Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Pogrzeb Józefa Orkisza 'Lotnego', żołnierza powojennej…
2024-03-06, 09:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

Pogrzeb Józefa Orkisza "Lotnego", żołnierza powojennej konspiracji niepodległościowej

Józef Orkisz „Lotny” (1923-1948). Fotografia z dokumentu ujawnienia w 1947 r. [Fot. AIPN]
Józef Orkisz „Lotny” (1923-1948). Fotografia z dokumentu ujawnienia w 1947 r. [Fot. AIPN]
6 marca w Krościenku nad Dunajcem odbędzie się pogrzeb Józefa Orkisza "Lotnego", żołnierza powojennej konspiracji niepodległościowej. Zginął w 1948 roku, w wieku 25 lat. Jego szczątki odnalazł i zidentyfikował krakowski oddział Instytutu Pamięci Narodowej.
Uroczystości pogrzebowe rozpoczną się o godzinie 14.45 wprowadzeniem trumny do kościoła Wszystkich Świętych w Krościenku. Następnie zostanie odprawiona msza święta, a o 16.00 odbędzie się ceremonia pogrzebowa na cmentarzu komunalnym.

Józef Orkisz urodził się 7 marca 1923 roku w Krościenku. W latach 1946-1947 pod pseudonimem "Lotny" walczył w antykomunistycznym Zgrupowaniu Partyzanckim "Błyskawica" Józefa Kurasia "Ognia". Został przydzielony do 2. kompanii działającej w Tatrach, na Podhalu oraz na pograniczu polsko-słowackim.

Orkisz ujawnił się na początku 1947 roku, w ramach tzw. amnestii. Latem tego samego roku z dwoma kolegami wstąpił do oddziału partyzanckiego "Wiarusy", do którego formalnie został przyjęty 11 sierpnia. Brał udział w akcjach zbrojnych, między innymi 21 października 1947 w walce z funkcjonariuszami komunistycznego aparatu represji w Szczawnicy oraz 19 lutego 1948 w starciu z obławą w górach nad Harklową. Uczestniczył też w ukrywaniu broni i wyposażenia, w tym zdobytego podczas jednej z akcji motocykla.

1 listopada 1947 roku "Lotny" brał udział we wkopaniu symbolicznego krzyża w miejscu śmierci Józefa Kurasia "Ognia". Grupa dowodzona przez Stanisława Ludzię "Dzielnego" - w jej skład weszli także Kajetan Samborski "Duch" i Józef Traczyk "Bystry" - umieściła w Ostrowsku brzozowy krzyż z szarfą i napisami: "Tu zginął śmiercią bohaterską dowódca oddziału partyzanckiego »Błyskawica« mjr »Ogień«" oraz "Od wiernych III Komp[ani] AK". Krzyż ten stał przez cały dzień, i dopiero wieczorem został usunięty przez władze.

Podczas strzelaniny z funkcjonariuszami Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz Straży Więziennej w jednym z gospodarstw przysiółka Siodełko koło Tylmanowej, 30 maja 1948 roku, "Lotny" został postrzelony, i wkrótce potem zmarł wskutek odniesionych ran. Pochowano go na cmentarzu w Nowym Targu koło cmentarnego muru.

Za działalność konspiracyjną represjonowano jego rodzinę, wielokrotnie wzywano na przesłuchania, nękano rewizjami. Młodsza o dwa lata siostra Józefa - Władysława - została aresztowana, oskarżona o utrzymywanie kontaktów z podziemiem i w styczniu 1948 roku skazana na półtora roku więzienia.

Po kilkudziesięciu latach, w 2021 roku szczątki Józefa Orkisza odnaleziono podczas prac poszukiwawczych prowadzonych przez IPN. Przy szczątkach archeolodzy natrafili na fragmenty tkaniny mundurowej Józefa Orkisza oraz fragmenty ryngrafu wykonanego z cynku.

Zobacz także

2024-03-31, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 31 marca » więcej 2024-03-30, godz. 07:30 100 lat temu urodził się Józef Uznański, narciarz, ratownik tatrzański, kurier Armii Krajowej 100 lat temu, 30 marca 1924 roku, urodził się Józef Uznański, "Ujek", narciarz, ratownik tatrzański, w czasie II wojny światowej łącznik i kurier Armii… » więcej 2024-03-30, godz. 07:30 81. rocznica śmierci Jana Bytnara "Rudego" i Aleksego Dawidowskiego "Alka" 81 lat temu, 30 marca 1943 roku, zmarli więziony i torturowany przez Niemców Jan Bytnar "Rudy" oraz Aleksy Dawidowski "Alek", który cztery dni wcześniej brał… » więcej 2024-03-30, godz. 08:30 Wielka Sobota Zwyczaj urządzania Grobu Pańskiego wprowadził w XII wieku zakon bożogrobców - Kanoników Regularnych Stróżów Świętego Grobu Jerozolimskiego. W Polsce… » więcej 2024-03-30, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 30 marca » więcej 2024-03-29, godz. 12:59 Instytut Polonika zakończył renowację najstarszego obrazu Sz. Czechowicza "Ukrzyżowanie" "Ukrzyżowanie", najstarszy obraz Szymona Czechowicza z 1715 roku w kościele świętego Stanisława w Rzymie, odzyskał dawny blask. Prace konserwatorskie zostały… » więcej 2024-03-29, godz. 12:47 Kraje bałtyckie obchodzą 20. rocznicę przystąpienia do NATO Kraje bałtyckie świętują dziś dwudziestą rocznicę przystąpienia do NATO. Na Litwie, Łotwie i w Estonii w tym tygodniu organizowane są obchody tego wydarzenia… » więcej 2024-03-29, godz. 07:30 Wielki Piątek 29 marca przypada w tym roku Wielki Piątek, drugi dzień Triduum Paschalnego. Dla chrześcijan to czas zadumy i refleksji nad męką i śmiercią Chrystusa. Najstarszym… » więcej 2024-03-29, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 29 marca » więcej 2024-03-28, godz. 22:49 Muzeum POLIN otrzymało grant od niemieckiego MSZ na działalność edukacyjną Upowszechnianie dziedzictwa polskich Żydów, innowacyjne programy edukacyjne oraz rozbudowywanie i udostępnianie zasobów historycznych - to główne cele projektu… » więcej
5253545556
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »