Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » Żołnierze wyklęci - Józef Franczak 'Laluś'
2024-03-01, 15:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/K.Koziełł/E.Porycka/dok.

Żołnierze wyklęci - Józef Franczak "Laluś"

Józef Franczak Lalek jako kapral żandarmerii w Równem. [fot. źródło: pl.wikipedia.org/]
Józef Franczak Lalek jako kapral żandarmerii w Równem. [fot. źródło: pl.wikipedia.org/]
1 marca przypada Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Upamiętnia uczestników powojennego podziemia niepodległościowego i antykomunistycznego, którzy walczyli z sowietyzacją Polski po 1944 roku. Według szacunków, przez antykomunistyczną konspirację po 1944 roku przeszło od 120 do 180 tysięcy osób. Do tej liczby trzeba dodać kilkaset tysięcy ludzi, którzy zapewniali partyzantom aprowizację, wywiad, schronienie i łączność oraz około 20 tysięcy uczniów z podziemnych organizacji młodzieżowych, sprzeciwiających się komunistom. Łącznie daje to grupę ponad pół miliona ludzi tworzących społeczność żołnierzy wyklętych.
Ostatni z wyklętych - Józef Franczak "Laluś" - poległ w walce 21 października 1963 roku, czyli ponad 18 lat po zakończeniu działań wojennych.

Józef Franczak w czasie wojny walczył w szeregach ZWZ-AK, po wojnie nawiązał kontakty z podziemiem antykomunistycznym na Lubelszczyźnie, gdzie brał udział w akcjach wymierzonych w milicjantów, żołnierzy formacji bezpieczeństwa oraz ich współpracowników.

Był rozpracowywany przez Służbę Bezpieczeństwa od początku lat 50. Według danych SB dysponował zorganizowaną siecią około 200 ludzi, którzy pomagali mu się ukrywać. Był doświadczonym konspiratorem, który bardzo dobrze poznał metody działania SB i dzięki temu przez tyle lat był nieuchwytny. Korzystając z uprzejmości okolicznych gospodarzy, często zmieniał miejsce pobytu.

Józef Franczak dwukrotnie rozważał ujawnienie się przed komunistyczną władzą - podczas amnestii w 1947 i w 1956 roku.

Ostatni Żołnierz Wyklęty zginął w wyniku zdrady, gdy SB pozyskała do współpracy Stanisława Mazura - stryjecznego brata towarzyszki życia "Lalka". Współpraca Mazura z SB wyszła na jaw już po jego śmierci, w 2005 roku, dzięki badaniom Sławomira Poleszaka - historyka z lubelskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej.

21 października 1963 roku funkcjonariusze SB i ZOMO otoczyli gospodarstwo, w którym ukrywał się Józef Franczak. Ostatni partyzant tzw. drugiej konspiracji zginął podczas wymiany strzałów. Miał 45 lat.

W czasie II wojny światowej "Laluś" walczył w ZWZ-AK, latem 1944 został przymusowo wcielony do 2. Armii Wojska Polskiego.

Po śmierci, podobnie jak innych Żołnierzy Wyklętych, "Lalusia" pochowano w bezimiennej mogile. Zgodę na ekshumację i złożenie szczątków w rodzinnym grobowcu w Piaskach, jego bliscy otrzymali 20 lat później.

W 2008 roku Józef Franczak został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. W 2015-tym awansowano go na stopień podporucznika.

Na wniosek PRL-owskich służb ciało partyzanta zostało pozbawione głowy. IPN w 2007 roku wszczął śledztwo w sprawie znieważenia zwłok Józefa Franczaka, które umorzono rok później, kiedy prokuratura uznała, że polecenie dekapitacji wydano zgodnie z obowiązującym wówczas prawem. Czaszka Józefa Franczaka została odnaleziona w 2014 roku na Uniwersytecie Medycznym w Lublinie. W 2015 roku na cmentarzu w Piaskach odbyły się uroczystości jej dochówku.

Zobacz także

2024-06-05, godz. 09:00 80 lat temu zmarł Józef Beck, polityk i dyplomata 80 lat temu, 5 czerwca 1944 roku, zmarł polityk i dyplomata Józef Beck, bliski współpracownik Józefa Piłsudskiego - w 1930 roku pełnił w jego rządzie… » więcej 2024-06-05, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 5 czerwca » więcej 2024-06-04, godz. 15:00 „Najmłodszy miał roczek” – 19. odcinek cyklu filmowego „Nie tylko Ulmowie” Film „Najmłodszy miał roczek” przedstawia historię rodzin chłopskich: Kowalskich, Obuchiewiczów, Skoczylasów oraz dwóch rodzin Kosiorów z Ciepielowa… » więcej 2024-06-04, godz. 13:00 Tomasz Kozłowski z IPN o wyborach z 4 czerwca 1989 roku Mija 35. rocznica częściowo wolnych wyborów. 4 czerwca 1989 roku odbyły się pierwsze po II wojnie, częściowo wolne wybory do Sejmu oraz całkowicie wolne… » więcej 2024-06-04, godz. 11:00 35. rocznica czerwcowych wyborów 1989 roku 35 lat temu, 4 czerwca 1989 roku, odbyły się wybory parlamentarne (pierwsza tura) na zasadach ustalonych podczas obrad Okrągłego Stołu. Były to pierwsze… » więcej 2024-06-04, godz. 09:00 107 lat temu została powołana Armia Polska we Francji 107 lat temu, 4 czerwca 1917 roku, została powołana Armia Polska we Francji. Nazywana też od koloru mundurów - "Błękitną Armią", była najliczniejszą… » więcej 2024-06-04, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 4 czerwca » więcej 2024-06-03, godz. 15:00 42 lata temu zginął Emil Barchański, licealista, działacz opozycji w PRL 42 lata temu, 3 czerwca 1982 roku, w niewyjaśnionych okolicznościach zginął Emil Barchański, uczeń warszawskiego Liceum Ogólnokształcącego imienia Mikołaja… » więcej 2024-06-03, godz. 13:00 100 lat temu zmarł Franz Kafka, autor "Procesu" 100 lat temu, 3 czerwca 1924 roku, w Kierling koło Wiednia zmarł Franz Kafka, jeden z najwybitniejszych pisarzy XX wieku, autor między innymi "Procesu", "Zamku"… » więcej 2024-06-03, godz. 11:00 Pokaz spektaklu „Przez ścianę” – Warszawa, 11–13 czerwca 2024 Instytut Pamięci Narodowej oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL zapraszają na kolejne pokazy spektaklu „Przez ścianę”, które… » więcej
45678
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »