Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 81 lat temu zaczęła się tzw. Wielka Szpera
2023-09-05, 12:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/E.Porycka/K.Koziełł

81 lat temu zaczęła się tzw. Wielka Szpera

Zwłoki ofiar akcji deportacyjnej do obozu zagłady Kulmhof przeprowadzonej w dniach 5–12 września 1942. [fot. wikipedia/domena publiczna]
Zwłoki ofiar akcji deportacyjnej do obozu zagłady Kulmhof przeprowadzonej w dniach 5–12 września 1942. [fot. wikipedia/domena publiczna]
81 lat temu, 5 września 1942 roku, w Łodzi zaczęła się tzw. Wielka Szpera - akcja, w czasie której Niemcy deportowali z tamtejszego getta do obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem dzieci oraz osoby starsze i chore. Do 12 września wywieźli z getta od 15 do 20 tysięcy Żydów.
Nazwa akcji pochodzi od niemieckich słów "Allgemeine Gehsperre" oznaczających całkowity zakaz wychodzenia z domu. Został on wprowadzony przez hitlerowców w Litzmannstadt Ghetto właśnie 5 września. Jednak już dzień wcześniej zamknięci w getcie Żydzi wiedzieli, że chodzi o akcję wysiedleńczą, która obejmie osoby niezdolne do pracy: dzieci do 10 roku życia, chorych i starszych. 4 września prezes Starszeństwa Żydów w Łodzi Chaim Rumkowski, który otrzymał rozkaz wysłania ponad 20 tysięcy Żydów poza getto, mówił do zgromadzonych na tzw. placu Strażackim: "Żądają od nas, abyśmy zrezygnowali z tego, co mamy najlepszego - naszych dzieci i starszych. (...) W moim wieku muszę rozłożyć ręce i błagać: Bracia i siostry! Oddajcie mi je! Ojcowie i matki - dajcie mi swoje dzieci!".

Wielka Szpera w pamięci tych, którzy ją przeżyli, zachowała się jako najbardziej traumatyczne doświadczenie w historii łódzkiego getta. Żydowscy policjanci i Niemcy po kolei otaczali budynki i wypędzali mieszkańców na zewnątrz, a następnie selekcjonowali, kto nadaje się do pracy, a kto nie. Towarzyszyły temu dramatyczne sceny. Wielu rodziców usiłowało ratować swoje dzieci przed śmiercią, między innymi ukrywając je lub podejmując próby ucieczki, byli jednak rozstrzeliwani. Po akcji przez wiele dni odnajdywano martwe dzieci ukryte w schowkach. Rodziców zabrano, a tylko oni znali miejsce, gdzie ukryli potomstwo. Niektórzy rodzice, którym odebrano dzieci, popełnili samobójstwo.

Getto łódzkie, założone przez Niemców w lutym 1940 roku, było drugą co do wielkości - po getcie warszawskim - zamkniętą dzielnicą żydowską na okupowanych ziemiach polskich oraz w całej Europie. Po Wielkiej Szperze zamieniono je w obóz pracy. Na blisko dwa lata wstrzymano wywózki do obozów zagłady.

Decyzja o ostatecznej likwidacji getta zapadła w maju 1944. Dzielnica przestała istnieć 29 sierpnia tego samego roku. Tego dnia do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau Niemcy wywieźli ostatnią grupę Żydów.

Przez łódzkie getto przeszło ponad 200 tysięcy Żydów. Zmarło w nim ponad 45 tysięcy osób. Przeżyło, według różnych źródeł, od 7 do 13 tysięcy. Do obozów w Chełmnie nad Nerem i Auschwitz-Birkenau od stycznia 1942 roku wywieziono około 145 tysięcy Żydów.

Zobacz także

2024-07-09, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 9 lipca » więcej 2024-07-08, godz. 15:00 44 lata temu wybuchł strajk w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku 44 lata temu, 8 lipca 1980 roku, wybuchł strajk w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Świdniku. Bezpośrednią przyczyną protestu była wprowadzona od 1 lipca… » więcej 2024-07-08, godz. 13:00 W Wilnie oddano hołd bohaterom operacji "Ostra Brama" W stolicy Litwy - Wilnie, oddano hołd bohaterom operacji "Ostra Brama". Uroczystość się odbyła na Cmentarzu na Rossie, w 80. rocznicę rozpoczęcia walki… » więcej 2024-07-08, godz. 11:31 Pistolety Napoleona sprzedane za ponad półtora miliona euro Dwa pistolety Napoleona Bonaparte zostały sprzedane na aukcji za prawie milion siedemset tysięcy euro. Licytacja odbyła się w Fontainebleau pod Paryżem. Nie… » więcej 2024-07-08, godz. 09:00 Zmarł ppłk Antoni Zienkiewicz, żołnierz ZWZ-AK, więzień polityczny okresu stalinowskiego W wieku 101 lat zmarł podpułkownik Antoni Zienkiewicz, żołnierz ZWZ-AK, więzień polityczny okresu stalinowskiego oraz działacz opozycji antykomunistycznej… » więcej 2024-07-08, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 8 lipca » więcej 2024-07-05, godz. 12:03 Śląskie/ Grób powstańca Franciszka Poloczka oznaczony znakiem pamięci „Tobie Polsko” Grób powstańca śląskiego Franciszka Poloczka na cmentarzu przy ul. Francuskiej został w piątek oznaczony znakiem pamięci „Tobie Polsko”. W uroczystości… » więcej 2024-07-05, godz. 10:07 Kanada/ Ukazał się pierwszy raport o cmentarzach przy szkołach przymusowych dla Indian Nieinformowanie rodzin o zgonach dzieci w przymusowych szkołach dla Indian, szkolne cmentarze, oszczędzanie na pogrzebach udokumentowano we wstępnym raporcie… » więcej 2024-07-05, godz. 11:49 Warszawa/ Wystawa “Do Potomnego” upamiętni twórców pokolenia wojennego Fotografie, rękopisy, dokumenty przywołujące postacie twórców pokolenia wojennego m.in. Krzysztofa Kamila Baczyńskiego, Tadeusza Gajcego i Krystyny Krahelskiej… » więcej 2024-07-05, godz. 09:16 Weterani walk o niepodległość RP w drodze do Wilna na obchody 80-lecia operacji "Ostra Brama" Weterani walk o niepodległość Rzeczypospolitej Polskiej – żołnierze Armii Krajowej wyruszyli w piątek na obchody 80-lecia operacji "Ostra Brama", które… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »