Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu Niemcy namierzyli Bunkier 'Krysia', zginęli…
2024-03-07, 11:00 Autor: IAR/J.Leszczyńska/K.Koziełł/dok.

80 lat temu Niemcy namierzyli Bunkier "Krysia", zginęli Żydzi i ukrywający ich Polacy

Tablica Ringelblum Grójecka 77 Warszawa. [fot: Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica Ringelblum Grójecka 77 Warszawa. [fot: Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 7 marca 1944 roku Niemcy wskutek donosu namierzyli Bunkier "Krysia" - podziemny schron na warszawskiej Ochocie, w którym polska rodzina Wolskich przez dwa lata ukrywała Żydów. W chwili dekonspiracji było w nim około 40 osób, wśród nich historyk i kronikarz getta warszawskiego Emanuel Ringelblum wraz z żoną i synem. Po torturach wszyscy zostali zamordowani. Ten sam los podzielili ukrywający ich Polacy.
Nazwa bunkra - "Krysia" - była zdrobnieniem od słowa "kryjówka". Niespełna 30-metrowy schron znajdował się pod szklarnią w ogrodzie Mieczysława Wolskiego przy ulicy Grójeckiej, wtedy numer 81, obecnie 77. Był wyposażony w piętrowe prycze, stoły i kuchenkę. Doprowadzono do niego wodę. Aby uzasadnić duże zakupy żywności potrzebnej dla ukrywających się Żydów, Mieczysław Wolski otworzył sklep spożywczy. Życie w schronie toczyło się nocą, gdy w ogrodzie nikt nie pracował.

W ocenie historyków Bunkier „Krysia” był najprawdopodobniej największym i najdłużej istniejącym w okupowanej Warszawie schronieniem wybudowanym w celu pomocy Żydom. To tam od lata 1943 roku mieszkał i kontynuował pracę Emanuel Ringelblum, historyk, pedagog i działacz społeczny, twórca Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego, nazywanego też Archiwum Ringelbluma, które stanowi dzisiaj jedno z najważniejszych świadectw o życiu i zagładzie Żydów polskich w czasie II wojny światowej.

Zatrzymani w obławie 7 marca Żydzi, a także opiekujący się nimi Mieczysław Wolski oraz jego kilkunastoletni siostrzeniec Janusz Wysocki trafili na Pawiak. Według raportu polskiego podziemia, kilka dni później, najprawdopodobniej 10 marca, wszyscy zostali rozstrzelani w ruinach warszawskiego getta.

W 1989 roku Mieczysław Wolski, jego matka Małgorzata Wolska i siostry - Halina Wolska-Michalecka i Wanda Wolska-Szandurska oraz siostrzeniec Janusz Wysocki - zostali uhonorowani tytułem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”.

Na ścianie 10-piętrowego bloku mieszkalnego, który stanął w miejscu schronu, w kwietniu 1990 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą mieszkańców „Krysi” oraz ich polskich opiekunów. Znajdujący się w bezpośrednim sąsiedztwie skwer otrzymał nazwę Rodziny Wolskich.

(więcej)

„Krysia” to - jak powiedziała dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego imienia Emanuela Ringelbluma Monika Krawczyk podczas uroczystości rocznicowych w 2021 roku - „miejsce, w którym przeplata się wielka odwaga rodziny Wolskich, by pomóc drugiemu człowiekowi - nawet narażając życie własne i dzieci - oraz wielka zdrada, donosicielstwo - zdolność wydania drugiego człowieka na śmierć”.

Według jednej z hipotez "Krysię" zadenuncjował znany na Ochocie konfident - 18-letni Jan Łakiński. Za współpracę z okupantem w prześladowaniu i tropieniu obywateli polskich pochodzenia żydowskiego został on skazany przez konspiracyjny Cywilny Sąd Specjalny na karę śmierci. Wyrok wykonała grupa likwidacyjna Armii Krajowej dowodzona przez Stanisława Sękowskiego, pseudonim "Rugia". Jan Łakiński zginął w bramie kamienicy przy ulicy Pługa, w której mieszkał. Według źródeł przywoływanych przez amerykańskiego historyka Samuela Kassowa o kryjówce poinformowała była dziewczyna Mieczysława Wolskiego w zemście za zerwanie związku.

Film dokumentalny „Krysia” z 1990 roku w reżyserii Wiktora Skrzyneckiego przypomina między innymi, że nim powstał bunkier, rodzina Wolskich dała schronienie także innym osobom z getta.

Zobacz także

2024-06-11, godz. 15:45 100 lat temu urodziła się Barbara Otwinowska, łączniczka Armii Krajowej, uczestniczka Powstania Warszawskiego 100 lat temu, 11 czerwca 1924 roku, urodziła się Barbara Otwinowska, łączniczka i sanitariuszka Armii Krajowej, uczestniczka Powstania Warszawskiego. Po wojnie… » więcej 2024-06-11, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 11 czerwca » więcej 2024-06-11, godz. 15:50 Centrum Weterana będzie współpracować z Muzeum Powstania Warszawskiego Weterani współczesnych misji polskiego wojska będą traktowani tak samo, jak uczestnicy walk z czasu drugiej wojny światowej. Stanie się tak m.in. dzięki… » więcej 2024-06-10, godz. 14:33 Paweł Pietrzyk: archiwa to historia w skali mikro [wywiad] Archiwa Państwowe dbają o przeszłość, a jednocześnie są mocno osadzone w teraźniejszości, by zabezpieczyć dokumenty dla przyszłych pokoleń. Archiwa… » więcej 2024-06-10, godz. 14:30 82. rocznica pierwszej zbiorowej ucieczki z Auschwitz-Birkenau Mija 82. rocznica pierwszej zbiorowej ucieczki z niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. 10 czerwca 1942 roku około 50 więźniów podjęło próbę przedostania… » więcej 2024-06-10, godz. 09:00 Dzisiaj (10.06) uroczysta gala wręczenia nagrody IPN „Kustosz Pamięci Narodowej” Podczas uroczystości na Zamku Królewskim w Warszawie poznamy laureatów tegorocznej XXIII edycji nagrody Instytutu Pamięci Narodowej „Kustosz Pamięci Narodowej”… » więcej 2024-06-10, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 10 czerwca » więcej 2024-06-09, godz. 12:11 Strach, entuzjazm, pragnienie wolności. 40. rocznica powstania Federacji Młodzieży Walczącej Byli za młodzi na "Solidarność", więc założyli własną organizację. Mija 40 lat od powstania Federacji Młodzieży Walczącej - jedynego w PRL ogólnopolskiego… » więcej 2024-06-09, godz. 12:06 Wybory do PE 2024 w Polsce Trwają wybory do Parlamentu Europejskiego w Polsce. Polacy głosują po raz piąty i wybierają 53 europosłów spośród około tysiąca kandydatów. W sumie… » więcej 2024-06-09, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 9 czerwca » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »