Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 77. rocznica odbicia żołnierzy AK z krakowskiego…
2023-08-18, 12:00 Autor: IAR/B.Falkowska/E.Porycka/K.Koziełł

77. rocznica odbicia żołnierzy AK z krakowskiego więzienia

Józef Kuraś – „Ogień”
Józef Kuraś – „Ogień”
77 lat temu partyzanci ze zgrupowania "Ognia" dokonali brawurowego odbicia żołnierzy Armii Krajowej i działaczy niepodległościowego podziemia z krakowskiego więzienia św. Michała. 18 sierpnia 1946 roku akcję przeprowadził oddział z VI Krakowskiej Kompanii Zgrupowania Partyzanckiego majora Józefa Kurasia "Ognia", w porozumieniu z grupą osadzonych i przy współpracy strażników więziennych. Partyzanci uwolnili z katowni UB 64 (według innych źródeł - 62) więźniów.
Operacja została uznana za jedno z najbardziej spektakularnych, wzorowo przygotowanych przedsięwzięć antykomunistycznego podziemia w Małopolsce. Partyzanci przeprowadzili ją w środku dnia, w samym centrum Krakowa, zaledwie kilkaset metrów od Wawelu i Rynku, w mieście pełnym sowieckich funkcjonariuszy. Nie padł ani jeden strzał.

Pod dowództwem Jana Janusza "Siekiery" w niedzielne przedpołudnie zajechali w pobliże więzienia skonfiskowaną ciężarówką. Dwaj partyzanci w cywilnych ubraniach posługując się fałszywymi dokumentami UB, weszli do budynku przez bramę główną. Po nich wtargnęli kolejni, a strażnicy zostali obezwładnieni. Operacja z zewnątrz była dokładnie skoordynowana z działaniami w murach więzienia. Jeden z więzionych AK-owców Bolesław Pronobis "Ikar", współpracujący z dwójką strażników, wcześniej zapewnił broń i granaty współtowarzyszom. Tamci w odpowiednim momencie rozbroili strażników, związali komendanta i otworzyli cele. Przez otwartą bramę zakładu karnego wybiegli więźniowie i partyzanci. Akcji nie przerwało nawet pojawienie się na Plantach grupy żołnierzy radzieckich - sowieci nie zorientowali się w sytuacji. Niemal połowę z 64 uwolnionych więźniów wywieziono z Krakowa na Podhale, pozostali natomiast rozpierzchli się po okolicy.
Akcja zakończyła się sukcesem dzięki pomocy dwójki strażników. 20-letnia Irena Odrzywołek dostarczyła więźniom pistolety i granaty przed akcją, a jej starszy kolega Stanisław Krejcza przenosił meldunki i wiadomości zza murów do osadzonych.

Podczas operacji oddział majora Kurasia "Ognia" nie poniósł żadnych strat, nie doznał też uszczerbku nikt z obsługi więzienia, ani spośród przypadkowych świadków tego zdarzenia.
Według danych IPN po zakończeniu II wojny rozbijanie komunistycznych więzień i uwalnianie przetrzymywanych tam Polaków było klasycznym działaniem żołnierzy podziemia antykomunistycznego, którzy przeprowadzili około 100 takich operacji.

(więcej)

Akcja odbiła się echem wśród mieszkańców Krakowa, już następnego dnia opowiadano legendy o desancie, który rozbił ubeckie więzienie św. Michała. Jednak komunistyczne władze przeprowadziły szczegółowe dochodzenie w sprawie odpowiedzialności za powodzenie operacji. Oddział Jana Janusza "Siekiery" został rozbity jesienią 1946 roku. Uczestnicy akcji polegli w walkach z funkcjonariuszami UB lub zostali osadzeni i skazani na kary więzienia przez sąd w Krakowie.

W listopadzie UB zatrzymało ukrywającą się w Gliwicach strażniczkę Irenę Odrzywołek. W śledztwie zeznała, że pomagała uwięzionym żołnierzom AK, ponieważ była przeciwna ustrojowi wprowadzanemu w Polsce. Za własne pieniądze kupiła trzy pistolety i dwa granaty, które dostarczyła więźniom - w tym celu sprzedała zegarek. Za współpracę z partyzantami została skazana na karę śmierci. Wyrok wykonano 16 grudnia 1946 roku, na kilka dni przed jej 21. urodzinami. Ten sam sąd w Gliwicach skazał na śmierć Bolesława Pronobisa, pseudonim "Ikar", stracono go również 16 grudnia 1946 roku.
W gmachu dawnego zakładu karnego św. Michała obecnie mieści się Muzeum Archeologiczne.

Zobacz także

2023-08-18, godz. 14:00 47 lat temu zmarł ksiądz Roman Kotlarz, kapelan robotników, męczennik komunizmu 47 lat temu, 18 sierpnia 1976 roku, zmarł ksiądz Roman Kotlarz, kapelan robotników radomskiego Czerwca 1976 roku, męczennik komunizmu. Prześladowany przez… » więcej 2023-08-18, godz. 10:00 80 lat temu Brytyjczycy zbombardowali niemiecki ośrodek wojskowy w Peenemünde 80 lat temu, w nocy z 17 na 18 sierpnia 1943 roku, brytyjskie samoloty zbombardowały Peenemünde, niemiecki ośrodek naukowy i poligon doświadczalny na wyspie… » więcej 2023-08-18, godz. 08:00 98 lat temu spółka Polskie Radio dostała koncesję na nadawanie ogólnopolskiego programu radiowego 98 lat temu, 18 sierpnia 1925 roku, spółka Polskie Radio dostała koncesję na nadawanie ogólnopolskiego programu radiowego. Pozwolenie, wydane na 20 lat, przyznawało… » więcej 2023-08-18, godz. 07:00 Kalendarz historyczny na dziś 18 sierpnia » więcej 2023-08-17, godz. 16:00 103. rocznica obrony miasta przed armią bolszewicką W tym roku w ramach obchodów obrony Płocka przed armią bolszewicką, główne uroczystości upamiętniające wydarzenia sprzed 103 lat, odbędą się 18 sierpnia… » więcej 2023-08-17, godz. 14:00 W Warszawie i Katowicach uczczono 84 rocznicę śmierci Wojciecha Korfantego Premier Mateusz Morawiecki uczcił pamięć Wojciecha Korfantego w 84. rocznicę jego śmierci - poinformowała Kancelaria Premiera na Twitterze. Szef rządu złożył… » więcej 2023-08-17, godz. 12:45 Wilno: odsłonięto kwietnik upamiętniający 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika Przed Domem Kultury Polskiej w Wilnie odsłonięty został kwietnik upamiętniający 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika. W tym roku obchodzimy rok słynnego… » więcej 2023-08-17, godz. 10:00 103. rocznica bitwy pod Zadwórzem, zwanej Polskimi Termopilami Mijają 103 lata od jednego z najważniejszych starć wojny polsko-bolszewickiej - bitwy pod wsią Zadwórze niedaleko Lwowa. Tam, 17 sierpnia 1920 roku, batalion… » więcej 2023-08-17, godz. 08:00 115 lat temu urodziła się Papusza, polska poetka romskiego pochodzenia 115 lat temu - 17 sierpnia 1908 roku - urodziła się Papusza, polska poetka romskiego pochodzenia, tworząca w języku romskim. Właściwie nazywała się Bronisława… » więcej
154155156157158
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »