Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 40 lat temu rozpoczął się proces w sprawie zabójstwa…
2024-05-31, 13:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok./w Wj

40 lat temu rozpoczął się proces w sprawie zabójstwa Grzegorza Przemyka

Grzegorz Przemyk. [fot. wikipedia/domena publiczna]
Grzegorz Przemyk. [fot. wikipedia/domena publiczna]
40 lat temu, 31 maja 1984 roku, rozpoczął się proces w sprawie zabójstwa maturzysty Grzegorza Przemyka, syna poetki i działaczki opozycyjnej w PRL Barbary Sadowskiej, zaangażowanej w prace Prymasowskiego Komitetu Pomocy Osobom Pozbawionym Wolności i ich Rodzinom. Śmierć niespełna 19-letniego licealisty, 14 maja 1983 roku, była jedną z najgłośniejszych zbrodni aparatu władzy PRL w latach 80. Winni do dziś nie zostali ukarani.
W procesie wyreżyserowanym przez komunistyczne władze sąd uwolnił od zarzutu pobicia dwóch milicjantów, obciążył natomiast winą sanitariusza i kierowcę karetki, którzy wieźli pobitego do szpitala. W aktach sprawy zachowała się notatka ówczesnego szefa MSW generała Czesława Kiszczaka: "Ma być tylko jedna wersja śledztwa - sanitariusze". O tej tezie mówiła oficjalna propaganda, prowadzono też kampanię zniesławiającą matkę Przemyka. Rok wcześniej, 12 maja 1983 roku, Grzegorz Przemyk świętował z kolegami na warszawskiej Starówce zdaną maturę. Został zatrzymany przez milicjantów pod pretekstem braku dokumentów, następnie przewieziony na komisariat przy Jezuickiej. Tam brutalnie go pobito, otrzymał kilkadziesiąt uderzeń pałkami w plecy i kilkanaście ciosów w brzuch. Zmarł dwa dni później, wskutek obrażeń wewnętrznych.

Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim. Jego pogrzeb, z udziałem kilkudziesięciu tysięcy ludzi, stał się wielką manifestacją skierowaną przeciw władzom reżimu.

Proces w sprawie śmierci Przemyka trwał niespełna dwa miesiące, 16 lipca 1984 roku sąd uniewinnił milicjantów: Ireneusza Kościuka - wówczas 20-letniego zomowca i Arkadiusza Denkiewicza - dyżurnego komisariatu, który wydał polecenie: "Bijcie tak, żeby nie było śladów". W wyniku wymuszonych w śledztwie nieprawdziwych zeznań na 2 oraz 2,5 roku więzienia zostali skazani: sanitariusz Jacek Szyzdek i kierowca karetki Michał Wysocki. Wyszli na mocy amnestii.

Oskarżono też niesłusznie lekarkę pogotowia - Barbarę Makowską-Witkowską - o pobicie i okradzenie pijanego pacjenta. Sprawa ta, choć nie była związana z Przemykiem, służyła wywołaniu wrażenia, że pracownicy pogotowia ratunkowego zachowują się nieetycznie. Lekarka siedziała w więzieniu 13 miesięcy.

Pośmiertnie, w 2008 roku, Grzegorz Przemyk został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W 30. rocznicę śmierci maturzysty, w 2013 roku, Senat Rzeczypospolitej przyjął uchwałę, w której potępił "sprawców oraz inicjatorów tego politycznego mordu". Zaapelował też o ponowienie próby osądzenia winnych.

W 2016 roku na domu przy ulicy Zgody 13, gdzie mieszkał Przemyk, została odsłonięta poświęcona mu tablica. Inne upamiętnienia znajdują się na budynku liceum im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, gdzie uczęszczał, oraz w Sanoku w kaplicy rektoralnej św. Maksymiliana Kolbego. Grzegorz Przemyk jest patronem ulicy na warszawskiej Pradze Południe.

(więcej)

Do sprawy śmierci Grzegorza Przemyka wrócono dopiero po przemianach demokratycznych. Postępowanie wykazało, że poprzednie śledztwo było manipulowane. W drugim procesie w 1995 roku przed sądem stanęli uniewinnieni wcześniej milicjanci: Ireneusz Kościuk i Arkadiusz Denkiewicz oraz Kazimierz Otłowski, były szef Biura Dochodzeniowo-Śledczego Komendy Głównej MO. Otłowskiemu zarzucono utrudnianie śledztwa wznowionego w 1990 roku. Dostał półtora roku więzienia w zawieszeniu na trzy lata, a później został uniewinniony.
W 1999 roku sąd utrzymał wcześniejszy wyrok wobec Denkiewicza, czyli dwa lata pozbawienia wolności, dodając zakaz pełnienia funkcji w policji przez pięć lat. Nie odbył jednak kary, ponieważ według lekarzy na skutek wyroku doznał zmian psychicznych. Do więzienia nie trafił także Kościuk, choć został skazany w 2008. Rok później bowiem sąd apelacyjny uznał, że sprawa śmiertelnego pobicia Przemyka przedawniła się 1 stycznia 2005 roku, a w 2010 Sąd Najwyższy oddalił kasację od prawomocnego wyroku sądu apelacyjnego.

Po latach ojciec Grzegorza - Leopold Przemyk złożył skargę w sprawie syna do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Ten w 2013 roku orzekł, że Polska naruszyła Europejską Konwencję Praw Człowieka przy wyjaśnianiu śmierci licealisty. Trybunał uznał, że postępowanie karne trwało zbyt długo i doszło do przedawnienia. Jednak ponownego procesu w sprawie śmierci Grzegorza Przemyka nie będzie. Rodzinie zasądzono odszkodowanie.

Historii maturzysty poświęcona jest książka Cezarego Łazarewicza "Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka", wydana w 2016 roku. W 2021 powstał film Jana Pawła Matuszyńskiego "Żeby nie było śladów" nakręcony na podstawie reportażu Cezarego Łazarewicza.

Zobacz także

2024-05-27, godz. 11:00 82 lata temu Niemcy przeprowadzili egzekucję więźniów Pawiaka w Lesie Sękocińskim 82 lata temu, w nocy z 27 na 28 maja 1942 roku, w Lesie Sękocińskim w pobliżu Magdalenki funkcjonariusze SS rozstrzelali 224 więźniów Pawiaka, wśród nich… » więcej 2024-05-27, godz. 10:00 Adam Leszczyński: polski patriotyzm jest demokratyczny, niezwiązany z jednym światopoglądem Chcemy przypomnieć opinii publicznej, że mamy gigantyczny dorobek polskiej myśli politycznej, patriotycznej. Mamy do czynienia z polskim patriotyzmem, który… » więcej 2024-05-27, godz. 09:00 Wystawa "Stanisław Ligoń" w Panteonie Górnośląskim Wystawa o Stanisławie Ligoniu, przedwojennym dyrektorze katowickiej rozgłośni Polskiego Radia, została otwarta w Panteonie Górnośląskim w Katowicach. » więcej 2024-05-27, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 27 maja » więcej 2024-05-26, godz. 18:22 Nie żyje Ludwika Wujec Nie żyje Ludwika Wujec, polska fizyczka, działaczka polityczna, opozycjonistka z czasów PRL. O jej śmierci poinformował syn Paweł Wujec. Miała 83 lata. » więcej 2024-05-26, godz. 09:00 Premiera filmu IPN „Którzy ogień podsycą…” [DŹWIĘK] O bohaterach opozycji antykomunistycznej - prawie dziewięciu tysiącach osób odznaczonych Krzyżem Wolności i Solidarności opowiada film dokumentalny „Którzy… » więcej 2024-05-26, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 26 maja » więcej 2024-05-25, godz. 13:13 Upamiętnienie rotmistrza Witolda Pileckiego w 76. rocznicę śmierci Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL w Warszawie organizuje obchody 76. rocznicy śmierci rotmistrza Witolda Pileckiego. Odprawiona zostanie… » więcej 2024-05-25, godz. 11:00 Międzynarodowy Dzień Bohaterów Walki z Totalitaryzmem 25 maja po raz piąty obchodzimy Międzynarodowy Dzień Bohaterów Walki z Totalitaryzmem, przypadający w rocznicę egzekucji rotmistrza Witolda Pileckiego w… » więcej 2024-05-25, godz. 09:00 76 lat temu został stracony rotmistrz Witold Pilecki 76 lat temu, 25 maja 1948 roku, z wyroku komunistycznych władz został stracony Witold Pilecki, rotmistrz kawalerii Wojska Polskiego, żołnierz Armii Krajowej… » więcej
1819202122
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »