Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 60 lat temu zmarł gen. Józef Zając, we wrześniu…
2023-12-12, 13:00 Autor: IAR/D.Panek/K.Koziełł/dok.

60 lat temu zmarł gen. Józef Zając, we wrześniu 1939 naczelny dowódca lotnictwa i obrony przeciwlotniczej

Gen. Józef Zając [fot. wikipedia/domena publiczna]
Gen. Józef Zając [fot. wikipedia/domena publiczna]
60 lat temu, 12 grudnia 1963 roku, w Ottawie zmarł generał dywizji Józef Zając, w czasie wojny obronnej w 1939 naczelny dowódca lotnictwa i obrony przeciwlotniczej, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Wojennego Virtuti Militari.
Już w czasie studiów na Uniwersytecie Jagiellońskim wstąpił do Związku Strzeleckiego, w którym ukończył Niższą Szkołę Oficerską. Po wybuchu I wojny światowej walczył w Legionach Polskich, między innymi na Ukrainie. Przeszedł kampanię karpacką, besarabską i wołyńską, był dwukrotnie ranny. W 1920, w czasie wojny polsko-bolszewickiej, objął funkcję szefa sztabu Grupy Operacyjnej "Dolna Wisła”, a następnie kolejno 5., 2. i 3. Armii Wojska Polskiego.

Po zakończeniu walk o niepodległość wspinał się po kolejnych szczeblach kariery wojskowej. W 1936 roku został Inspektorem Obrony Powietrznej Państwa, a rok później dowódcą Obrony Przeciwlotniczej Ministerstwa Spraw Wojskowych.

W marcu 1939 generała Zająca mianowano Naczelnym Dowódcą Lotnictwa i Obrony Przeciwlotniczej. To stanowisko pełnił w czasie wojny obronnej 1939 roku. We wrześniu przez Rumunię trafił do Francji. W tworzących się Polskich Siłach Zbrojnych został dowódcą Sił Powietrznych. Po klęsce Francji w czerwcu 1940 ewakuował się do Szkocji.

W 1941 roku objął funkcję dowódcy Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, gdzie stacjonowały: Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich, Ośrodek Zapasowy oraz Legia Oficerska. Zajmował się przyjęciem żołnierzy oraz ludności cywilnej ewakuowanej ze Związku Sowieckiego. Organizował też II Korpus Strzelców.

W 1942 roku powołano Armię Polską na Wschodzie. Jej dowódcą został Władysław Anders, a generał Zając jego zastępcą. W 1943 wrócił do Wielkiej Brytanii, gdzie objął stanowisko dowódcy I Korpusu Pancerno-Motorowego w Szkocji, a następnie Inspektora Wyszkolenia Wojska.

Po zakończeniu wojny rozpoczął studia w Szkocji, a następnie pracował na Uniwersytecie Edynburskim. W 1954 wykładał na uczelniach w USA. Wstąpił też do Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Współpracował z zagranicznymi czasopismami naukowymi - "British Journal of Psychology” i "American Journal of Psychology” oraz polskimi - "Przegląd Psychologiczny” i "Estetyka”.

Wraz z żoną przekazał na rzecz przyszłego Muzeum Śląskiego w Katowicach kolekcję 108 obrazów i prawie 1800 grafik.

W 1957 roku generał Zając wyjechał do Kanady, gdzie zmarł w wieku 72 lat.

Imię generała dywizji doktora Józefa Ludwika Zająca nosi 21. dywizjon przeciwlotniczy 21. Brygady Strzelców Podhalańskich w Jarosławiu.

(więcej)

Józef Zając urodził się 14 marca 1891 roku w Rzeszowie. Studiował na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1915 uzyskał stopień naukowy doktora filozofii.

W czasie I wojny światowej był dowódcą 3. i 6. Pułku Piechoty Legionów Polskich. W 1918 trafił do II Korpusu Wschodniego na Ukrainie, gdzie został dowódcą 15. Pułku Strzelców. W maju 1918 roku, po bitwie pod Kaniowem, dostał się do niewoli niemieckiej, z której zbiegł, przedostając się do Francji. Służył tam w Armii Polskiej, z którą w 1919 wrócił do Polski.

Po wojnie rozpoczął służbę w Wojsku Polskim. W 1926 roku został dowódcą 23. Dywizji Piechoty w Katowicach. Następnie dowodził jednostkami wojskowymi w Krakowie i Lwowie. W 1936 prezydent RP mianował go, po tragicznej śmierci generała Gustawa Orlicz-Dreszera, Inspektorem Obrony Powietrznej Państwa, a następnie jednocześnie dowódcą Obrony Przeciwlotniczej.

W czasie wojny obronnej 1939 roku dowodził polskim lotnictwem i obroną przeciwlotniczą, a następnie był szefem Polskich Sił Powietrznych we Francji.

Po przegranej kampanii francuskiej 1940 generał Zając trafił do Wielkiej Brytanii i został zastępcą dowódcą I Korpusu stacjonującego w Szkocji.

We wrześniu 1941 roku Naczelny Wódz powołał dowództwo Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie, funkcję dowódcy objął generał Zając. Wkrótce polskie oddziały zostały ewakuowane z Palestyny do Iraku, gdzie w 1942 roku przydzielono mu funkcję zastępcy dowódcy nowo powołanej Armii Polskiej na Wschodzie. W marcu 1943 został odwołany i wysłany do Wielkiej Brytanii. Jako Inspektor Wyszkolenia Wojska w Szkocji wizytował polskie jednostki wojskowe na Środkowym Wschodzie.

Po demobilizacji Polskich Sił Zbrojnych generał Zając zamieszkał w Edynburgu, gdzie studiował psychologię oraz historię sztuki. W 1951 roku otrzymał stopień naukowy doktora filozofii z zakresu psychologii. Do 1957 pracował na Uniwersytecie w Edynburgu. Następnie wyjechał do Kanady.

W ostatnich latach życia przygotowywał do druku wspomnienia "Dwie wojny". Ukazały się one w dwóch tomach w latach 60. w Londynie.

Generał Józef Zając zmarł 12 grudnia 1963 roku w Ottawie. Został pochowany na miejscowym cmentarzu Notre Dâme.

Był odznaczony między innymi: Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari, Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Komandorskim Orderu Gwiazdy Rumunii, Krzyżem Komandorskim francuskiego Orderu Legii Honorowej oraz Krzyżem Oficerskim włoskiego Orderu Świętych Maurycego i Łazarza.

Zobacz także

2024-01-18, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 18 stycznia » więcej 2024-01-17, godz. 15:00 Zaginiony starodruk po 80 latach powrócił do Ołomuńca Arcybiskupstwo w czeskim Ołomuńcu odzyskało cenny starodruk, który zaginął przed osiemdziesięciu laty. Pochodzącą z XVI wieku księgę odnaleziono we… » więcej 2024-01-17, godz. 13:00 Muzeum w Orzyszu szuka pamiątek z misji wojskowych Muzeum Wojska, Wojskowości i Ziemi Orzyskiej w Orzyszu przygotowuje wystawę pamiątek z zagranicznych misji wojskowych polskich żołnierzy. » więcej 2024-01-17, godz. 11:00 210 lat temu urodził Ludwik Mierosławski, historyk wojskowości, pisarz i pierwszy dyktator Powstania Styczniowego 210 lat temu - 17 stycznia 1814 roku - urodził Ludwik Mierosławski, jeden z przywódców walk narodowowyzwoleńczych, historyk wojskowości i pisarz polityczny… » więcej 2024-01-17, godz. 09:00 Wniosek o Order Orła Białego dla zmarłego księdza Tadeusza Isakowicza-Zaleskiego Wojewoda małopolski Krzysztof Jan Klęczar złożył wniosek do Kancelarii Prezydenta o pośmiertnie nadanie Orderu Orła Białego księdzu Tadeuszowi Isakowiczowi… » więcej 2024-01-17, godz. 07:30 Kalendarium historyczne 17 stycznia » więcej 2024-01-16, godz. 15:00 Muzeum Narodowe we Wrocławiu z rekordową liczbą odwiedzin Muzeum Narodowe we Wrocławiu i jego oddziały odwiedziło w ubiegłym roku niemal 800 tys. osób. Przedstawiciele muzeum liczą na kontynuację dobrej passy… » więcej 2024-01-16, godz. 13:00 Odkryto ponad 30 geoglifów kultury Nazca Archeolodzy z Peru i Japonii odkryli w południowej części Peru ponad 30 geoglifów kultury Nazca - przedstawiają one głównie ludzi oraz zwierzęta. Badacze… » więcej 2024-01-16, godz. 12:00 79 lat temu z niemieckiego obozu Auschwitz wyruszyły Marsze Śmierci 79 lat temu Niemcy rozpoczęli ewakuację obozu Auschwitz i jego podobozów. Od 17 do 21 stycznia w Marszach Śmierci wyprowadzili do obozów w głębi Rzeszy… » więcej 2024-01-16, godz. 09:00 55. rocznica samospalenia Jana Palacha w proteście przeciwko inwazji na Czechosłowację 55 lat temu, 16 stycznia 1969 roku, Jan Palach, student Wydziału Filozofii Uniwersytetu Karola w Pradze, dokonał samospalenia w centrum miasta - przed Muzeum… » więcej
9394959697
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »