Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 86. rocznica tzw. Operacji Polskiej NKWD, wymierzonej…
2023-08-11, 10:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł

86. rocznica tzw. Operacji Polskiej NKWD, wymierzonej w Polaków w Związku Radzieckim

Pierwsza strona kopii rozkazu nr 00485 wydanego oddziałowi NKWD w Charkowie. [fot. wikipedia/domena publiczna]
Pierwsza strona kopii rozkazu nr 00485 wydanego oddziałowi NKWD w Charkowie. [fot. wikipedia/domena publiczna]
86 lat temu, 11 sierpnia 1937 roku, rozpoczęła się tzw. Operacja Polska, wymierzona w Polaków mieszkających w Związku Radzieckim. Szef NKWD Nikołaj Jeżow, za zgodą Józefa Stalina, podpisał rozkaz numer 00485, nakazujący "całkowitą likwidację polskich siatek szpiegowskich". Na mocy tego rozkazu władze rosyjskie w latach 1937-1938 wykonały karę śmierci na co najmniej 111 tysiącach osób polskiego pochodzenia, a blisko 30 tysięcy innych zesłały do łagrów.
Większość z nich zmarła wskutek głodu, chorób i pracy ponad siły. Oprócz tego, kilkadziesiąt tysięcy ludzi deportowano do Kazachstanu, na Syberię, w rejon Charkowa i Dniepropietrowska. Wciąż nie jest znana ostateczna liczba ofiar. Dostępu do akt sowieckiego aparatu przemocy bronią władze Rosji i Białorusi. Według historyków Instytutu Pamięci Narodowej "Operacja Polska" była jedną z największych zbrodni w historii Europy XX wieku, klasyfikowanych jako ludobójstwo. Ogólną liczbę Polaków represjonowanych wtedy w Związku Sowieckim szacuje się na co najmniej 200 tysięcy.
Akcja została zaplanowana na trzy miesiące (do 20 listopada 1937 roku), jednak masowe represje wymierzone w "polskich szpiegów" trwały niemal do końca 1938 roku.

Zdaniem części historyków, Operacja Polska była osobistą zemstą Stalina za porażkę w wojnie polsko-bolszewickiej i Bitwie Warszawskiej 1920 roku. Jeżow wydał też drugi rozkaz - numer 00486, datowany na 15 sierpnia 1937 roku, nazywany "Rozkazem o członkach rodzin zdrajców Ojczyzny", a dotyczący także starców i dzieci. Jeżow instruował w nim NKWD, że należy zatrzymywać żony aresztowanych bez względu na wiek czy stan zdrowia i skazywać na 5-8 lat pod zarzutem wiedzy o działalności kontrrewolucyjnej bliskich.

Represjom podlegali wszyscy pozostający przy życiu polscy jeńcy z wojny polsko-bolszewickiej lat 1919-1921, polscy uchodźcy i imigranci przebywający w Związku Radzieckim oraz członkowie polskich partii politycznych i "działacze antysowieccy" z polskojęzycznych obszarów ZSRR.

W praktyce oznaczało to, że każdy mógł być podejrzany, zwłaszcza że dokument nakazywał funkcjonariuszom NKWD zmuszanie aresztowanych do dostarczania dowodów na samych siebie. Działaniami NKWD zostały objęte całe rodziny tzw. wrogów ludu, małżonkowie i dzieci, karnie zsyłani do obozów pracy na kilka do kilkunastu lat. Dzieci często trafiały do domów dziecka, majątek rodzin zaś konfiskowano.

Na mocy podpisanego 21 marca 1921 roku traktatu ryskiego, kończącego wojnę polsko-bolszewicką 1919-1921, na terytorium Związku Sowieckiego pozostało ponad milion Polaków. Byli to między innymi rdzenni mieszkańcy I Rzeczypospolitej i potomkowie zesłańców z czasów carskich. Jeżeli przyjmiemy za liczbę ofiar Operacji Polskiej 200 tysięcy osób, oznacza to, że ofiarami NKWD stała się jedna piąta Polaków, którzy znaleźli się w granicach Sowietów.

Polacy w latach wielkiego terroru w ZSRR (lata 30. XX wieku) byli narodem wyjątkowo prześladowanym. Jak ustalili historycy, polscy obywatele Związku Sowieckiego stawali przed plutonem egzekucyjnym 36 razy częściej niż przedstawiciele innych narodowości.

Zobacz także

2023-08-25, godz. 10:00 Wystawa „Imperialne oblicze współczesnej Rosji. Państwo Putina” otwarta. Wystawę "Imperialne oblicze współczesnej Rosji. Państwo Putina” można oglądać na dziedzińcu Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie. » więcej 2023-08-25, godz. 08:00 84 lata temu niemiecki pancernik Schleswig-Holstein zawinął do Gdańska 84 lata temu, 25 sierpnia 1939 roku, niemiecki pancernik Schleswig-Holstein zawinął do Gdańska. Okręt szkoleniowy wwiózł potajemnie pod pokładem niemiecką… » więcej 2023-08-25, godz. 07:30 Kalendarium historyczne na dziś 25 sierpnia » więcej 2023-08-24, godz. 17:15 IPN przejmie archiwa Związku byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej przejmie archiwa Związku byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych. Umowę w sprawie… » więcej 2023-08-24, godz. 14:00 57 lat temu zmarł generał "Bór" Komorowski 57 lat temu, 24 sierpnia 1966 roku, zmarł generał Tadeusz "Bór" Komorowski, komendant główny Armii Krajowej, Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych i premier… » więcej 2023-08-24, godz. 10:00 Dzień Niepodległości i półtora roku od rosyjskiej inwazji W Ukrainie, ogarniętej wojną, jest dziś (24 sierpnia) obchodzony Dzień Niepodległości, upamiętniający proklamowanie niepodległości od Związku Radzieckiego… » więcej 2023-08-24, godz. 12:00 CMJW - Żołnierska „Praca dla pokoju” w miejscu pamięci W Łambinowicach trwa międzynarodowy projekt łączący wolontariat w miejscu pamięci z poznawaniem trudnej historii Europy w XX w. To inicjatywa Muzeum, ale… » więcej 2023-08-24, godz. 08:00 Prezes IPN otworzył wystawę poświęconą konsekwencjom paktu Ribbentrop-Mołotow W Przemyślu w 84. rocznicę podpisania paktu Ribbentrop-Mołotow prezes Instytutu Pamięci Narodowej Karol Nawrocki otworzył wystawę poświęconą konsekwencjom… » więcej 2023-08-24, godz. 07:30 Kalendarium historyczne na dziś 24 sierpnia » więcej 2023-08-23, godz. 16:00 Przed galerią Narodowego Centrum Kultury Kordegarda stanęła instalacja "Kopernik - Konstelacje”. Przed galerią Narodowego Centrum Kultury Kordegarda stanęła instalacja plenerowa "Kopernik - Konstelacje”. To zwycięska praca w międzynarodowym konkursie… » więcej
150151152153154
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »