Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 86. rocznica tzw. Operacji Polskiej NKWD, wymierzonej…
2023-08-11, 10:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł

86. rocznica tzw. Operacji Polskiej NKWD, wymierzonej w Polaków w Związku Radzieckim

Pierwsza strona kopii rozkazu nr 00485 wydanego oddziałowi NKWD w Charkowie. [fot. wikipedia/domena publiczna]
Pierwsza strona kopii rozkazu nr 00485 wydanego oddziałowi NKWD w Charkowie. [fot. wikipedia/domena publiczna]
86 lat temu, 11 sierpnia 1937 roku, rozpoczęła się tzw. Operacja Polska, wymierzona w Polaków mieszkających w Związku Radzieckim. Szef NKWD Nikołaj Jeżow, za zgodą Józefa Stalina, podpisał rozkaz numer 00485, nakazujący "całkowitą likwidację polskich siatek szpiegowskich". Na mocy tego rozkazu władze rosyjskie w latach 1937-1938 wykonały karę śmierci na co najmniej 111 tysiącach osób polskiego pochodzenia, a blisko 30 tysięcy innych zesłały do łagrów.
Większość z nich zmarła wskutek głodu, chorób i pracy ponad siły. Oprócz tego, kilkadziesiąt tysięcy ludzi deportowano do Kazachstanu, na Syberię, w rejon Charkowa i Dniepropietrowska. Wciąż nie jest znana ostateczna liczba ofiar. Dostępu do akt sowieckiego aparatu przemocy bronią władze Rosji i Białorusi. Według historyków Instytutu Pamięci Narodowej "Operacja Polska" była jedną z największych zbrodni w historii Europy XX wieku, klasyfikowanych jako ludobójstwo. Ogólną liczbę Polaków represjonowanych wtedy w Związku Sowieckim szacuje się na co najmniej 200 tysięcy.
Akcja została zaplanowana na trzy miesiące (do 20 listopada 1937 roku), jednak masowe represje wymierzone w "polskich szpiegów" trwały niemal do końca 1938 roku.

Zdaniem części historyków, Operacja Polska była osobistą zemstą Stalina za porażkę w wojnie polsko-bolszewickiej i Bitwie Warszawskiej 1920 roku. Jeżow wydał też drugi rozkaz - numer 00486, datowany na 15 sierpnia 1937 roku, nazywany "Rozkazem o członkach rodzin zdrajców Ojczyzny", a dotyczący także starców i dzieci. Jeżow instruował w nim NKWD, że należy zatrzymywać żony aresztowanych bez względu na wiek czy stan zdrowia i skazywać na 5-8 lat pod zarzutem wiedzy o działalności kontrrewolucyjnej bliskich.

Represjom podlegali wszyscy pozostający przy życiu polscy jeńcy z wojny polsko-bolszewickiej lat 1919-1921, polscy uchodźcy i imigranci przebywający w Związku Radzieckim oraz członkowie polskich partii politycznych i "działacze antysowieccy" z polskojęzycznych obszarów ZSRR.

W praktyce oznaczało to, że każdy mógł być podejrzany, zwłaszcza że dokument nakazywał funkcjonariuszom NKWD zmuszanie aresztowanych do dostarczania dowodów na samych siebie. Działaniami NKWD zostały objęte całe rodziny tzw. wrogów ludu, małżonkowie i dzieci, karnie zsyłani do obozów pracy na kilka do kilkunastu lat. Dzieci często trafiały do domów dziecka, majątek rodzin zaś konfiskowano.

Na mocy podpisanego 21 marca 1921 roku traktatu ryskiego, kończącego wojnę polsko-bolszewicką 1919-1921, na terytorium Związku Sowieckiego pozostało ponad milion Polaków. Byli to między innymi rdzenni mieszkańcy I Rzeczypospolitej i potomkowie zesłańców z czasów carskich. Jeżeli przyjmiemy za liczbę ofiar Operacji Polskiej 200 tysięcy osób, oznacza to, że ofiarami NKWD stała się jedna piąta Polaków, którzy znaleźli się w granicach Sowietów.

Polacy w latach wielkiego terroru w ZSRR (lata 30. XX wieku) byli narodem wyjątkowo prześladowanym. Jak ustalili historycy, polscy obywatele Związku Sowieckiego stawali przed plutonem egzekucyjnym 36 razy częściej niż przedstawiciele innych narodowości.

Zobacz także

2023-08-17, godz. 14:00 W Warszawie i Katowicach uczczono 84 rocznicę śmierci Wojciecha Korfantego Premier Mateusz Morawiecki uczcił pamięć Wojciecha Korfantego w 84. rocznicę jego śmierci - poinformowała Kancelaria Premiera na Twitterze. Szef rządu złożył… » więcej 2023-08-17, godz. 12:45 Wilno: odsłonięto kwietnik upamiętniający 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika Przed Domem Kultury Polskiej w Wilnie odsłonięty został kwietnik upamiętniający 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. W tym roku obchodzimy rok słynnego… » więcej 2023-08-17, godz. 10:00 103. rocznica bitwy pod Zadwórzem, zwanej Polskimi Termopilami Mijają 103 lata od jednego z najważniejszych starć wojny polsko-bolszewickiej - bitwy pod wsią Zadwórze niedaleko Lwowa. Tam, 17 sierpnia 1920 roku, batalion… » więcej 2023-08-17, godz. 08:00 115 lat temu urodziła się Papusza, polska poetka romskiego pochodzenia 115 lat temu - 17 sierpnia 1908 roku - urodziła się Papusza, polska poetka romskiego pochodzenia, tworząca w języku romskim. Właściwie nazywała się Bronisława… » więcej 2023-08-17, godz. 07:15 Kalendarz historyczny na dziś 17 sierpnia » więcej 2023-08-16, godz. 16:00 104 lata temu wybuchło I powstanie śląskie 104 lata temu, w nocy z 16 na 17 sierpnia 1919 roku, wybuchło I powstanie śląskie. Zorganizowane przez Polską Organizację Wojskową Górnego Śląska, miało… » więcej 2023-08-16, godz. 14:00 Wkrótce otwarcie wystawy „Zbrodnie (nie)osądzone” Na Plantach, w sąsiedztwie ul. Dunajewskiego, 19 sierpnia 2023 r. o godz. 10:00 otwarta zostanie wystawa „Zbrodnie (nie)osądzone. Rozliczenia z niemieckimi… » więcej 2023-08-16, godz. 12:00 80 lat temu wybuchło powstanie w białostockim getcie 80 lat temu, 16 sierpnia 1943 roku, wybuchło powstanie w białostockim getcie. Był to drugi co do wielkości, po powstaniu w getcie warszawskim, akt zbrojny… » więcej 2023-08-16, godz. 10:00 Poczdam: uroczystość upamiętniająca ofiary NKWD i KGB W Poczdamie upamiętniono ofiary NKWD i KGB. W dawnej katowni odbyło się spotkanie z grupą ich bliskich i byłym więźniem, który przypomniał o metodach… » więcej 2023-08-16, godz. 08:00 „Pokój z widokiem na wojnę. Historia Izraela” - spotkanie z autorem To jedno z licznych wydarzeń towarzyszących prezentowanej w Opolu wystawie zatytułowanej "Pełno ich nigdzie – najciekawsze murale o polskich Żydach", którą… » więcej
154155156157158
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »