Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 100. rocznica powołania drugiego rządu Władysława…
2023-12-19, 09:00 Autor: IAR/D.Panek/K.Koziełł/dok.

100. rocznica powołania drugiego rządu Władysława Grabskiego

Władysław Grabski 1925 [fot. wikipedia/domena publiczna]
Władysław Grabski 1925 [fot. wikipedia/domena publiczna]
100 lat temu, 19 grudnia 1923 roku, został powołany drugi rząd Władysława Grabskiego, polityka narodowej demokracji, ekonomisty i historyka. Był też ministrem skarbu, autorem reformy walutowej z 1924 roku, a także profesorem i rektorem Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie oraz kawalerem Orderu Orła Białego.
Władysław Grabski funkcję premiera pełnił dwukrotnie - po raz pierwszy w 1920. Drugi jego gabinet został utworzony po ustąpieniu rządu Wincentego Witosa. W skład gabinetu weszli politycy z trzech partii: Związku Ludowo-Narodowego, Chrześcijańskiej Demokracji i "Piasta", a także bezpartyjni specjaliści. Władysław Grabski podał swój rząd do dymisji 13 listopada 1925 roku, po sporze z prezesem Banku Polskiego Stanisławem Karpińskim.

Dzień po powołaniu swojego drugiego gabinetu, 20 grudnia 1923, profesor Grabski wygłosił exposé, w którym zobowiązał się do szybkiego zrównoważenia budżetu i przeprowadzenia reformy walutowej. Postulował także przyznanie ministrom na rok prawa wydawania dekretów z mocą ustawy.

Niecały miesiąc później Sejm uchwalił ustawę o naprawie Skarbu Państwa i reformie walutowej, zwanej później reformą Grabskiego. W styczniu 1924 roku została utworzona spółka akcyjna Bank Polski, która to instytucja, jako jedyna mogła emitować nową walutę - złotego polskiego. W kwietniu Bank Polski rozpoczął skup marek po kursie milion osiemset tysięcy marek polskich za nowego złotego. Reforma walutowa, przeprowadzona bez pomocy finansowej z zewnątrz była wielkim sukcesem rządu i przede wszystkim samego Władysława Grabskiego. Powstrzymano hiperinflację, na przykład cena jajka na przełomie 1923 i 1924 roku dochodziła do miliona marek, pensje zaś wypłacano dwa razy dziennie, dlatego że między godziną 9.00, a przerwą obiadową bywało, że marka potrafiła stracić nawet 100 procent wartości. Dzięki reformie odnotowano spadek cen i realny wzrost płac pracowników, zrównoważono także budżet państwa.

Rząd profesora Grabskiego przeprowadzał także inne reformy. Rozbudował system banków państwowych i założył potężny Bank Gospodarstwa Krajowego. Zapoczątkował zmiany w strukturze polskiego eksportu i utworzył zasiłki dla bezrobotnych. W lipcu 1925 roku uchwalona została ustawa o reformie rolnej. Na Kresach Wschodnich wprowadzono szkoły dwujęzyczne, umożliwiając mniejszościom narodowym rozwój własnej kultury. Do sukcesów rządu należy też zaliczyć powołanie Korpusu Ochrony Pogranicza. W polityce zagranicznej Władysław Grabski doprowadził do poprawy stosunków ze Związkiem Radzieckim i Czechosłowacją. W czasie sprawowania przez niego urzędu premiera Polska unormowała stosunki z Watykanem, zawierając w 1925 roku konkordat.

13 listopada 1925 Władysław Grabski podał swój rząd do dymisji.

(więcej)

Władysław Grabski urodził się 7 lipca 1874 roku w Borowie koło Łowicza. Pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Pomian. W 1892 roku rozpoczął studia w Paryżu - był studentem na École des Sciences Politiques, jednocześnie kształcił się w zakresie historii i ekonomii na Sorbonie. Uczył się też agronomii. Jego edukację przerwała konieczność objęcia rodzinnego majątku po śmierci ojca. Przejął ponad 500-hektarowe gospodarstwo. Zajmował się pracą społeczną - był współzałożycielem Sekcji Rolniczo-Doświadczalnej w Kutnie. Wkrótce rozpoczął też działalność polityczną. W 1906 roku został wybrany na posła ziemi łowickiej do I Dumy. Występował na wiecach, jako orędownik swobód politycznych dla ludu.

Gdy wybuchła I wojna światowa, utworzył Komitet Obywatelski, który pomagał najbardziej poszkodowanym przez działania wojenne. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, został powołany przez Józefa Piłsudskiego na prezesa Głównego Urzędu Likwidacyjnego, który miał ustalić straty wojenne, politykę finansową wobec sąsiadów i roszczenia repatriacyjne.

Był delegatem rządu na kongres pokojowy w Paryżu w 1919 roku, gdzie kierował pracami polskiej delegacji w zakresie ekonomicznym, i na międzynarodową konferencję w Spa w 1920, dotyczącą niemieckich opóźnień w wykonywaniu postanowień traktatu wersalskiego.

Władysław Grabski funkcję premiera rządu RP pełnił od czerwca do lipca 1920 roku, a następnie od końca 1923 do listopada 1925. Stojąc na czele rządu po raz drugi, był też ministrem skarbu. Łącznie funkcję tę pełnił trzykrotnie.

Po dymisji rządu 13 listopada 1925 roku, Władysław Grabski poświęcił się pracy naukowej i pedagogicznej. Był wykładowcą i rektorem SGGW, a także założył Instytut Socjologii Wsi. Autor około 150 prac, poruszających zagadnienia ze sfery ekonomii, bankowości, nauk politycznych, agronomii społecznej, historii i socjologii wsi.

Władysław Grabski zmarł 1 marca 1938 roku w Warszawie

Od 2002 roku Narodowy Bank Polski przyznaje corocznie Nagrodę imienia Władysława Grabskiego dla najlepszych dziennikarzy ekonomicznych.

Zobacz także

2024-01-01, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 1 stycznia » więcej 2023-12-31, godz. 11:00 Rok temu zmarł papież Benedykt XVI Rok temu, 31 stycznia 2022, o godzinie 9.34, w wieku 95 lat zmarł Benedykt XVI, 265. papież w historii. Wybrany po śmierci Jana Pawła II, stał na czele Kościoła… » więcej 2023-12-31, godz. 09:00 91 lat temu polscy matematycy złamali szyfr Enigmy 91 lat temu, 31 grudnia 1932 roku, polscy matematycy: Marian Rejewski, Jerzy Różycki i Henryk Zygalski złamali szyfr Enigmy, niemieckiej maszyny szyfrującej… » więcej 2023-12-31, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 31 grudnia » więcej 2023-12-30, godz. 13:00 Miłość i relacje jeńców wojennych pod lupą naukowców CMJW Historia związków małżeńskich, przyjaźni korespondencyjnych nawiązanych z "mateczkami wojennymi", które czasem kończyły się ślubami, i relacje wśród… » więcej 2023-12-30, godz. 11:00 85 lat temu zmarł arcybiskup Aleksander Kakowski, ostatni prymas Królestwa Polskiego 85 lat temu, 30 grudnia 1938 roku, zmarł arcybiskup Aleksander Kakowski, metropolita warszawski w latach 1913-1938, mąż stanu, ostatni prymas Królestwa Polskiego… » więcej 2023-12-30, godz. 09:00 135 lat temu urodził się Eugeniusz Kwiatkowski, ekonomista i polityk 135 lat temu, 30 grudnia 1888 roku, urodził się Eugeniusz Kwiatkowski, ekonomista, wicepremier, minister przemysłu i skarbu w II Rzeczypospolitej. Autor słynnego… » więcej 2023-12-30, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 30 grudnia » więcej 2023-12-29, godz. 13:00 105 lat Biblioteki Uniwersyteckiej KUL Biblioteka Uniwersytecka KUL obchodzi 105 lat istnienia. "W tym roku nie tylko Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II świętuje swoje okrągłe urodziny… » więcej 2023-12-29, godz. 11:00 60 lat temu zmarł Aleksander Ładoś, polski dyplomata ratujący Żydów podczas II wojny światowej 60 lat temu, 29 grudnia 1963 roku, zmarł Aleksander Ładoś, polski dyplomata, nieformalny przywódca tzw. Grupy Berneńskiej, ratującej Żydów podczas II wojny… » więcej
8788899091
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »