Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 71 lat temu przed komunistycznym sądem zapadł wyrok…
2023-10-15, 11:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/K.Koziełł

71 lat temu przed komunistycznym sądem zapadł wyrok w procesie lotników

Samolot bombowy PZL P-37 "Łoś". [fot. wikipedia/domena publiczna]
Samolot bombowy PZL P-37 "Łoś". [fot. wikipedia/domena publiczna]
71 lat temu, 15 października 1952 roku, przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie zapadł wyrok w sprawie czterech oficerów lotnictwa, oskarżonych przez komunistyczne władze o działalność konspiracyjno-szpiegowską. Trzech z nich walczyło w czasie II wojny światowej w bitwie o Wielką Brytanię. Wszyscy zostali skazani na karę śmierci. Dwóch rozstrzelano.
W 1956 roku Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyroki wydane wobec lotników i umorzył postępowanie, uznając, że nie było żadnych dowodów potwierdzających stawiane im zarzuty.

Na ławie oskarżonych zasiedli: podpułkownik Zygmunt Sokołowski, podpułkownik Roman Rypson, major Konstanty Sabiłło oraz major Roman Kurkiewicz. W 1939 roku wszyscy brali udział w wojnie obronnej. Potem Roman Rypson dostał się do niemieckiej niewoli, trzej pozostali lotnicy najpierw przedostali się do Francji, a potem do Wielkiej Brytanii, gdzie walczyli z Niemcami. Po zakończeniu wojny wszyscy czterej oficerowie powrócili do Polski i zostali powołani do służby wojskowej w lotnictwie.

Śledztwo przeciwko nim prowadził Zarząd Informacji Wojsk Lotniczych w Warszawie pod kierownictwem sowieckiego oficera Nauma Lewandowskiego. Lotników aresztowano pomiędzy majem a lipcem 1952 roku. Ich nazwiska powiązano z wcześniejszym procesem tak zwanej grupy kierownictwa konspiracji Wojsk Lotniczych, w trakcie którego na śmierć skazano sześciu oficerów lotników. Zarzucono im spisek mający na celu obalenie siłą komunistycznych władz państwa. Wszyscy zostali rozstrzelani.

W procesie podpułkowników Sokołowskiego i Rypsona oraz majorów Sabiłło i Kurkiewicza także zapadły wyroki śmierci. Pod wpływem tortur wszyscy przyznali się do winy. Jedną z nich był tzw. konwejer. Polegał na kilkunastogodzinnym albo nawet wielodniowym przesłuchaniu prowadzonym bez przerwy. Doprowadzony do granic wytrzymałości przesłuchiwany często przyznawał się do stawianych zarzutów.

Rada Państwa skorzystała z prawa łaski jedynie wobec majora Sabiłło, zmniejszając mu karę do 15 lat więzienia. Rozstrzelano podpułkownika Romana Rypsona - w kwietniu 1953 roku, a także podpułkownika Zygmunta Sokołowskiego - w sierpniu tego samego roku. Major Kurkiewicz doczekał decyzji Rady Państwa, która w styczniu 1954 roku, na wniosek naczelnego prokuratora wojskowego, dokonała rewizji wydanego wyroku, zamieniając karę śmierci na dożywocie. Pytany kilka lat po procesie o przebieg śledztwa i metody stosowane w czasie przesłuchań zeznał: „Niewiele z tego czasu pamiętam, gdyż byłem nieprzytomny na skutek bezsenności”.

W kwietniu 1956 roku Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyroki wydane wobec lotników i umorzył postępowanie wobec nich z powodu „niedostatecznych dowodów do stwierdzenia winy”. Major Konstanty Sabiłło zmarł 5 miesięcy po wyjściu z więzienia na zawał serca.

W pierwszej połowie lat 50. Wojskiem Polskim wstrząsnęła seria politycznych procesów wymierzonych w żołnierzy związanych wcześniej z Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie oraz armią II Rzeczpospolitej. W procesach skazano łącznie 94 oficerów. Wydano 40 wyroków śmierci, z których 20 wykonano. Orzeczono także 8 kar dożywotniego więzienia i 37 kar długoletniego więzienia.

W latach 1950-1953 Informacja Wojskowa zatrzymała pod zarzutem szeroko rozumianej wrogiej działalności 2115 żołnierzy różnych stopni oraz pracowników cywilnych wojska. Od 1949 do 1954 roku zwolniono z wojska około 10 tysięcy oficerów uznanych za "wrogich" komunistycznej Polsce.

Zobacz także

2023-11-13, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 13 listopada » więcej 2023-11-12, godz. 11:00 125 lat temu urodził się Henryk Sucharski, obrońca Westerplatte 125 lat temu - 12 listopada 1898 roku - urodził się Henryk Sucharski, komendant Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte w czasie obrony tej placówki… » więcej 2023-11-12, godz. 09:00 125 lat temu urodził się generał Leopold Okulicki, ostatni Komendant Główny Armii Krajowej 125 lat temu, 12 listopada 1898 roku, urodził się generał Leopold Okulicki, pseudonim "Niedźwiadek", "Kobra", ostatni Komendant Główny Armii Krajowej, najprawdopodobniej… » więcej 2023-11-12, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 12 listopada » więcej 2023-11-11, godz. 10:00 Rola Kościoła w odzyskaniu niepodległości Polski Kościół na ziemiach polskich odegrał znaczącą rolę w odzyskaniu niepodległości, zarówno przez 123 lata zaborów, jak i w okresie umacniania suwerenności… » więcej 2023-11-11, godz. 09:00 Narodowe Święto Niepodległości – działania Instytutu Pamięci Narodowej Centrala i Oddział IPN w Warszawie: 11–30 listopada 2023, Warszawa – prezentacja siatek edukacyjnych „Ojcowie Niepodległości” (budynek Prokuratury… » więcej 2023-11-11, godz. 08:00 Święto Niepodległości w Polskim Radiu Polskie Radio zaprasza na specjalne audycje oraz relacje związane z obchodami 105. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości. O godz. 12.00 we wszystkich… » więcej 2023-11-11, godz. 07:45 105. rocznica odzyskania przez Polskę Niepodległości - obchody w regionie Z tej okazji w miastach w całym regionie odbywać się będą okolicznościowe uroczystości. To m.in. Opole, Nysa, Brzeg, Kędzierzyn Koźle, Olesno, Krapkowice… » więcej 2023-11-11, godz. 07:30 105 lat temu Polska odzyskała niepodległość 105 lat temu, 11 listopada 1918 roku, Polska odzyskała niepodległość. Po 123 latach zaborów, niewoli naznaczonej walką, cierpieniem i wysiłkiem wielu pokoleń… » więcej 2023-11-11, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 11 listopada » więcej
123124125126127
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »