Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Żołnierze wyklęci - Józef Franczak 'Laluś'
2024-03-01, 15:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/K.Koziełł/E.Porycka/dok.

Żołnierze wyklęci - Józef Franczak "Laluś"

Józef Franczak Lalek jako kapral żandarmerii w Równem. [fot. źródło: pl.wikipedia.org/]
Józef Franczak Lalek jako kapral żandarmerii w Równem. [fot. źródło: pl.wikipedia.org/]
1 marca przypada Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Upamiętnia uczestników powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy walczyli z sowietyzacją Polski po 1944 roku. Według szacunków, przez antykomunistyczną konspirację po 1944 roku przeszło od 120 do 180 tysięcy osób. Do tej liczby trzeba dodać kilkaset tysięcy ludzi, którzy zapewniali partyzantom aprowizację, wywiad, schronienie i łączność oraz około 20 tysięcy uczniów z podziemnych organizacji młodzieżowych, sprzeciwiających się komunistom. Łącznie daje to grupę ponad pół miliona ludzi tworzących społeczność żołnierzy wyklętych.
Ostatni z wyklętych - Józef Franczak "Laluś" - poległ w walce 21 października 1963 roku, czyli ponad 18 lat po zakończeniu działań wojennych.

Józef Franczak w czasie wojny walczył w szeregach ZWZ-AK, po wojnie nawiązał kontakty z podziemiem antykomunistycznym na Lubelszczyźnie, gdzie brał udział w akcjach wymierzonych w milicjantów, żołnierzy formacji bezpieczeństwa oraz ich współpracowników.

Był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa od początku lat 50. Według danych SB dysponował zorganizowaną siecią około 200 ludzi, którzy pomagali mu się ukrywać. Był doświadczonym konspiratorem, który bardzo dobrze poznał metody działania SB i dzięki temu przez tyle lat był nieuchwytny. Korzystając z uprzejmości okolicznych gospodarzy, często zmieniał miejsce pobytu.

Józef Franczak dwukrotnie rozważał ujawnienie się przed komunistyczną władzą - podczas amnestii w 1947 i w 1956 roku.

Ostatni Żołnierz Wyklęty zginął w wyniku zdrady, gdy SB pozyskała do współpracy Stanisława Mazura - stryjecznego brata towarzyszki życia "Lalka". Współpraca Mazura z SB wyszła na jaw już po jego śmierci, w 2005 roku, dzięki badaniom Sławomira Poleszaka - historyka z lubelskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

21 października 1963 roku funkcjonariusze SB i ZOMO otoczyli gospodarstwo, w którym ukrywał się Józef Franczak. Ostatni partyzant tzw. drugiej konspiracji zginął podczas wymiany strzałów. Miał 45 lat.

W czasie II wojny światowej "Laluś" walczył w ZWZ-AK, latem 1944 został przymusowo wcielony do 2. Armii Wojska Polskiego.

Po śmierci, podobnie jak innych Żołnierzy Wyklętych, "Lalusia" pochowano w bezimiennej mogile. Zgodę na ekshumację i złożenie szczątków w rodzinnym grobowcu w Piaskach, jego bliscy otrzymali 20 lat później.

W 2008 roku Józef Franczak został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. W 2015-tym awansowano go na stopień podporucznika.

Na wniosek PRL-owskich służb ciało partyzanta zostało pozbawione głowy. IPN w 2007 roku wszczął śledztwo w sprawie znieważenia zwłok Józefa Franczaka, które umorzono rok później, kiedy prokuratura uznała, że polecenie dekapitacji wydano zgodnie z obowiązującym wówczas prawem. Czaszka Józefa Franczaka została odnaleziona w 2014 roku na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. W 2015 roku na cmentarzu w Piaskach odbyły się uroczystości jej dochówku.

Zobacz także

2024-02-28, godz. 07:30 Kalendarium na dziś 28 lutego » więcej 2024-02-27, godz. 23:20 Średniowieczna odznaka pielgrzyma trafiła do konserwatora zabytków Zdjęcie średniowiecznej odznaki pielgrzyma z Wólki Nieliskiej w powiecie zamojskim opublikował w mediach społecznościowych Lubelski Wojewódzki Konserwator… » więcej 2024-02-27, godz. 13:15 37. rocznica śmierci ks. Blachnickiego: powstaje film o ostatnich miesiącach życia kapłana Przypada 37. rocznica śmierci Sługi Bożego księdza Franciszka Blachnickiego. Kawaler Orderu Orła Białego był organizatorem Krucjaty Wstrzemięźliwości… » więcej 2024-02-27, godz. 11:00 Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych przypada 1 marca. To data symboliczna – tego dnia w 1951 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie strzałem w tył głowy zostali zamordowani przez komunistów członkowie IV Zarządu… » więcej 2024-02-27, godz. 09:00 20 lat temu radio Głos Ameryki nadało ostatnią audycję w języku polskim 20 lat temu, 27 lutego 2004 roku, radio Głos Ameryki nadało ostatnią audycję w języku polskim. Programy były emitowane przez ponad 60 lat, od 1942 roku… » więcej 2024-02-27, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 27 lutego » więcej 2024-02-26, godz. 19:00 Artefakty ze szkła - ciekawostką badań archeologicznych w Nysie 1,5 tony różnego rodzaju przedmiotów wydobyto podczas badań archeologicznych prowadzonych u zbiegu ulic Kramarskiej i Karola Miarki w Nysie. To tysiące fragmentów:… » więcej 2024-02-26, godz. 13:00 Spotkanie z prof. Stanisławem S. Nicieją Ukazał się XX tom „Kresowej Atlantydy” prof. Stanisława Sławomira Nicieji. Tom ten jest ostatnim w serii wydawanej od lat w Wydawnictwie MS Opole. Spotkanie… » więcej 2024-02-26, godz. 11:00 81 lat temu w Auschwitz-Birkeanu Niemcy utworzyli obóz przeznaczony dla Romów 81 lat temu, 26 lutego 1943 roku, w niemieckim obozie koncentracyjnym i zagłady Auschwitz-Birkeanu utworzono tzw. obóz cygański, przeznaczony dla Romów. Składał… » więcej 2024-02-26, godz. 09:00 Konferencja w 80. rocznicę „Akcji Burza” W tym roku mija 80. rocznica „Akcji Burza” - największej zbrojnej operacji Armii Krajowej podjętej pod koniec okupacji niemieckiej przeciwko Niemcom z myślą… » więcej
5859606162
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »