II powstanie miało związek między innymi z działaniem policji bezpieczeństwa Sicherheitspolizei - Sipo, która zamiast strzec porządku, wspierała niemieckie bojówki i wprowadzała terror. W Katowicach niszczono sklepy, mieszkania i redakcje polskich gazet. Gdy 17 sierpnia 1920 roku niemiecka prasa podała fałszywą informację o zajęciu Warszawy przez Armię Czerwoną - trwała wojna polsko-bolszewicka - bojówkarze napadli na katowicką siedzibę inspektora Międzysojuszniczej Komisji. W obronie francuscy żołnierze zabili 10 atakujących. Udzielający pomocy rannym Niemcom, lekarz i działacz społeczny Andrzej Mielęcki został zaatakowany i brutalnie zamordowany przez bojówkarzy.

W nocy z 19 na 20 sierpnia w większości powiatów odezwały się bojowe trąbki powstańcze i padły pierwsze strzały. W rozkazie operacyjnym główny komendant Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska Alfons Zgrzebniok pisał: "Miasta powiatowe należy ominąć, wszelkie załogi policji bezpieczeństwa muszą być rozbrojone, za wszelką cenę należy unikać starć z wojskami koalicyjnymi, w miejscowościach przez nas zajętych tworzyć natychmiast straże obywatelskie". Początkowo przeciwny powstaniu komisarz plebiscytowy, a zarazem polski przywódca narodowy Górnego Śląska - Wojciech Korfanty wydał odezwę do ludności polskiej z wezwaniem do samoobrony i strajku powszechnego.


Drugiego dnia powstania walki toczyły się w powiatach: bytomskim, katowickim, tarnogórskim, lublinieckim, gliwickim, raciborskim i rybnickim. Już na początku zrywu powstańcy zniszczyli sieć łączności wojsk niemieckich, a to sparaliżowało ich działania.


24 sierpnia Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa zgodziła się na ustępstwa wobec Polaków. Sukcesem powstańców było rozwiązanie znienawidzonej Sipo i powołanie w jej miejsce Apo (Abstimmungspolizei) - Policji Plebiscytowej, zwanej też "Policją Górnego Śląska", składającej się w połowie z Polaków, a w połowie z Niemców. Uzyskano też zapewnienie ukarania przywódców antypolskich napadów i usunięcie z obszaru objętego plebiscytem osób, które przybyły tam po 1 sierpnia 1919 roku.


II powstanie śląskie udaremniło Niemcom plany siłowego zagarnięcia Górnego Śląska. Pokazało także bohaterstwo i patriotyzm Polaków oraz ich nieustępliwość wobec wroga. Wszystkie powstania śląskie udokumentowały na zawsze polskość tych ziem i pozostały w pamięci kolejnych pokoleń. W wyniku III powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 procent obszaru z 46 procentami ludności.

15 maja 1922 roku został podpisany polsko-niemiecki układ potwierdzający podział Górnego Śląska. 20 czerwca tego samego roku na Śląsk wkroczyły oddziały Wojska Polskiego z generałem Stanisławem Szeptyckim na czele. Na moście w Szopienicach (obecnie część Katowic) witały ich rzesze ludzi, wśród nich wojewoda śląski Józef Rymer oraz Wojciech Korfanty, działacz narodowy i przywódca III powstania śląskiego.


I właśnie 20 czerwca obchodzimy Narodowy Dzień Powstań Śląskich, ustanowiony przez Sejm ustawą z 12 maja 2022 roku, z inicjatywy prezydenta Andrzeja Dudy, który podpisał dokument 7 czerwca. W ustawie napisano, że to święto "ku czci bohaterów - uczestników trzech Powstań Śląskich, którzy w latach 1919-1921 wywalczyli przyłączenie części Górnego Śląska do odrodzonej Rzeczypospolitej".

(więcej)

W okresie formowania się polskiej państwowości po zakończeniu I wojny światowej, na Górnym Śląsku miały miejsce trzy powstania.

I powstanie wybuchło w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku. Jego bezpośrednią przyczyną była masakra w Mysłowicach, gdzie zgromadzeni górnicy wraz z rodzinami domagali się zaległych wypłat. Gdy tłum wtargnął na teren kopalni, oddział niemieckiej straży granicznej - Grenzschutzu otworzył ogień do ludności cywilnej. Zginęło wówczas 10 osób, w tym 13-letni chłopiec.

Powstanie objęło powiaty: katowicki, lubliniecki, pszczyński, rybnicki, tarnogórski oraz część raciborskiego. Na jego czele stanął śląski działacz polityczny Alfons Zgrzebniok, który kierował zrywem z Sosnowca. Powstanie upadło wprawdzie 24 sierpnia 1919 roku, przygotowało jednak grunt do następnych zrywów.

Rok później, w nocy z 19 na 20 sierpnia 1920 roku, wybuchło II powstanie śląskie. Zostało zaplanowane i ogłoszone przez Dowództwo Główne Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska i Polski Komisariat Plebiscytowy. Głównym celem było wyparcie niemieckiej policji bezpieczeństwa z obszaru plebiscytowego i zastąpienie jej strażą obywatelską, a następnie - nowo utworzoną policją plebiscytową.

24 sierpnia 1920 roku Międzysojusznicza Komisja Plebiscytowa ogłosiła rozwiązanie niemieckiej policji i powołała Policję Górnego Śląska o polsko-niemieckim składzie.

III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja 1921 roku. Było reakcją na niekorzystny dla Polski werdykt interpretującej wyniki Międzysojuszniczej Komisji Plebiscytowej - Polska miała otrzymać tylko powiaty pszczyński i rybnicki. Na czele zrywu stanął Wojciech Korfanty. Walki trwały dwa miesiące, powstańcy opanowali prawie cały obszar plebiscytowy, broniąc go później przed siłami niemieckimi. Najcięższe starcia toczono w okolicach Góry św. Anny.

W wyniku III powstania Rada Ambasadorów zdecydowała o korzystniejszym dla Polski podziale Śląska. Z terenu objętego plebiscytem do Polski przyłączono 29 procent obszaru i 46 procent ludności.

W 100. rocznicę wybuchu I powstania śląskiego rok 2019 - uchwałą Sejmu Rzeczpospolitej - był obchodzony jako Rok Powstań Śląskich.