Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 81. rocznica utworzenia niemieckiego obozu dla polskich…
2023-12-01, 11:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

81. rocznica utworzenia niemieckiego obozu dla polskich dzieci w Łodzi

Apel w Obozie wychowawczym dla młodych Polaków Policji Bezpieczeństwa w Łodzi [Archiwum Fotograficzne Stefana Bałuka - Narodowe Archiwum Cyfrowe]
Apel w Obozie wychowawczym dla młodych Polaków Policji Bezpieczeństwa w Łodzi [Archiwum Fotograficzne Stefana Bałuka - Narodowe Archiwum Cyfrowe]
81 lat temu, 1 grudnia 1942 roku, Niemcy utworzyli w Łodzi obóz dla polskich dzieci i młodzieży, na obszarze wydzielonym z getta, przy ulicy Przemysłowej. Osadzano w nim dzieci od 6. do 16. roku życia, ale trafiały tam także młodsze, nawet kilkumiesięczne niemowlęta. Przyjmuje się, że przez obóz przeszło od 2 do 3 i pół tysięcy dzieci. Liczba zmarłych i zamordowanych nie przekracza 200 osób. Z imienia i nazwiska ustalono zaledwie jedną trzecią ofiar. Kiedy w styczniu 1945 roku zakończyła się niemiecka okupacja w Łodzi, w obozie przebywało blisko 900 chorych i skrajnie wyczerpanych małych więźniów.
Do obozu trafiały osierocone dzieci, których rodzice zostali zamordowani lub wysłani przez Niemców do obozów koncentracyjnych, bądź pozbawione opieki, ponieważ okupant wywiózł ich rodziny do pracy przymusowej w głąb Rzeszy. Przywożono też dzieci siłą odebrane rodzicom podczas pacyfikacji Zamojszczyzny albo takie, których rodzice nie przyjęli niemieckiego obywatelstwa czy też działali w ruchu oporu. Na Przemysłową były również kierowane dzieci i młodzież na podstawie wyroków niemieckich sądów, na przykład za drobne kradzieże czy szmugiel. W praktyce można było tam trafić za jazdę tramwajem bez biletu czy śpiewanie polskich piosenek na ulicy.

Obóz dla polskich dzieci był miejscem odizolowanym i ukrytym. Otoczono go wysokim drewnianym płotem zakończonym drutem kolczastym. Mali więźniowie mieli numery zamiast nazwisk. Przetrzymywani w prymitywnych warunkach, pracowali niewolniczo od kilku do kilkunastu godzin dziennie, przede wszystkim na rzecz niemieckiej armii. Szyli ubrania, wyrabiali buty ze słomy i skórzane paski do masek gazowych. Dzieci umierały z głodu, wycieńczenia, panujących chorób i epidemii. Były bite, poniżane, zamykane w karcerze. Znęcano się nad nimi, między innymi poprzez polewanie zimną wodą. Zachowały się niektóre listy, jakie dzieci pisały z obozu do rodziców. W jednym z nich Józef Bednarz prosił: "Kochana mamusiu, wyślij mi paczkę chleba i co możesz".

Początkowo do obozu przywożono tylko chłopców, ale od wiosny 1943 roku także dziewczynki. W obozie znalazły się dzieci z Łodzi, jak również z Poznańskiego, Śląska, Mazowsza, Pomorza i Generalnego Gubernatorstwa. Te, które kończyły 16 lat, wywożono do obozów dla dorosłych - chłopców do Auschwitz-Birkenau, a dziewczęta między innymi do Ravensbrück. Część dzieci kierowanych na Przemysłową, które spełniały wymogi rasowe, było poddawanych germanizacji i oddawanych do rodzin niemieckich.

Zachowanie pamięci o małych więźniach niemieckiego obozu w Łodzi jest celem Muzeum Dzieci Polskich - ofiar totalitaryzmu. Placówka została utworzona 1 czerwca 2021 roku. Funkcjonuje w tymczasowej siedzibie przy ulicy Piotrkowskiej.

(więcej)

Najmłodsze dzieci z obozu w Łodzi wysyłano do niemieckich ośrodków germanizacyjnych - Lebensborn w Ludwikowie i Puszczykowie oraz do podobnego - tzw. Gaukinderheim w Kaliszu.

Obóz w Łodzi miał też filię, uruchomioną w pierwszej połowie 1943 roku, na folwarku we wsi Dzierżązna w pobliżu Zgierza. Produkowano tam żywność dla obozu macierzystego i przyuczano starsze dziewczęta - od 14. do 16. roku życia - do pracy na roli. Później wysyłano je na roboty przymusowe do III Rzeszy.

Po wojnie doszło do procesów kilku nadzorców i tzw. wychowawców obozu. W 1945 roku najokrutniejsi oprawcy - Edward August i Sydonia Bayer, kierowniczka obozu dziewczęcego, otrzymali karę śmierci, którą wykonano. Ostatni proces odbył się w 1974 roku w Łodzi, kiedy na 25 lat więzienia skazano Eugenię Pol. Zwolniono ją w 1989 roku. Zanim została osądzona, pracowała w żłobku pod innym nazwiskiem.

W PRL historia niemieckiego obozu dla dzieci była mało znana. Na terenie przy Przemysłowej wybudowano osiedle mieszkaniowe. Dopiero w latach 60. XX wieku łódzki dziennikarz Wiesław Jażdżyński opublikował "Reportaż z pustego pola", a w połowie lat 70. wspomnienia o obozie spisał były więzień Józef Witkowski w książce "Hitlerowski obóz koncentracyjny dla małoletnich w Łodzi".

W 1971 roku odsłonięto pomnik Martyrologii Dzieci, z uwagi na jego kształt nazywany pomnikiem Pękniętego Serca. Ośmiometrowy monument przypomina pęknięte serce, do którego przytula się mały, chudy chłopczyk. W sercu widoczna jest pusta przestrzeń kształtem przypominająca dziecko. Przed nim znajduje się metalowa płyta z napisem "Odebrano Wam życie, dziś dajemy Wam tylko pamięć".

W 1970 roku Zbigniew Chmielewski nakręcił film fabularny "Twarz anioła", którego bohaterem jest więzień obozu przy ulicy Przemysłowej. W ostatnich latach powstają nowe opracowania i filmy dotyczące łódzkiego obozu, między innymi dokument z 2016 roku dla Telewizji Trwam - "Odebrano nam całe dzieciństwo" w reżyserii Łukasza Bindka oraz wydana w 2020-tym książka "Mały Oświęcim. Dziecięcy obóz z Łodzi" autorstwa Jolanty Sowińskiej-Gogacz i Błażeja Torańskiego.

Zobacz także

2024-07-18, godz. 09:00 Otwarcie wystawy "Od Racławic do Radzymina" W Muzeum Bitwy Warszawskiej 1920 roku w Radzyminie można oglądać obrazy współczesnych artystów o tematyce związanej z Insurekcją Kościuszkowską. Wystawa… » więcej 2024-07-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 lipca » więcej 2024-07-17, godz. 15:00 Obchody 80 rocznicy wyzwolenia Ankony Od uroczystego Apelu Poległych na Polskim Cmentarzu Wojennym w Loreto rozpoczną się dziś o 18.00 obchody przypadającej jutro 80. rocznicy wyzwolenia Ankony… » więcej 2024-07-17, godz. 13:00 15 lat temu zmarł Leszek Kołakowski, filozof, pisarz i publicysta 15 lat temu, 17 lipca 2009 roku, zmarł Leszek Kołakowski, filozof, pisarz i publicysta, uznany w świecie myśliciel, autor moralistyczno-filozoficznych esejów… » więcej 2024-07-17, godz. 11:00 „Zanurz ręce w historii” - wakacyjne warsztaty w CMJW Wakacyjne warsztaty archeologiczne „Zanurz ręce w historii” - to propozycja Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych. Uczestnicy będą mieli okazję przekonać… » więcej 2024-07-17, godz. 09:00 Pożegnano dziennikarza Zygmunta Gutowskiego organizatora festiwali "Niepokalana" i "Losy Polaków” Rodzina, przyjaciele, środowisko dziennikarsko-filmowe oraz solidarnościowe pożegnało w Warszawie Zygmunta Gutowskiego - dziennikarza radiowego i telewizyjnego… » więcej 2024-07-17, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 17 lipca » więcej 2024-07-16, godz. 15:00 Litwa: w Kownie odsłonięto pomnik króla Aleksandra Jagiellończyka W Kownie odsłonięty został pomnik Aleksandra Jagiellończyka. Był on wielkim księciem litewskim, ale później został też królem Polski. Pomnik stworzyli… » więcej 2024-07-16, godz. 13:00 55. rocznica lądowania na Księżycu 16 lipca 1969 r. rozpoczęła się misja Apollo 11, dzięki której 21 lipca o godz. 2:56 czasu uniwersalnego człowiek po raz pierwszy stanął na powierzchni… » więcej 2024-07-16, godz. 11:00 40 lat temu sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa maturzysty Grzegorza Przemyka 40 lat temu, 16 lipca 1984 roku, sąd ogłosił wyrok w sprawie zabójstwa maturzysty Grzegorza Przemyka, syna poetki i działaczki opozycyjnej w PRL Barbary Sadowskiej… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »