Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu Niemcy namierzyli Bunkier 'Krysia', zginęli…
2024-03-07, 11:00 Autor: IAR/J.Leszczyńska/K.Koziełł/dok.

80 lat temu Niemcy namierzyli Bunkier "Krysia", zginęli Żydzi i ukrywający ich Polacy

Tablica Ringelblum Grójecka 77 Warszawa. [fot: Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica Ringelblum Grójecka 77 Warszawa. [fot: Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 7 marca 1944 roku Niemcy wskutek donosu namierzyli Bunkier "Krysia" - podziemny schron na warszawskiej Ochocie, w którym polska rodzina Wolskich przez dwa lata ukrywała Żydów. W chwili dekonspiracji było w nim około 40 osób, wśród nich historyk i kronikarz getta warszawskiego Emanuel Ringelblum wraz z żoną i synem. Po torturach wszyscy zostali zamordowani. Ten sam los podzielili ukrywający ich Polacy.
Nazwa bunkra - "Krysia" - była zdrobnieniem od słowa "kryjówka". Niespełna 30-metrowy schron znajdował się pod szklarnią w ogrodzie Mieczysława Wolskiego przy ulicy Grójeckiej, wtedy numer 81, obecnie 77. Był wyposażony w piętrowe prycze, stoły i kuchenkę. Doprowadzono do niego wodę. Aby uzasadnić duże zakupy żywności potrzebnej dla ukrywających się Żydów, Mieczysław Wolski otworzył sklep spożywczy. Życie w schronie toczyło się nocą, gdy w ogrodzie nikt nie pracował.

W ocenie historyków Bunkier „Krysia” był najprawdopodobniej największym i najdłużej istniejącym w okupowanej Warszawie schronieniem wybudowanym w celu pomocy Żydom. To tam od lata 1943 roku mieszkał i kontynuował pracę Emanuel Ringelblum, historyk, pedagog i działacz społeczny, twórca Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego, nazywanego też Archiwum Ringelbluma, które stanowi dzisiaj jedno z najważniejszych świadectw o życiu i zagładzie Żydów polskich w czasie II wojny światowej.

Zatrzymani w obławie 7 marca Żydzi, a także opiekujący się nimi Mieczysław Wolski oraz jego kilkunastoletni siostrzeniec Janusz Wysocki trafili na Pawiak. Według raportu polskiego podziemia, kilka dni później, najprawdopodobniej 10 marca, wszyscy zostali rozstrzelani w ruinach warszawskiego getta.

W 1989 roku Mieczysław Wolski, jego matka Małgorzata Wolska i siostry - Halina Wolska-Michalecka i Wanda Wolska-Szandurska oraz siostrzeniec Janusz Wysocki - zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Na ścianie 10-piętrowego bloku mieszkalnego, który stanął w miejscu schronu, w kwietniu 1990 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą mieszkańców „Krysi” oraz ich polskich opiekunów. Znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie skwer otrzymał nazwę Rodziny Wolskich.

(więcej)

„Krysia” to - jak powiedziała dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego imienia Emanuela Ringelbluma Monika Krawczyk podczas uroczystości rocznicowych w 2021 roku - „miejsce, w którym przeplata się wielka odwaga rodziny Wolskich, by pomóc drugiemu człowiekowi - nawet narażając życie własne i dzieci - oraz wielka zdrada, donosicielstwo - zdolność wydania drugiego człowieka na śmierć”.

Według jednej z hipotez "Krysię" zadenuncjował znany na Ochocie konfident - 18-letni Jan Łakiński. Za współpracę z okupantem w prześladowaniu i tropieniu obywateli polskich pochodzenia żydowskiego został on skazany przez konspiracyjny Cywilny Sąd Specjalny na karę śmierci. Wyrok wykonała grupa likwidacyjna Armii Krajowej dowodzona przez Stanisława Sękowskiego, pseudonim "Rugia". Jan Łakiński zginął w bramie kamienicy przy ulicy Pługa, w której mieszkał. Według źródeł przywoływanych przez amerykańskiego historyka Samuela Kassowa o kryjówce poinformowała była dziewczyna Mieczysława Wolskiego w zemście za zerwanie związku.

Film dokumentalny „Krysia” z 1990 roku w reżyserii Wiktora Skrzyneckiego przypomina między innymi, że nim powstał bunkier, rodzina Wolskich dała schronienie także innym osobom z getta.

Zobacz także

2024-06-15, godz. 14:19 Kolejne prace renowacyjne na terenie dawnego obozu w Sławięcicach Specjaliści od ratowania zabytków wracają na teren byłego niemieckiego podobozu KL Auschwitz III – Blechhammer. Wkrótce rozpocznie się remont dwóch bram… » więcej 2024-06-15, godz. 13:00 W Krakowie-Łagiewnikach beatyfikacja ks. Michała Rapacza, męczennika komunizm 15 czerwca w bazylice Bożego Miłosierdzia w Krakowie-Łagiewnikach trwa beatyfikacja księdza Michała Rapacza, zamordowanego przez komunistyczną bojówkę… » więcej 2024-06-15, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 15 czerwca » więcej 2024-06-14, godz. 13:00 Podpisano list intencyjny ws. obchodów rocznicy tysiąclecia koronacji królewskich List intencyjny w sprawie współpracy samorządów i archidiecezji gnieźnieńskiej przy rocznicy koronacji Bolesława Chrobrego i Mieszka II podpisano w czwartek… » więcej 2024-06-14, godz. 11:00 Obchody 6. edycji Europejskich Dni Archeologii - do 16 czerwca Od 14 do 16 czerwca odbędzie się 6. edycja Europejskich Dni Archeologii (EDA). EDA to wydarzenia, wystawy, pikniki, sesje naukowe i pokazy, przybliżające dziedzictwo… » więcej 2024-06-14, godz. 10:00 Rowerowy Hołd Pamięci w rocznicę I transportu Polaków do Auschwitz Dziewięcioro studentów, doktorantów i wykładowców Akademii WSB wyruszyło o północy w 170-km trasę z Tarnowa do Oświęcimia. Organizatorka IV Rowerowego… » więcej 2024-06-14, godz. 09:00 84 lata temu do niemieckiego obozu Auschwitz dotarł pierwszy transport Polaków 84 lata temu, 14 czerwca 1940 roku, z więzienia w Tarnowie do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz został przywieziony pierwszy masowy transport Polaków… » więcej 2024-06-14, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 14 czerwca » więcej 2024-06-13, godz. 14:56 Mija 94 rocznica urodzin generała Ryszarda Kuklińskiego W 94. rocznicę urodzin generała Ryszarda Kuklińskiego w Muzeum Zimnej Wojny o 16.30 rozpocznie się specjalne oprowadzanie z przewodnikiem, który opowie o… » więcej 2024-06-13, godz. 13:00 Już wkrótce Wielkopolski Kongres Pamięci Narodowej „Historia mówi przez pokolenia” – pod tym hasłem w dniach 18–19 czerwca 2024 r. na terenie Międzynarodowych Targów Poznańskich odbędzie się organizowany… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »