Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Antoni Godlewski pseudonim 'Antek…
2024-08-08, 11:00 Autor: IAR/E.Porycka/dok.

80 lat temu zginął Antoni Godlewski pseudonim "Antek Rozpylacz"

Pogrzeb „Antka Rozpylacza” 9 sierpnia 1944. (Dni Powstania, Kronika Fotograficzna Walczącej Warszawy, PAX Warszawa. 1957) [fot. domena publiczna]
Pogrzeb „Antka Rozpylacza” 9 sierpnia 1944. (Dni Powstania, Kronika Fotograficzna Walczącej Warszawy, PAX Warszawa. 1957) [fot. domena publiczna]
Antoni Godlewski ps. "Antek Rozpylacz" - 80. roczn. śmierci dokumentacja 80 lat temu, 8 sierpnia 1944 roku, w ósmym dniu Powstania Warszawskiego, zginął Antoni Szczęsny Godlewski, pseudonim "Antek Rozpylacz", żołnierz Armii Krajowej. Miał 21 lat. W ciągu pierwszych dni walk zabił 18 "gołębiarzy", jak nazywano niemieckich strzelców wyborowych, którzy z dachów budynków strzelali do powstańców. Po śmierci stał się jednym z symboli młodzieńczego bohaterstwa obrońców Warszawy.
Gdy wybuchło powstanie, Antoni Godlewski był studentem drugiego roku Politechniki Warszawskiej, edukację zdobywał na tajnych kompletach. Należał także do konspiracyjnego Korpusu Bezpieczeństwa Armii Krajowej. Walczył w batalionie "Sokół", który utworzył się spontanicznie po godzinie "W", w pierwszym dniu powstańczego zrywu.

Swój pseudonim "Antek Rozpylacz" zyskał od popularnej nazwy brytyjskiego pistoletu maszynowego Sten, którym posługiwał się w walce z niemieckim snajperami. Zaczajał się na nich, wychodząc na dachy ze swoim pomalowanym na zielono Stenem - rozpylaczem. Na lufie zaznaczał rysą każdego z zabitych Niemców.

8 sierpnia po południu 2. kompania szturmowa batalionu "Sokół" miała zdobyć "Cafe Cristal" na rogu Alei Jerozolimskich i Brackiej. "Antek Rozpylacz" został zastrzelony serią z karabinu maszynowego, gdy na chwilę wychylił się z bramy. Krótko po nim zginął jego kolega.

Antoni Godlewski został pochowany następnego dnia w grobie powstańczym na podwórzu kamienicy przy Brackiej 5. Otoczony sławą już za życia, miał uroczysty pogrzeb. Jako jeden z niewielu powstańców został złożony w trumnie, a w licznym kondukcie pogrzebowym szli zarówno jego koledzy żołnierze, jak i ludność cywilna, okoliczni mieszkańcy.

Na podwórzu, na którym został pochowany, odprawiono mszę żałobną. Pożegnalną mowę wygłosił dowódca "Antka" rotmistrz Władysław Jan Olszowski "Sokół", który, ciężko ranny, został przyniesiony na noszach. Relacja z pogrzebu została zamieszczona w Biuletynie Informacyjnym Armii Krajowej, a kondukt żałobny został uwieczniony przez nieznanego fotografa. W prasie powstańczej i audycjach radia "Błyskawica" mówiono o nim jako o bohaterze, który był "chlubą odcinka i pogromcą Niemców".

W pierwszą rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego - 1 sierpnia 1945 roku - Antoni Godlewski został ekshumowany i pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach. W podwórzu, gdzie znajdował się grób powstańczy Antoniego, jego matka Aniela Godlewska umieściła napis - "Antek Rozpylacz" został pochowany na Cmentarzu Wojskowym. Ocalały od czasów wojny napis wykonany ręką matki do dziś widnieje na ścianie kamienicy. Został zabezpieczony szybą i odsłonięty w 48. rocznicę śmierci Antka. W 2021 roku napis został wpisany do rejestru zabytków.

(więcej)

Antoni Szczęsny Godlewski urodził się 11 stycznia 1923 roku w Warszawie. Jego ojciec był adwokatem, pełnił funkcję wojewody nowogródzkiego, później wicewojewody w Warszawie. Początkowo Antoni mieszkał z rodzicami w Nowogródku i chodził do tamtejszej szkoły sióstr nazaretanek, później w Warszawie uczęszczał do Gimnazjum Wojciecha Górskiego, a następnie do elitarnej szkoły męskiej ojców jezuitów w Chyrowie pod Przemyślem.

Gdy wybuchła wojna, kontynuował naukę na tajnych kompletach w Warszawie, do wybuchu powstania skończył dwa lata politechniki. Antoni Godlewski był uważany z jednego z najodważniejszych uczestników zrywu, był też jednym z najlepiej uzbrojonych żołnierzy - jako jeden z nielicznych dysponował Stenem, który pochodził z brytyjskich zrzutów.

W akcjach przeciwko niemieckim snajperom towarzyszył mu i pomagał 13-letni łącznik "Miki" - Zalman Hochman, który był jednym z najmłodszych uczestników powstania. Wypady "na gołębiarzy" przynosiły duże straty i były niechętnie widziane przez dowódców. Jednak wielu z walczących zasadzało się na snajperów na własną rękę, ponieważ ich działalność dziesiątkowała żołnierzy powstania, służby sanitarne i łączników, a niemieccy strzelcy nie szczędzili także ludności cywilnej.

"Antek Rozpylacz" pośmiertnie został odznaczony przez Dowódcę Połączonych Sił Zbrojnych Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari V klasy i Brązowym Krzyżem Wyzwolenia Połączonych Sił Zbrojnych, a według niektórych źródeł - był odznaczony również Krzyżem Walecznych.

W Powstaniu Warszawskim zginęli dwaj synowie Anieli Godlewskiej. Matka, mimo poszukiwań, do końca życia nie znalazła informacji o okolicznościach śmierci i miejscu pochówku drugiego syna, który poległ na Żoliborzu.

Zobacz także

2024-08-08, godz. 15:00 Wystawa "Powstańcy Warszawscy odbudowali Warszawę" Sylwetki 60 architektów, budowniczych i plastyków przedstawia wystawa "Powstańcy Warszawscy odbudowali Warszawę". Jej autor, prezes Stowarzyszenia Pamięci… » więcej 2024-08-08, godz. 13:00 Do 25 sierpnia można zgłaszać kandydatów do Nagrody Muzeum POLIN Do 25 sierpnia można zgłaszać kandydatów do Nagrody Muzeum POLIN. Olga Kaczmarek, dyrektorka Forum Dialogu i członkini kapituły nagrody wyjaśnia, że to… » więcej 2024-08-08, godz. 09:00 80 lat temu rozpoczęła nadawanie powstańcza radiostacja Błyskawica 80 lat temu, 8 sierpnia 1944 roku, warszawscy powstańcy uruchomili stację nadawczą Armii Krajowej "Błyskawica". Była to pierwsza polska radiostacja, która… » więcej 2024-08-08, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 8 sierpnia » więcej 2024-08-07, godz. 15:00 Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku podtrzymuje plan ws. wystawy głównej Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku podtrzymuje plan powrotu do pierwotnego kształtu wystawy. Pracuje nad tym zespół ekspertów. Placówka przekazała Polskiemu… » więcej 2024-08-07, godz. 13:00 Premiera dokumentu "Jak warszawskie dzieci poszły w bój" - wspomnienia powstańców [DŹWIĘK] W Domu Powstańców Warszawskich odbył się premierowy pokaz filmu prezentującego wspomnienia powstańców warszawskich. Obraz "Jak warszawskie dzieci poszły… » więcej 2024-08-07, godz. 11:00 82 lata temu w niemieckim obozie zagłady w Treblince zmarł Janusz Korczak, pedagog i pisarz 82 lata temu, 7 sierpnia 1942 roku, w niemieckim nazistowskim obozie zagłady w Treblince zmarł Janusz Korczak, znany lekarz, pedagog i pisarz, major Wojska Polskiego… » więcej 2024-08-07, godz. 09:00 Mija 80 lat od zwycięstwa aliantów w bitwie pod Falaise 7 sierpnia mija 80 lat od rozpoczęcia bitwy pod Falaise stoczonej podczas II wojny światowej, a zakończonej zwycięstwem aliantów. W walkach przełamano niemiecką… » więcej 2024-08-07, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 7 sierpnia » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »