Przed wyborem na Stolicę Piotrową, kardynał Joseph Ratzinger - uważany za jednego z najwybitniejszych współczesnych teologów - pełnił funkcję prefekta Kongregacji Nauki Wiary (od 2022 Dykasteria Nauki Wiary). Należał do najbliższych współpracowników Jana Pawła II, w 1978 roku był jednym z głównych zwolenników wyboru Karola Wojtyły na papieża.

19 kwietnia 2005 roku, w drugim dniu konklawe, po czterech głosowaniach, kardynał Ratzinger został wybrany na papieża, i przyjął imię Benedykt XVI. W chwili wyboru był najstarszym papieżem od 275 lat, a także pierwszym Niemcem, który został biskupem Rzymu od 480 lat, po Hadrianie VI.

W czasie pontyfikatu Benedykt XVI odbył 24 podróże zagraniczne, odwiedzając 24 państwa. Jedną z najbardziej znaczących i komentowanych w świecie pielgrzymek była wizyta w Turcji w 2006 roku. Papież podpisał wspólną deklarację z ekumenicznym patriarchą Konstantynopola Bartłomiejem I, dotyczącą kontynuowania dialogu, a także złożył wizytę w Błękitnym Meczecie w Stambule.

Do rangi symbolu urosła wizyta Benedykta XVI na terenie byłego niemieckiego obozu koncentracyjnego i zagłady Auschwitz-Birkenau podczas pobytu w Polsce w 2006 roku. Papież w milczeniu przeszedł samotnie przez bramę z napisem "Arbeit macht frei". Spotkał się z byłymi więźniami obozu, rozmawiając z każdym z nich, a potem modlił się pod Pomnikiem Męczeństwa Narodów. W przemówieniu Benedykt XVI nawiązał do swojego niemieckiego pochodzenia i uznał, że ta wizyta była "jego obowiązkiem wobec prawdy tych, którzy tu cierpieli i wobec Boga".

Swoją historyczną decyzję o rezygnacji z urzędu Benedykt XVI ogłosił kardynałom 11 lutego 2013 roku: "Rozważywszy po wielokroć rzecz w sumieniu przed Bogiem, zyskałem pewność, że z powodu podeszłego wieku moje siły nie są już wystarczające, aby w sposób należyty sprawować posługę Piotrową" - powiedział, ustępując. Wieść o tym obiegła i poruszyła cały świat. Kardynał Angelo Sodano powiedział, że było to "niczym grom z jasnego nieba". Po rezygnacji papież senior mieszkał w watykańskim klasztorze Mater Ecclesiae. Rzadko pokazywał się publicznie. Uczestniczył między innymi w kanonizacji Jana Pawła II i Jana XXIII w 2014 roku.

W testamencie duchowym opublikowanym przez Stolicę Apostolską po śmierci Benedykta XVI, dziękował on Bogu za nieustanne wsparcie, szczególnie w trudnych momentach życia. Przestrzegł też wiernych, by nie dali się zwieść fałszywym teoriom naukowym, wymierzonym w wiarę.

Uroczystość pogrzebowa na placu św. Piotra w Rzymie 5 stycznia (2023) zgromadziła ponad sto tysięcy osób, między innymi przywódców politycznych, 400 biskupów, 120 kardynałów i ponad 3700 kapłanów z całego świata. Papież Franciszek wygłosił homilię i poprowadził ryt ostatniego pożegnania. W homilii Franciszek mówił o swoim poprzedniku jako o wiernym przyjacielu Jezusa. Powiedział, że Benedykt XVI poświęcił swoje życie Bogu oraz drugiemu człowiekowi. Podkreślił, że jego pontyfikat nie był łatwy, a były papież musiał stawiać czoła wielu wyzwaniom.

Ciało Benedykta XVI zostało złożone w cyprysowej trumnie. Zgodnie z tradycją włożono do niej paliusze, które nosił, jako arcybiskup Monachium i Rzymu, monety i medale z czasów jego pontyfikatu oraz rogito, czyli zamknięty w metalowej tubie tekst, w którym pokrótce została opisana jego papieska posługa. Benedykt XVI został pochowany w Grotach Watykańskich.