Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Mija 47 lat od robotniczych protestów Czerwca 1976…
2023-06-26, 10:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł

Mija 47 lat od robotniczych protestów Czerwca 1976 roku

Demonstracja przed gmachem KW PZPR w Radomiu. [Fot. czerwiec76. ipn.gov.pl]
Demonstracja przed gmachem KW PZPR w Radomiu. [Fot. czerwiec76. ipn.gov.pl]
Mija 47 lat od wydarzeń Czerwca 1976 roku - fali robotniczych protestów przeciwko komunistycznym władzom, w związku z ogłoszoną przez rząd podwyżką cen. Do największych wystąpień doszło 25 czerwca w Radomiu, Ursusie i Płocku. Strajki i demonstracje władze spacyfikowały w brutalny sposób siłami milicji, w tym oddziałów specjalnych ZOMO. Do dzisiaj nie zostali osądzeni ani wydający polecenia, ani wykonawcy - członkowie ZOMO i funkcjonariusze Służby Bezpieczeństwa.
Podwyżki, zapowiedziane 24 czerwca przez ówczesnego premiera Piotra Jaroszewicza, miały wejść w życie trzy dni później. Władze przedstawiły zmiany jako projekt, który został poddany konsultacjom społecznym, co słusznie odebrano jako fikcję. Odpowiedź społeczeństwa była jednoznaczna: zastrajkowało od 70 do 80 tysięcy ludzi w 97 zakładach pracy w 24 województwach. W Ursusie robotnicy zatrzymali pociągi, w Płocku doszło do starć z milicją, a w Radomiu - do walk ulicznych z udziałem ponad 20 tysięcy robotników. Tam też spłonął budynek komitetu PZPR. Władze wysłały do miasta oddziały ZOMO z Warszawy, Łodzi, Kielc i Lublina oraz przyszłych milicjantów ze szkoły oficerskiej w Szczytnie - łącznie około 1550 funkcjonariuszy.

Protesty przyniosły efekt, tego samego dnia wieczorem ówczesny premier Jaroszewicz wycofał się z podwyżek. Oficjalnie rząd poinformował o zakłóceniach rozmów przez chuliganów, którzy rabowali sklepy, partyjni aktywiści zorganizowali natomiast liczne wiece potępiające "wichrzycieli" i "warchołów".

Ekipa I Sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka zastosowała brutalne represje wobec protestujących. Aresztowano kilka tysięcy osób uczestniczących w demonstracjach, a także zwykłych przechodniów, którzy wracali z pracy. Zatrzymani przechodzili tzw. ścieżki zdrowia, czyli szpalery milicjantów bijących ludzi pałkami. Przed kolegiami do spraw wykroczeń stanęło ponad 350 osób. Przed sądami - ponad 270 osób, przy czym zapadały niezwykle surowe wyroki - nawet do 10 lat więzienia. Szacuje się, że wskutek represji kilka tysięcy ludzi straciło pracę lub dostało tzw. wilczy bilet, w praktyce uniemożliwiający znalezienie pracy. Ponad 30 skazanych osób otrzymało kasacje wyroków dopiero po 1989 roku, a 15 poszkodowanym sąd przyznał odszkodowania finansowe.

Podczas Czerwca'76 w Radomiu zginęli dwaj demonstranci - Jan Łabęcki i Tadeusz Ząbecki - zabici przez rozpędzoną przyczepę, którą spychali w kierunku zbliżających się zomowców. Z kolei ofiarą śmiertelnego pobicia przez milicję był 27-letni Jan Brożyna, który zmarł 30 czerwca.

Wskutek represji zmarł ksiądz Roman Kotlarz, zaliczony przez władzę do grupy tzw. radomskich bandytów. Kapłan towarzyszył strajkującym robotnikom z Zakładów Metalowych gen. Waltera w Radomiu i błogosławił uczestników protestu. W kazaniach po wydarzeniach czerwcowych piętnował komunistyczne kłamstwa, brak sprawiedliwości, domagał się również szacunku dla człowieka i jego pracy. Prześladowany przez bezpiekę, zmarł wskutek pobicia przez tzw. nieznanych sprawców, 18 sierpnia 1976 roku. Od 2018 roku trwa jego proces beatyfikacyjny, jako męczennika komunizmu.

Wydarzenia radomskiego Czerwca dały początek jawnej opozycji PRL, która połączyła robotników oraz inteligencję we wspólnym działaniu. We wrześniu 1976 roku powstał Komitet Obrony Robotników, niosący pomoc represjonowanym. Był on intelektualną i organizacyjną podstawą dla późniejszej Solidarności, która przekształciła się w wielomilionowy ruch społeczny.

(więcej)

Już 26 czerwca 1976 roku na polecenie Edwarda Gierka ruszyła propagandowa kampania nienawiści. Partyjni działacze zwoływali w całym kraju wielotysięczne wiece, podczas których demonstrowano siłę partii i potępiano demonstrantów, nazywając ich "warchołami", a protesty - "wybrykami niepracujących chuliganów". W kampanię włączyła się prasa, radio i telewizja. W Radomiu, który w zamyśle władz, miał zostać okryty hańbą, zorganizowano tzw. seans nienawiści na stadionie klubu sportowego "Radomiak". Radom był też miastem, na które spadły najsurowsze represje, a później przez lata celowo pozbawiano je centralnych inwestycji.

Represji władz zdecydowanie sprzeciwił się Kościół, prymas Stefan Wyszyński napisał w tej sprawie list do Edwarda Gierka, a 9 września 1976 roku Episkopat zajął publiczne stanowisko, domagając się zaniechania prześladowań robotników biorących udział w protestach oraz apelując o amnestię wobec skazanych. We wrześniu 1976 roku prymas Stefan Wyszyński mówił w Warszawie: "W Ojczyźnie naszej, gdy patrzymy na różne zdarzenia i bolesne fakty, chociażby takie, jakie miały miejsce w 1970 roku na Wybrzeżu czy w czerwcu br. (1976) w Ursusie, w Radomiu, w Płocku, czy gdziekolwiek, rozumiemy, że takich trudności i boleści nie rozwiąże się ani policją, ani biciem, ani kijami czy gazami. Jednym się rozwiąże: otworzyć serce i pokazać je braciom. Pokazać je obywatelom".

Protestowali też intelektualiści, głośny był list pisarza Jerzego Andrzejewskiego "Do prześladowanych uczestników robotniczego protestu".

Śledztwo w sprawie wydarzeń w Radomiu wszczęto w 1996 roku na wniosek Solidarności. Zarzuty dotyczące bezprawnego pozbawienia wolności i sprawstwa kierowniczego postawiono 4 byłym funkcjonariuszom MO, SB i Służby Więziennej. W 2002 roku dwaj z nich zostali uniewinnieni, a wobec dwóch pozostałych sąd umorzył postępowanie z powodu przedawnienia.

Także umorzeniem, w 2010 roku zakończył się dwuletni proces 28 byłych funkcjonariuszy ZOMO, oskarżonych o znęcanie się psychiczne i fizyczne nad osobami zatrzymanymi podczas tłumienia radomskiego Czerwca. Sąd uznał, że czyny zarzucane oskarżonym przedawniły się 1995 roku.

Na podstawie wydarzeń radomskich nakręcono filmy - Krzysztofa Kieślowskiego "Krótki dzień pracy" i Wojciecha Maciejewskiego "Miasto z wyrokiem". Powstał też obraz opowiadający o księdzu Kotlarzu zatytułowany "Klecha".

Radni z Radomia ustanowili rok 2016 Rokiem Radomskiego Protestu Robotniczego Czerwiec 76. W 2021 roku Senat RP uczcił specjalną uchwałą 45. rocznicę Robotniczego Protestu w czerwcu 1976 roku w Radomiu. W uchwale senatorowie podkreślili, że tamte wydarzenia były "kolejnym heroicznym zrywem Polaków przeciwko komunistycznej władzy, będącym reakcją na zapowiedź wprowadzenia drastycznych podwyżek cen żywności".

Zobacz także

2023-07-04, godz. 14:00 Mija 77 lat od pogromu kieleckiego 77 lat temu - 4 lipca 1946 roku - doszło do napadów na ludność żydowską Kielc. Według danych Instytutu Pamięci Narodowej zginęło 37 Żydów, a 35 zostało… » więcej 2023-07-04, godz. 12:00 Konkurs na książkę historyczną Centrum Historii Zajezdnia organizuje konkurs. Jesteś autorem nieopublikowanej monografii historycznej? Chciałbyś ją pokazać szerszej publiczności i przy… » więcej 2023-07-04, godz. 10:00 Mija 82. rocznica egzekucji profesorów lwowskich uczelni 82 lata temu, w nocy z 3 na 4 lipca 1941 roku, Niemcy aresztowali we Lwowie ponad 20 profesorów uczelni lwowskich, a także ich bliskich, przyjaciół oraz osoby… » więcej 2023-07-04, godz. 08:00 80 lat temu w katastrofie lotniczej nad Gibraltarem zginął generał Władysław Sikorski Mija 80 lat od katastrofy lotniczej nad Gibraltarem, w której zginął generał Władysław Sikorski, Naczelny Wódz i premier rządu Rzeczpospolitej na uchodźstwie… » więcej 2023-07-04, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 4 lipca » więcej 2023-07-03, godz. 16:00 80 rocznica zbrodni na Kresach W 80. rocznicę ukraińskiego ludobójstwa na Kresach we Wrocławiu odbędą się społeczne obchody rocznicy. » więcej 2023-07-03, godz. 14:00 Litania wołyńska Już za tydzień z okazji Narodowego Dnia Pamięci Ofiar Ludobójstwa na Wołyniu, w 80. rocznicę „Krwawej Niedzieli” Muzeum II Wojny Światowej organizuje… » więcej 2023-07-03, godz. 12:00 Rozpoczynają się prace archeologiczne na terenie dawnego pałacu Brühla Rozpoczynają się prace archeologiczne na terenie dawnego pałacu Brühla w Warszawie. Wykopaliska są częścią większego projektu związanego z odbudową… » więcej 2023-07-03, godz. 10:00 100 lat temu urodziła się Sue Ryder, brytyjska filantropka, przyjaciółka Polski i Polaków 100 lat temu, 3 lipca 1923 roku, urodziła się Sue Ryder, znana na całym świecie brytyjska filantropka, przyjaciółka Polski i Polaków. Ufundowała w naszym… » więcej 2023-07-03, godz. 08:00 140 lat temu urodził się Franz Kafka, autor "Procesu" 140 lat temu, 3 lipca 1883 roku, w Pradze urodził się Franz Kafka, jeden z najwybitniejszych pisarzy XX wieku, autor między innymi "Procesu", "Zamku" i "Ameryki"… » więcej
176177178179180
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »