Mógł uciec, miał nawet rozkaz opuszczenia miasta razem z rządem, jednak zdecydował się pozostać. "Ja nie mogę opuścić warszawiaków. Byłem z nimi i z nimi zostanę" - miał powiedzieć.

Został aresztowany przez gestapo 27 października 1939 roku w gmachu ratusza. Według Instytutu Pamięci Narodowej, który w 2014 roku zakończył śledztwo w sprawie zabójstwa Stefana Starzyńskiego, Niemcy rozstrzelali prezydenta w Warszawie lub w jej okolicach w dniach od 21 do 23 grudnia 1939 roku. IPN poddał weryfikacji kilkanaście hipotez dotyczących śmierci Stefana Starzyńskiego. Podważył wiarygodność przypuszczeń funkcjonujących w powszechnej świadomości społecznej, że prezydent został osadzony i zamordowany w jednym z niemieckich obozów koncentracyjnych, jak Dachau, Flossenbürg czy Mauthausen.

We wrześniu 1939 roku, od pierwszego dnia wojny, Stefan Starzyński wspierał mieszkańców Warszawy i mobilizował do walki, kierując cywilną obroną miasta. Wykazał się nie tylko zmysłem organizacyjnym, lecz także niezwykłą determinacją i poświęceniem. Codziennie odwiedzał budynek Polskiego Radia przy ulicy Zielnej 25, podtrzymując ducha oporu ludności swoimi improwizowanymi przemówieniami radiowymi. Do końca nie brał pod uwagę możliwości poddania stolicy, którą już wcześniej opuścili przedstawiciele najwyższych władz kraju. Do dziś jest dla wielu uosobieniem bohaterstwa Warszawy w czasie kampanii wrześniowej.

Stefan Starzyński został komisarycznym prezydentem Warszawy w sierpniu 1934 roku. Kierował stolicą przez pięć lat. Bilans jego rządów to między innymi budowa ponad 100 tysięcy mieszkań i 44 gmachów szkolnych, wykończenie i oddanie do użytku Muzeum Narodowego, Domu Turysty, hali targowej na Żoliborzu i szpitala Przemienienia Pańskiego. Za prezydentury Stefana Starzyńskiego odkryto też fragment średniowiecznych murów Warszawy oraz przygotowano wstępny projekt budowy mostu Piłsudskiego i sieci metra.

(więcej)

Urodził się 19 sierpnia 1893 roku. Jego matka była nauczycielką języka francuskiego, a ojciec pracował jako urzędnik i rzemieślnik. Będąc uczniem gimnazjum, Stefan Starzyński przesiedział miesiąc w Cytadeli Warszawskiej za przynależność do Związku Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej, działającym wśród młodych ludzi w polskich szkołach średnich i akademickich w Królestwie. W roku 1914 wstąpił do Legionów Polskich. Działał też w Ekspozyturze Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego. W 1918 roku zaciągnął się do Wojska Polskiego.

W II Rzeczpospolitej Stefan Starzyński zajmował eksponowane stanowiska w rządzie, między innymi był wiceministrem skarbu. Prowadził też wykłady w Wyższej Szkole Handlowej. Od połowy lat 30. pełnił funkcję prezesa Związku Miast Polskich oraz przewodniczącego Sektora Miejskiego Obozu Zjednoczenia Narodowego, organizacji politycznej wywodzącej się ze środowisk sanacyjnych.

W 1934 roku został komisarycznym prezydentem stolicy, czyli wybranym przez rząd, a nie Radę Miasta. Priorytetem był dla niego rozwój Warszawy. Za jego kadencji wyremontowano trasy wjazdowe do stolicy, połączono Stare Miasto z Żoliborzem przez przebicie Bonifraterskiej, wybudowano wiadukt nad Dworcem Gdańskim, poprawiono nawierzchnię wielu ulic, rozbudowano sieć wodociągową i kanalizacyjną. Prezydent Starzyński doprowadził też do zakończenia budowy Muzeum Narodowego. Na jego polecenie architekt Jan Zachwatowicz rozpoczął prace nad odtworzeniem murów starej Warszawy, a znana rzeźbiarka Ludwika Nitschowa zaprojektowała pomnik Syrenki, który stał się symbolem miasta. To Stefan Starzyński rzucił hasło "Warszawa frontem do Wisły", starając się odwrócić miasto w stronę rzeki.

W wyborach 1938 roku zdobył mandat senatora RP. Krótko przed wybuchem wojny, latem 1939, mówił jeszcze o planach budowy metra i wystawie światowej w stolicy. Jednocześnie powołał Miejskie Zakłady Aprowizacyjne, które miały zapewnić stolicy zapasy żywności i opału oraz polecił przygotować plan ewakuacji rządu i zabezpieczenia zbiorów Muzeum Narodowego.