Usytuowano go na terenie należącym do sióstr norbertanek, na wzgórzu Sikornik, nieopodal kaplicy błogosławionej Bronisławy. Budowa ruszyła 16 października 1820 roku. Poprzedziła ją uroczysta msza święta, w której uczestniczyli mieszkańcy Krakowa, władze miasta oraz chłopi - weterani Insurekcji, była także młodzież.

W podstawę kopca wmurowano akt erekcyjny, wraz z bronią oraz ziemią z pola bitwy pod Racławicami. Oś pionową wyznaczał pień potężnej jodły, przywiezionej specjalnie ze Śląska. Pierwsze taczki ziemi wysypali włodarze Krakowa. Później do budowy ruszyli ludzie, nie bacząc na hierarchię ani pochodzenie, wśród nich nie tylko Polacy. Pracowało po kilkaset osób dziennie, a ich działania nadzorował zespół inżynierów - specjalistów w dziedzinie fortyfikacji ziemnych. Budowa trwała nie bez problemów - ponieważ zrezygnowano z konstrukcji drewnianej, pojawiały się osuwiska i inne uszkodzenia. Ostatecznie dzieło ukończono po trzech latach.

Kopiec wnosi się na wysokość 333 metrów nad poziomem morza i 133 metrów nad doliną Wisły. Sama budowla ma 34 metry wysokości i - do czasu usypania 35-metrowego Kopca Piłsudskiego w 1937 - była najwyższym obiektem budowlanym w Krakowie.

(więcej)

Istnienie Kopca Kościuszki w Krakowie było kilkukrotnie zagrożone. Po raz pierwszy zamierzano go zniwelować w 1853 roku, kiedy austriaccy zaborcy chcieli zburzyć kopiec i wybudować wokół fortyfikacje. Budowlę uchroniła interwencja samego monarchy - Franciszka Józefa I. W 1860 roku na szczycie Kopca umieszczono granitowy głaz z wykutą inskrypcją: Kościuszce. Fort cytadelowy wokół budowli powstał i istnieje do dziś, ale kopca nie zburzono, a ludność miała do niego dostęp od wschodu do zachodu słońca.

Po raz drugi Kopiec był zagrożony w 1941 roku, kiedy gubernator okupacyjnych władz niemieckich Hans Frank, nie chciał w stolicy Generalnej Guberni, czyli w Krakowie, jakichkolwiek pomników polskości. Zrezygnował z zamiaru likwidacji Kopca Kościuszki, gdy przekupiono go cennym obrazem.

Poważnego zniszczenia budowli dokonała natura w 1997 roku. Kopiec został rozmyty podczas masywnych ulew i długo zbierano fundusze na jego odbudowę. W tym celu krakowianie powołali Komitet Honorowy Ratowania Kopca Kościuszki. Koszty odbudowy wyniosły 14 milionów 700 tysięcy złotych. Odrestaurowany Kopiec Kościuszki ponownie został udostępniony zwiedzającym w 2002 roku.

W kompleksie Bastionu V w Forcie nr 2 "Kościuszko" powstało Muzeum Kościuszkowskie ze stałą wystawą "Kościuszko - bohater wciąż potrzebny”. Można także zwiedzić trasę edukacyjną na Kopcu Kościuszki, dostępną dla osób z niepełnosprawnościami.