Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 71 lat temu przed komunistycznym sądem zapadł wyrok…
2023-10-15, 11:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/K.Koziełł

71 lat temu przed komunistycznym sądem zapadł wyrok w procesie lotników

Samolot bombowy PZL P-37 "Łoś". [fot. wikipedia/domena publiczna]
Samolot bombowy PZL P-37 "Łoś". [fot. wikipedia/domena publiczna]
71 lat temu, 15 października 1952 roku, przed Najwyższym Sądem Wojskowym w Warszawie zapadł wyrok w sprawie czterech oficerów lotnictwa, oskarżonych przez komunistyczne władze o działalność konspiracyjno-szpiegowską. Trzech z nich walczyło w czasie II wojny światowej w bitwie o Wielką Brytanię. Wszyscy zostali skazani na karę śmierci. Dwóch rozstrzelano.
W 1956 roku Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyroki wydane wobec lotników i umorzył postępowanie, uznając, że nie było żadnych dowodów potwierdzających stawiane im zarzuty.

Na ławie oskarżonych zasiedli: podpułkownik Zygmunt Sokołowski, podpułkownik Roman Rypson, major Konstanty Sabiłło oraz major Roman Kurkiewicz. W 1939 roku wszyscy brali udział w wojnie obronnej. Potem Roman Rypson dostał się do niemieckiej niewoli, trzej pozostali lotnicy najpierw przedostali się do Francji, a potem do Wielkiej Brytanii, gdzie walczyli z Niemcami. Po zakończeniu wojny wszyscy czterej oficerowie powrócili do Polski i zostali powołani do służby wojskowej w lotnictwie.

Śledztwo przeciwko nim prowadził Zarząd Informacji Wojsk Lotniczych w Warszawie pod kierownictwem sowieckiego oficera Nauma Lewandowskiego. Lotników aresztowano pomiędzy majem a lipcem 1952 roku. Ich nazwiska powiązano z wcześniejszym procesem tak zwanej grupy kierownictwa konspiracji Wojsk Lotniczych, w trakcie którego na śmierć skazano sześciu oficerów lotników. Zarzucono im spisek mający na celu obalenie siłą komunistycznych władz państwa. Wszyscy zostali rozstrzelani.

W procesie podpułkowników Sokołowskiego i Rypsona oraz majorów Sabiłło i Kurkiewicza także zapadły wyroki śmierci. Pod wpływem tortur wszyscy przyznali się do winy. Jedną z nich był tzw. konwejer. Polegał na kilkunastogodzinnym albo nawet wielodniowym przesłuchaniu prowadzonym bez przerwy. Doprowadzony do granic wytrzymałości przesłuchiwany często przyznawał się do stawianych zarzutów.

Rada Państwa skorzystała z prawa łaski jedynie wobec majora Sabiłło, zmniejszając mu karę do 15 lat więzienia. Rozstrzelano podpułkownika Romana Rypsona - w kwietniu 1953 roku, a także podpułkownika Zygmunta Sokołowskiego - w sierpniu tego samego roku. Major Kurkiewicz doczekał decyzji Rady Państwa, która w styczniu 1954 roku, na wniosek naczelnego prokuratora wojskowego, dokonała rewizji wydanego wyroku, zamieniając karę śmierci na dożywocie. Pytany kilka lat po procesie o przebieg śledztwa i metody stosowane w czasie przesłuchań zeznał: „Niewiele z tego czasu pamiętam, gdyż byłem nieprzytomny na skutek bezsenności”.

W kwietniu 1956 roku Najwyższy Sąd Wojskowy uchylił wyroki wydane wobec lotników i umorzył postępowanie wobec nich z powodu „niedostatecznych dowodów do stwierdzenia winy”. Major Konstanty Sabiłło zmarł 5 miesięcy po wyjściu z więzienia na zawał serca.

W pierwszej połowie lat 50. Wojskiem Polskim wstrząsnęła seria politycznych procesów wymierzonych w żołnierzy związanych wcześniej z Polskimi Siłami Zbrojnymi na Zachodzie oraz armią II Rzeczpospolitej. W procesach skazano łącznie 94 oficerów. Wydano 40 wyroków śmierci, z których 20 wykonano. Orzeczono także 8 kar dożywotniego więzienia i 37 kar długoletniego więzienia.

W latach 1950-1953 Informacja Wojskowa zatrzymała pod zarzutem szeroko rozumianej wrogiej działalności 2115 żołnierzy różnych stopni oraz pracowników cywilnych wojska. Od 1949 do 1954 roku zwolniono z wojska około 10 tysięcy oficerów uznanych za "wrogich" komunistycznej Polsce.

Zobacz także

2023-10-17, godz. 13:00 175 lat temu urodził się pisarz i varsavianista Wiktor Gomulicki 175 lat temu - 17 października 1848 roku - urodził się Wiktor Gomulicki, poeta, powieściopisarz, eseista i publicysta, a także badacz historii Warszawy. Jest… » więcej 2023-10-17, godz. 11:00 174 lata temu zmarł Fryderyk Chopin 174 lata temu, 17 października 1849 roku, w Paryżu zmarł Fryderyk Chopin, najwybitniejszy kompozytor epoki romantyzmu i pianista polskiej muzyki klasycznej… » więcej 2023-10-17, godz. 09:00 Wystawa z okazji 250-lecia Komisji Edukacji Narodowej w Opolu Archiwum Państwowe w Opolu zaprasza na wystwę prezentowaną przed budynkiem przy ul. Zamkowej 2. » więcej 2023-10-17, godz. 07:30 Kalendarium historyczne na dziś 17 października » więcej 2023-10-16, godz. 21:00 Dwie wystawy z okazji Roku Kopernikańskiego Trwa Rok Mikołaja Kopernika upamiętniający 550. rocznicę urodzin wielkiego uczonego. W Olsztynie, w którym spędził i pracował kilka lat, można oglądać… » więcej 2023-10-16, godz. 15:00 45 lat temu Wanda Rutkiewicz zdobyła Mount Everest 45 lata temu - 16 października 1978 roku - Wanda Rutkiewicz weszła na szczyt Mount Everest. Była pierwszą Europejką oraz trzecią kobietą na świecie na… » więcej 2023-10-16, godz. 12:00 45 lat temu kardynał Karol Wojtyła został wybrany na papieża 45 lat temu, 16 października 1978 roku, kardynał Karol Wojtyła został wybrany na papieża. O godzinie 18.18 znad Kaplicy Sykstyńskiej na placu św. Piotra… » więcej 2023-10-16, godz. 09:00 Wystawa poświęcona polskim dyplomatom ratującym Żydów w czasie II wojny W Warszawie otwarta została wystawa poświęcona polskim dyplomatom ratującym Żydów w czasie II wojny. Ekspozycję "Decyzja: ratować ludzi", inaugurującą… » więcej 2023-10-16, godz. 07:30 Kalendarium historyczne na dziś 16 października » więcej
122123124125126
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »