Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-04-05, 07:30 Autor: AR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

5 kwietnia - Dzień Leśnika i Drzewiarza.

5 kwietnia - Tydzień Czystości Wód, trwający od 1 do 7 kwietnia.
1242 - Bitwa na zamarzniętym jeziorze Pejpus, inaczej Czudzkim, między Zakonem Kawalerów Mieczowych a wojskami księcia nowogrodzkiego Aleksandra Newskiego. Zwycięstwo księcia zapobiegło ekspansji zakonu na ziemie ruskie. W XVI wieku Aleksander został kanonizowany przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną.

1521 - W czasie trwającej od 1519 roku wojny między Polską i zakonem krzyżackim w Toruniu zostało zawarte polsko-krzyżackie czteroletnie zawieszenie broni, a spór oddano pod sąd rozjemczy cesarza rzymsko-niemieckiego Karola V Habsburga i króla Węgier Ludwika II Jagiellończyka. 8 kwietnia 1525 roku podpisano traktat krakowski, mocą którego zsekularyzowane Prusy Książęce stały się dziedzicznym lennem Królestwa Polskiego, pozostając w rękach dynastii Hohenzollernów. 10 kwietnia Albrecht złożył hołd lenny Zygmuntowi Staremu na rynku w Krakowie.

1573 - Staraniami króla Zygmunta Augusta i Anny Jagiellonki w Warszawie otwarto na Wiśle pierwszy stały most. Konstrukcja mostu była wykonana z żelaza i drewna dębowego, oparta na układzie wieszarowym, który wówczas był nowością techniczną. Most podtrzymywały 22 przęsła o rozpiętości od 22 do 24 metrów. Liczył około pół kilometra długości i sześć metrów szerokości. Budowlę osłaniało 15 rozbijaczy fal oraz kry lodowej. Most umożliwił łączność ze wsią Kamion, gdzie odbyła się w 1573 roku pierwsza wolna elekcja. Most służył mieszkańcom przez 30 lat. W 1603 roku zawalił się pod naporem wiosennej kry.

1689 - Urodził się Gabriel Piotr Baudouin, organizator opieki nad porzuconymi dziećmi, ksiądz, misjonarz, profesor i teolog. Urodzony we Francji, od 1717 roku mieszkał w Warszawie. Za pomoc udzielaną warszawskiej biedocie, uzyskał miano "wielkiego jałmużnika". Zmarł 10 lutego 1768 roku. 335 rocznica

1722 - Holenderski admirał i podróżnik Jacob Roggeveen w Niedzielę Wielkanocną odkrył wyspę, której nadał nazwę Wyspa Wielkanocna. W 1888 roku Wyspa Wielkanocna została przyłączona do Chile.

1765 - Zmarł Edward Young, angielski poeta, prekursor romantyzmu. Autor słynnego poematu sentymentalnego o życiu, śmierci i nieśmiertelności "The Complaint, or Night Thoughts on Life, Death, and Immortality" oraz satyry "The Universal Passion". Urodził się 3 lipca 1683 roku.

1784 - Urodził się Ludwig Spohr, niemiecki skrzypek, dyrygent i kompozytor. Tworzył symfonie, koncerty skrzypcowe, opery i oratoria. Uznany za pierwszego, który dyrygował za pomocą pałeczki. Zmarł 22 października 1859 roku. 240 rocznica

1795 - Został zawarty pokój francusko-pruski w Bazylei, na mocy którego Prusy uznały Republikę Francji i jej granicę na Renie. Dzięki pokojowi Fryderyk Wilhelm II Pruski wycofał się z koalicji antyrewolucyjnej i mógł skoncentrować swoją uwagę na III rozbiorze Polski, w sprawie którego ostateczny traktat został zawarty przez Prusy, Austrię i Rosję 24 października 1795 roku.

1800 - Urodził się Teofil Żebrawski, matematyk, architekt, biolog, archeolog, kartograf, geodeta, bibliograf. Uznany został za pioniera nowoczesnej polskiej bibliografii matematycznej. Jest autorem i wydawcą map Rzeczypospolitej Krakowskiej z 1833 roku, planu Krakowa z 1834 oraz mapy zdrojowisk Galicji i Bukowiny. W latach 30. XIX wieku zaprojektował i wybudował drogę przez całe terytorium Rzeczypospolitej Krakowskiej z dwoma mostami na Krzeszówce i Dłubni. Zmarł 5 lutego 1887 roku.

1821 - Po ponad czterech miesiącach dryfowania w szalupach uratowano pozostających przy życiu rozbitków z zatopionego przez kaszalota statku wielorybniczego "Essex". Zdarzenie to zainspirowało Hermana Melville’a do napisania powieści "Moby Dick". Melville przy pisaniu swojej powieści korzystał przede wszystkim z relacji Owena Chase'a, pierwszego oficera na "Essex". Tragedii statku poświęcona jest również współczesna książka "W samym sercu morza" Nathaniela Philbricka oraz nakręcony w 2015 roku na jej podstawie film

1827 - Urodził się Joseph Lister, angielski lekarz, chirurg, twórca metody antyseptycznej w chirurgii. Jako pierwszy nakazał używanie podczas operacji gumowych rękawiczek, białych fartuchów i sterylnie umytych narzędzi chirurgicznych. Zmarł 10 lutego 1912 roku.

1831 - W Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się prapremiera "Warszawianki", oficjalnej pieśni powstania listopadowego. Pieśń została napisana w języku francuskim przez narodowego poetę Francji Casimira François Delavigne'a pod wpływem wydarzeń powstania listopadowego. Autorem najbardziej znanego polskiego przekładu był poeta i historyk Karol Sienkiewicz, brat dziadka Henryka Sienkiewicza. Muzykę skomponował Karol Kurpiński, który dyrygował orkiestrą podczas prapremiery w wolnej od Rosjan Warszawie. Pieśń od początku cieszyła się wielką popularnością. Upamiętnił ją Stanisław Wyspiański w dramacie "Warszawianka". Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku była jedną z kandydatek do miana hymnu państwowego. W okresie międzywojennym takty "Warszawianki" stały się sygnałem Programu Drugiego Polskiego Radia.

1862 - W Krakowie, z inicjatywy Józefa Dietla, ukazał się pierwszy numer "Przeglądu Lekarskiego”. Jest to najstarsze wydawane do dziś polskie pismo medyczne.

1863 - Powstanie Styczniowe: pod Szklarami Rosjanie rozbili 500-osobowy oddział galicyjskich ochotników.

1871 - Urodził się Stanisław Grabski, polityk, ekonomista, publicysta, ideolog Narodowej Demokracji, poseł na Sejm II RP. W czasie II wojny światowej, po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 i okupacji Lwowa przez Armię Czerwoną aresztowany przez NKWD i uwięziony. Po ataku III Rzeszy na ZSRR i układzie Sikorski-Majski uwolniony, wyjechał do Londynu. W latach 1942-1944 przewodniczący II Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. Zwolennik porozumień jałtańskich, po utworzeniu w ich konsekwencji Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej 1 lipca 1945 wraz ze Stanisławem Mikołajczykiem wrócił do Polski. Zmarł 6 maja 1949 roku.

1875 - Urodził się Celestyn Rydlewski, major Wojska Polskiego, doktor medycyny, poznański działacz społeczny i polityczny, uczestnik powstania wielkopolskiego, w latach 1919-1920 komisarz graniczny rządu polskiego w Gdańsku. Więziony w Forcie VII w Poznaniu, został zamordowany przez Niemców w styczniu 1940 roku.

1883 - Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego Zygmunt Wróblewski i Karol Olszewski, jako pierwsi na świecie dokonali skroplenia tlenu. W kolejnych dniach skroplili azot i dwutlenek węgla.

1893 - Urodził się Lucjan Jasiński, pułkownik artylerii Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. W kampanii wrześniowej 1939 roku był dowódcą artylerii i zastępcą dowódcy Grupy "Włodzimierz”. Po agresji ZSRR na Polskę dostał się do niewoli sowieckiej. Początkowo przebywał w jużskim jenieckim obozie zbiorczym. W listopadzie lub na początku grudnia 1939 przewieziony do obozu w Kozielsku. Został zamordowany między 13 a 14 kwietnia 1940 przez NKWD w lesie katyńskim. Zidentyfikowany podczas ekshumacji prowadzonej przez Niemców w 1943.

1900 - Urodził się Spencer Tracy, amerykański aktor. Wystąpił w ponad 70 filmach, między innymi w: "Potęga i chwała”, "Żebro Adama”, "Życie ulicy”, "Kobieta roku”. Za role w filmach 'Captains Courageous” i "Miasto chłopców” otrzymał statuetki Oscara w 1937 i 1938 roku. Zmarł 10 czerwca 1967 roku.

1901 - Urodził się Melvyn Douglas, amerykański aktor filmowy, telewizyjny i teatralny, dwukrotny laureat Oscara za role drugoplanowe filmach "Hud, syn farmera" w 1963 roku i "Wystarczy być" w 1979. Zdobył Tony Award za główną rolę Williama Russella w sztuce Gore’a Vidala "Ten najlepszy" w 1960 na Broadwayu oraz Emmy za rolę Petera Schermanna w jednym z odcinków serii CBS Playhouse "Nie wchodź łagodnie do tej dobrej nocy". Zmarł 4 sierpnia 1981 roku.

1902 - Urodziła się Kazimiera Muszałówna, publicystka, dziennikarka i działaczka sportowa. W 1925 roku założyła i prowadziła do 1939 jedyną w Polsce agencję prasową zajmującą się tylko i wyłącznie tematyką sportową "Centrosport”. Po wojnie pracowała w "Życiu Warszawy". Zmarła 15 września 1980 roku.

1905 - Zmarł Juliusz Hochberger, architekt. Jest między innymi projektantem Kościoła Najświętszego Zbawiciela w Poznaniu, Gmachu Sejmu Krajowego Galicji, obecnie Uniwersytetu Lwowskiego, szkoły imienia Stanisława Staszica przy ulicy Łesi Ukrainki we Lwowie, obecnie Ukraińska Akademia Drukarstwa, mostu na Obrze w Trzcielu. Urodził się 16 maja 1840 roku.

1911 - Urodził się Albert-Marie Guérisse, belgijski lekarz i tajny agent, przywódca francuskiego ruchu oporu. W czasie II wojny światowej zorganizował siatkę przerzutową w południowej Francji. W ciągu roku pomógł blisko 600 żołnierzom alianckim, nie otrzymując przy tym żadnego wsparcia z Londynu. Dopiero w lipcu 1942 brytyjski wywiad przysłał mu radiotelegrafistę. W marcu 1943 Guérisse został wydany przez podwójnego agenta i aresztowany w Tuluzie. Torturowano go, a następnie osadzono w niemieckim obozie zagłady w Dachau. 29 kwietnia 1945 odzyskał wolność. W uznaniu za zasługi wojenne został odznaczony Krzyżem Jerzego. Zmarł 26 marca 1989.

1915 - Urodził się Janusz Rychlewski, wojskowy oraz prozaik, dramaturg i publicysta, kierownik literacki Rozgłośni Polskiego Radia w Gdańsku. Był żołnierzem kampanii wrześniowej w 1939 roku, później Armii Krajowej, wziął udział w Powstaniu Warszawskim. Jest autorem między innymi książek: "Admirał i Junga", "Czapka frygijska", "Muszkieterowie znad Wisły", "Otwarte niebo". Zmarł 12 września 1987 roku.

1916 - Urodził Gregory Peck, amerykański aktor filmowy i teatralny, działacz społeczny. Jedna z największych legend w historii amerykańskiego kina. Gwiazda i ikona okresu "Złotej Ery Hollywood”.Za rolę prawnika Atticusa Fincha w dramacie obyczajowym "Zabić drozda" z 1962 roku został uhonorowany nagrodą Akademii Filmowej w kategorii dla najlepszego aktora pierwszoplanowego, do której w trakcie kariery łącznie nominowany był pięciokrotnie. Wystąpił łącznie w 55 filmach fabularnych. Zmarł 12 czerwca 2003 roku.

1917 - Urodził się Robert Bloch, amerykański pisarz i scenarzysta filmowy, autor kryminałów, horrorów i fantastyki. Napisał między innymi powieść "Psychoza”, według której Alfred Hitchcock nakręcił film, a także liczne opowiadania traktujące o przemocy w społeczeństwie. Zmarł 23 września 1994 roku.

1920 - Urodził się Arthur Hailey, kanadyjski pisarz, autor powieści: "Port lotniczy”, "Ostateczna diagnoza”, "Auto gang” i "Bankierzy”. Zmarł 24 listopada 2004 roku.

1920 - Zmarł Rudolf Zuber, geolog i podróżnik. Był encyklopedystą oraz edytorem "Encyklopedii zbiór wiadomości z wszystkich gałęzi wiedzy" - polskiej encyklopedii wydawanej w latach 1898-1907 przez społeczną organizację edukacyjną Macierz Polska, która działała w Galicji w okresie zaboru austriackiego. Opisał w niej zagadnienia z zakresu mineralogii, geologii, chemii oraz przemysłu naftowego. W latach 1912-1914 odkrył w Krynicy źródła silnej szczawy alkalicznej, noszącej odtąd nazwę od swego odkrywcy. Rudolf Zuber urodził się 13 września 1858 roku.

1924 - Minister Kolei Żelaznych wydał rozporządzenie o wprowadzeniu tymczasowego ruchu osobowego na trasie Kutno - Płock Radziewie. Trasa liczyła 46 kilometrów i była przygotowana jako tymczasowe rozwiązanie podczas budowy normalnotorowej linii kolejowej między Kutnem a Płockiem, jako ważnej części tworzącej się polskiej sieci kolejowej. Do 1918 roku ta forma trasportu była pofragmentowana, zarządzana przez zaborców. Dopiero w 1922 roku objęto wszystkie linie kolejowe zarządem państwowym, a w 1926 roku powołano przedsiębiorstwo Polskie Koleje Państwowe, pod kierownictwem Ministra Kolei Żelaznych RP. 100 rocznica

1925 - Urodził się Zbigniew Raszewski, historyk teatru, pisarz, profesor warszawskiej Akademii Teatralnej. Jest autorem między innymi książek: "Teatr ogromny", "Krótka historia Teatru Polskiego", "Pamiętnik gapia. Bydgoszcz, jaką pamiętam z lat 1930-1945". Zmarł 7 sierpnia 1992 roku.

1928 - Urodził się Alfred Freudenheim, aktor niezawodowy, występujący w filmach w drugoplanowych i epizodycznych rolach postaci charakterystycznych. Przez pewien czas był menedżerem zespołu Trubadurzy. Jako aktor na swoim koncie ma ponad 40 ról filmowych, z których najbardziej znane są te zagrane w latach 70.: pułkownika milicji w "Przepraszam, czy tu biją?" Marka Piwowskiego oraz role w filmach kina moralnego niepokoju - "Barwach ochronnych" Krzysztofa Zanussiego i "Wodzireju" Feliksa Falka. Zmarł 4 lipca 1999 roku.

1930 - Urodził się Tadeusz Bolduan, dziennikarz, publicysta i działacz kaszubski. Współtwórca i aktywista Zrzeszenia Kaszubskiego, później Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Był redaktorem naczelnym dwutygodnika "Kaszebe" oraz miesięcznika "Pomerania". Zmarł 10 czerwca 2005 roku.

1933 - Prezydent USA Franklin Delano Roosevelt podpisał rozporządzenie wykonawcze numer 6102, zakazujące obywatelom USA gromadzenia złotych monet, złota oraz certyfikatów złota. Amerykanie musieli do 1 maja 1933 roku wymienić posiadane złoto po kursie 20,67 dolarów za uncję, czyli 31,1035 grama. Za złamanie tego rozporządzenia wymierzana była kara w wysokości 10 tysięcy dolarów, obecnie to około 170 tysięcy, lub do 10 lat więzienia.

1934 - Urodził się Bohdan Poręba, reżyser filmowy i telewizyjny, przed 1989 rokiem działacz Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, polityk narodowy, współzałożyciel i ideolog Zjednoczenia Patriotycznego „Grunwald”. Twórca obrazów: „Grunwald”, „Hubal”, „Polonia Restituta”, „Daleka jest droga”, „Gdzie woda czysta i trawa zielona”. Zmarł 25 stycznia 2014 roku. 90 rocznica

1935 - Zmarł Emil Młynarski, dyrygent, kompozytor i pedagog. Był dyrektorem Filharmonii Warszawskiej, Konserwatorium Warszawskiego oraz Opery Warszawskiej. Skomponował między innymi Symfonię F-dur opus 14 "Polonia", opery "Ligia" i "Noc letnia" oraz dwa koncerty skrzypcowe. Urodził się 18 lipca 1870 roku.

1937 - Urodziła się Elżbieta Kępińska, aktorka filmowa i teatralna. Grała między innymi w filmach: "Dotknięcie nocy”, "Samson”, "Romans Teresy Hennert”. W 2015 roku otrzymała przyznawaną przez Zespół Artystyczny Teatru Polskiego Radia nagrodę "Wielki Splendor”

1940 - Sowieckie oddziały bezpieczeństwa rozpoczęły likwidację polskiego obozu jenieckiego w Starobielsku na Ukrainie. 3739 polskich oficerów przewożono więziennymi wagonami do Charkowa, a stamtąd do miejscowego więzienia NKWD. Polakom wiązano ręce i zabijano strzałem w tył głowy. Ciała pomordowanych pochowano w masowych grobach koło wsi Piatichatki. Wśród zamordowanych do 12 maja przez Rosjan Polaków byli między innymi generałowie Leon Billewicz, Stanisław Haller, Aleksander Kowalewski, Kazimierz Orlik-Łukoski, Konstanty Plisowski, Franciszek Sikorski, Leonard Skierski i Piotr Skuratowicz. Sowieci zamordowali prawie 22 tysiące polskich żołnierzy, policjantów, strażników więziennych i innych funkcjonariuszy uznanych przez Moskwę za "wrogów władzy sowieckiej”, którzy byli przetrzymywani w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Po raz pierwszy o zbrodni katyńskiej świat usłyszał 13 kwietnia 1943 roku, gdy ciała jej ofiar zostały odkryte przez Niemców. Sowieci zaprzeczali tej zbrodni przez 50 lat.

1940 - Urodził się Józef Osławski, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny. Wystąpił między innymi w filmach i serialach: "Nie lubię poniedziałku", "Pójdziesz ponad sadem", "Dyrektorzy", "Brunet wieczorową porą", "Blisko, coraz bliżej", "Na odsiecz Wiedniowi". Zmarł 4 października 1986 roku.

1941 - Niemcy utworzyli w Kielcach getto żydowskie, w którym umieścili 27 tysięcy osób. Istniało do sierpnia 1942 roku. Wywieziono wówczas do niemieckiego obozu zagłady w Treblince około 21 tysięcy osób, 1200 zamordowano na miejscu, a pozostałych umieszczono w czterech obozach pracy. Holokaust przeżyło 500 kieleckich Żydów. Martyrologię kieleckiej społeczności żydowskiej upamiętniają w mieście pomniki i tablice pamiątkowe.

1941 - Z więzienia na Pawiaku wywieziono do KL Auschwitz 1021 więźniów; wśród nich między innymi Stefana Jaracza i Leona Schillera.

1941 - Zmarł generał Franciszek Kleeberg, żołnierz Legionów Polskich, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej; w czasie kampanii polskiej w 1939 roku dowódca Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie". 6 października 1939, po czterodniowych walkach z Wehrmachtem pod Kockiem, został zmuszony do kapitulacji z powodu braków w zaopatrzeniu i amunicji. Złożył broń, jako ostatni polski generał. Kleeberg pozostał jedynym dowódcą Samodzielnej Grupy Operacyjnej bez porażki - przeciwnik pod Kockiem został pobity. Po bitwie dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał w Oflagu IVB w twierdzy Königstein koło Drezna. W niewoli przebywał 1,5 roku. Tam zachorował na serce, zmarł w szpitalu wojskowym w Dreźnie. Został pochowany na cmentarzu w dzielnicy Neustadt. Urodził się 1 lutego 1888 roku.

1942 - Zakończył się pierwszy etap ewakuacji wojska polskiego z ZSRR przez Iran. Od 24 marca do 5 kwietnia 1942 roku Związek Radziecki opuściło blisko 44 tysiące Polaków, w tym ponad 33 tysiące wojskowych.

1943 - Około 900 osób, w tym 200 dzieci, zginęło, a 1300 zostało rannych podczas omyłkowego zbombardowania belgijskiego miasta Mortsel przez lotnictwo amerykańskie, którego celem miała być pobliska fabryka.

1944 - We wsi Łubcze koło Tomaszowa Lubelskiego oddział UPA zamordował 116 osób, w tym 24 Ukraińców. We wsi postawiono pomnik z krzyżem oraz tablicą upamiętniającą pomorodowanych podczas pacyfikacji. 80 rocznica

1944 - w Makowie Podhalańskim w nocy z 4 na 5 kwietnia Niemcy zamordowali 42 osoby. 80 rocznica

1945 - Urodziła się Teresa Bogucka, dziennikarka i pisarka, działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL. W czasie wydarzeń marca 1968 kierowała strajkiem na Wydziale Pedagogicznym Uniwersytetu Warszawskiego. Została aresztowana i skazana na karę roku i sześć miesięcy pozbawienia wolności. Od 1976 roku współpracowała z Komitetem Obrony Robotników, następnie Komitetem Samoobrony Społecznej "KOR”. Po wprowadzeniu stanu wojennego została internowana na kilkanaście dni, zwolniono ją po interwencji episkopatu i środowisk literackich.

1948 - Przed Najwyższym Trybunałem Narodowym w Gdańsku rozpoczął się proces byłego gauleitera Alberta Forstera, niemieckiego zbrodniarza wojennego, namiestnika Okręgu Rzeszy Gdańsk-Prusy Zachodnie. Po zatrzymaniu przez Anglików w Niemczech, w sierpniu 1946 wydany został Polsce. 29 kwietnia Najwyższy Trybunał Narodowy wydał wyrok, w którym Forster skazany został za zbrodnie wojenne na karę śmierci. Wyrok wykonano 28 lutego 1952 w więzieniu mokotowskim w Warszawie.

1950 - Urodziła się Agnetha Fältskog, szwedzka wokalistka słynnego, szczególnie w latach 70., zespołu muzycznego ABBA. Grupę założono w Sztokholmie w 1971 roku, rozwiązano - w 1983.

1951 - W USA Julius i Ethel Rosenbergowie zostali skazani na karę śmierci za szpiegostwo na rzecz ZSRR. Rosenbergowie zostali aresztowani w 1950. Zarzucono im między innymi przekazywanie radzieckim agentom tajemnic dotyczących broni jądrowej. Małżeństwo do końca utrzymywało o swojej niewinności. Ethel, której proponowano mniejszą karę w zamian za przyznanie się do winy, nie zgodziła się. Wyrok śmierci na krześle elektrycznym wykonano w więzieniu Sing-Sing 19 czerwca 1953 roku.

1952 - PRL i ZSRR podpisały umowę o budowie w Warszawie Pałacu Kultury i Nauki. Został wzniesiony, jako "dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego". Oddano go do użytku 22 lipca 1955 roku. Od 2007 gmach PKiN znajduje się w rejestrze zabytków.

1953 - W Warszawie zmarł Jerzy Boczkowski, kompozytor, dziennikarz, prezes ZAiKS w latach 1936-1947, współtwórca i kierownik artystyczno-literacki kabaretu Qui Pro Quo. Był kompozytorem wielu piosenek, między innymi "Szumiały mu echa kawiarni" z własnym tekstem, "Mam chłopczyka na Kopernika" ze słowami Juliana Tuwima wykonywaną w kabarecie Qui Pro Quo przez Hankę Ordonównę, "Na Czerniakowskiej" ze słowami Konrada Toma czy "Ty zapomnisz o letniej przygodzie". Autor operetek "Jeszcze jeden" i "Pudełko z zabawkami". Urodził się 24 kwietnia 1882 roku.

1955 - Z powodu pogarszającego się stanu zdrowia Winston Churchill zrezygnował z funkcji premiera Wielkiej Brytanii i lidera Partii Konserwatywnej oraz wycofał się z czynnego życia politycznego. Oba stanowiska przejął dotychczasowy minister spraw zagranicznych, Anthony Eden. Winston Churchill urodził się 30 listopada 1874 roku, a zmarł 24 stycznia 1965. W 2002 roku w plebiscycie organizowanym przez BBC został uznany za najwybitniejszego Brytyjczyka wszech czasów.

1955 - Urodził się Romuald Koperski, podróżnik, pisarz, dziennikarz-reportażysta, fotograf oraz zawodowy muzyk pianista. Autor między innymi książek: "Pojedynek z Syberią”, "Przez Syberię na gapę”. Rekordzista Księgi Guinnessa. W styczniu 2010 roku wykonał najdłuższy koncert fortepianowy na świecie, trwający 103 godziny i osiem sekund. Zmarł 23 listopada 2019 roku.

1956 - W Warszawie rozpoczął działalność klub studencki "Stodoła". Od samego początku stanowiła centrum warszawskiego życia jazzowego. Zorganizowano tutaj pierwsze trzy edycje Międzynarodowego Festiwalu Muzyki Jazzowej "Jazz Jamboree”. W 1964 z inicjatywy Jerzego Bojanowskiego, ówczesnego prezesa klubu, powołany został "Klub Jazzu Tradycyjnego". Jego członkowie organizowali w Stodole 'piątki jazzowe”. Swoje próby miały tam najbardziej znane wówczas zespoły jazzowe: Big Band "Stodoła”, Hagaw, Old Timers, Gold Washboard, Storyville Jazz Band i Vistula River Brass Band. Istotna w życiu klubu była także działalność kabaretowa i filmowa.

1959 - Zmarł Józef Karol Kostrzewski, lekarz bakteriolog, wykładowca akademicki. Autor badań i publikacji w dziedzinie leczenia duru brzusznego. . Podczas II wojny światowej prowadził tajne wykłady z zakresu chorób zakaźnych na konspiracyjnym wydziale medycznym Uniwersytu Jagiellońskiego. PO wojnie kierował Katedrą i Kliniką Chorób Zakaźnych i Epidemiologii UJ. Urodził się 22 stycznia 1883 roku. 65 rocznica

1963 - Premiera filmu "Czerwone berety" w reżyserii Pawła Komorowskiego na podstawie noweli "Pół godziny przyjaźni" Albina Siekierskiego. Główne role grają: Marian Kociniak, Marta Lipińska i Andrzej Szajewski.

1964 - Zmarł Douglas MacArthur, amerykański generał, jeden z sześciu w dziejach Stanów Zjednoczonych pięciogwiazdkowych generałów. 2 września 1945 roku w imieniu państw sprzymierzonych przyjął na pokładzie okrętu 'Missouri” kapitulację Japonii. Urodził się 26 stycznia 1880 roku. 60 rocznica

1969 - Polski żeglarz Leonid Teliga na drewnianym jachcie "SY Opty" okrążył samotnie Ziemię. Tego dnia w pobliżu Wysp Kanaryjskich Teliga przeciął kurs, którym w lutym 1967 zdążał z Las Palmas w kierunku Barbados. Okrążenie kuli ziemskiej zabrało mu dwa lata i dwa miesiące. Leonid Teliga urodził się 28 maja 1917 roku, a zmarł 21 maja 1970. 55 rocznica

1970 - Urodził się Sławomir Fabicki, reżyser, scenarzysta, nominowany w 2000 roku do studenckiego Oscara za krótkometrażowy film "Męska sprawa”. Twórca obrazów: "Z odzysku”, "Po drugiej stronie lasu”. Od 2013 roku reżyser serialu telewizyjnego "Komisarz Alex”.

1975 - Urodził się Michał Staszczak, aktor teatralny i filmowy. Grał między innymi w filmach: "Korczak”, "Pierścionek z orłem w koronie”, 'Syzyfowe prace”, 'Dom na głowie” i serialach: "Na Wspólnej", "Samo życie" i "Plebania".

1982 - Wznowił emisję zawieszony po wprowadzeniu stanu wojennego Program III Polskiego Radia. Dyrektorem został wówczas Andrzej Turski.

1986 - W przeprowadzonym przez libijskich agentów zamachu bombowym na dyskotekę w Berlinie Zachodnim zginęły trzy osoby, w tym dwóch amerykańskich żołnierzy, a 230 zostało rannych. Zamach zlecił dyktator libijski Muamar Kadafi. Główna sprawczyni, która podłożyła bombę, została skazana na 14 lat więzienia. Libia zapłaciła też 35 milionów dolarów odszkodowania.

1988 - Arabscy terroryści porwali Boeinga 747 linii Kuwait Airways ze 111 osobami na pokładzie, lecącego z Bangkoku do Kuwejtu i skierowali go do irańskiego Meszhedu, gdzie zażądali od władz kuwejckich zwolnienia 17 szyickich rebeliantów.

1989 - W Warszawie zakończyły się, trwające od 6 lutego, obrady "Okrągłego Stołu". Podczas negocjacji przedstawicieli rządu i opozycyjnych organizacji społecznych uzgodniono legalizację NSZZ "Solidarność", wprowadzenie pluralizmu politycznego, wolności słowa, niezawisłości sądów, dostęp opozycji do środków masowego przekazu, a także termin częściowo wolnych wyborów do Sejmu, w których opozycji zagwarantowano 35 procent mandatów oraz wolnych wyborów do Senatu. 35 rocznica

1991 - Na pokładzie wahadłowca Atlantis został wyniesiony na orbitę Teleskop kosmiczny Comptona. Teleskop prowadził obserwacje w zakresie promieniowania gamma. Nosił imię Arthura Comptona, amerykańskiego fizyka, który odkrył nazwany jego imieniem efekt, polegający na rozpraszaniu promieniowania gamma na swobodnych lub słabo związanych w atomach elektronach. Przez dziewięć lat teleskop kosmiczny Comptona obserwował źródła promieniowania gamma w odległej przestrzeni. Kiedy awarii uległ jeden z jego żyroskopów, NASA podjęła decyzję o zniszczeniu teleskopu. 4 czerwca 2000 uruchomiono silniki hamujące, powodując spadanie satelity, który w końcu częściowo spłonął w atmosferze, a jego resztki spadły do Pacyfiku.

1992 - Rozpoczęło się oblężenie stolicy Bośni i Hercegowiny - Sarajewa przez siły samozwańczej Republiki Serbskiej oraz Jugosłowiańską Armię Ludową. Trwało niemal cztery lata, do 29 lutego 1996 roku. Szacuje się, że w czasie oblężenia Sarajewa zginęło lub zaginęło około 10 tysięcy osób, w tym ponad półtora tysiąca dzieci.

1994 - Zmarł Kurt Cobain, amerykański gitarzysta, wokalista, kompozytor i autor tekstów, lider zespołu Nirvana. Urodził się 20 lutego 1967 roku. 30 rocznica

1998 - Oddano do użytku najdłuższy na świecie most wiszący - Akashi Kaikyo, o długości 3911 metrów. Nazywany jest też Mostem Perłowym. Przebiega on od miasta Kobe na wyspie Honsiu aż do wyspy Awaji, która znajduje się na terenie Morza Wewnętrznego.

1998 - W Sopocie została odsłonięta Fontanna Jasia Rybaka. Zaprojektowali ją architekt Bruno Wandtke oraz rzeźbiarz Stanisław Szwechowicz. Fontannę wieńczyła rzeźba wysokości 240 centymetrów, przedstawiająca młodzieńca z koszem ryb na głowie. Figura ta jest repliką ponadstuletniej rzeźby nieustalonego autorstwa, która do 1998 roku stała w jednym z sopockich ogródków przy ulicy Dworcowej.

2000 - Zmarł Janusz Ziółkowski, socjolog, rektor Uniwersytetu imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu w latach 1981-1982, szef kancelarii prezydenta Lecha Wałęsy, członek Papieskiej Akademii Nauk Społecznych. Autor około 130 prac naukowych, w tym "Socjologia i planowanie społeczne”. Urodził się 6 kwietnia 1924 roku.

2005 - Zmarł Saul Bellow, amerykański pisarz. W powieściach ukazywał losy jednostek wyobcowanych, zwykle amerykańskich Żydów, zmagających się z własną nadwrażliwością i biernością, z obojętnością otoczenia i uprzedzeniami rasowymi: "Stan zawieszenia”, "Ofiara”, "Dar Humboldta”, "Planeta pana Sammlera”. Laureat literackiej Nagrody Nobla w 1976 roku. Urodził się 10 czerwca 1915 roku.

2006 - Zmarł Gene Pitney, właściwie Gene Francis Alan Pitney, amerykański przedstawiciel muzyki pop-rock, wokalista i kompozytor, z pochodzenia Polak. Wykonawca, w duecie z Markiem Almondem, popularnego utworu "Something’s Gotten Hold of My Heart”. Był pionierem overdubbingu, czyli dogrywania ścieżek. Urodził się 17 lutego 1940 roku.

2008 - Zmarł Charlton Heston, amerykański aktor i aktywista społeczny, najlepiej znany z heroicznych ról w hitach ze złotej ery Hollywood takich, jak Mojżesz z biblijnego filmu "Dziesięcioro przykazań", Juda Ben-Hur w filmie "Ben-Hur", czy Robert Neville w filmie science fiction Borisa "Omega". Laureat Oscara i David di Donatello za tytułową rolę w filmie "Ben-Hur". Był przewodniczącym amerykańskiej Gildii Aktorów. Urodził się 4 października 1923 roku.

2011 - Zmarł Baruch Samuel Blumberg, amerykański lekarz, astrobiolog, w 1976 roku laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny za zidentyfikowanie wirusa zapalenia wątroby typu B - HBV.
Badania wirusologiczne i epidemiologiczne rozpoczął w latach 60. XX wieku w Filadelfii. W 1967 Blumberg zidentyfikował wirusa HBV, będącego przyczyną wirusowego zapalenia wątroby typu B. Wspólnie z Irvingiem Millmanem wynalazł w 1969 roku test diagnostyczny i szczepionkę przeciwko HBV. Urodził się 28 lipca 1925 roku.

2015 - Zmarł Jan Kusiewicz, śpiewak operowy, przez wiele lat pierwszy tenor Opery Bałtyckiej. Wcielał się w najsławniejsze postacie operowej sceny, był - Don Carlosem, Faustem, Don Ottaviem i Almavivą. Wykonywał także utwory religijne największych twórców - śpiewał w "IX Symfonii" Ludwiga van Beethovena oraz w "Requiem" Giuseppe Verdiego. Urodził się 21 września 1921 roku.

2016 - Zmarła Zyta Gilowska, ekonomistka, polityk i nauczycielka akademicka, profesor nauk ekonomicznych, minister finansów oraz wicepremier w rządach Kazimierza Marcinkiewicza oraz Jarosława Kaczyńskiego, w latach 2001-2005 i 2007-2008 poseł na Sejm, od 2010 do 2013 zasiadała w Radzie Polityki Pieniężnej. Pośmiertnie wyróżniona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 7 lipca 1949 roku.

2016 - Zmarł Tadeusz Zawistowski, żołnierz Polskich Sił Zbrojnych, uczestnik kampanii włoskiej, działacz kombatancki. W 1940 został deportowany do Kazachstanu, a po podpisaniu układu Sikorski-Majski przedostał się do Tockoje, gdzie został wcielonym w szeregi 5 Kresowej Dywizji Piechoty. W styczniu 1944 roku wraz z jednostką dotarł do Włoch. Brał udział w kampanii włoskiej, walcząc między innymi w bitwie o Monte Cassino oraz w bitwie o Ankonę. Podczas tych walk został poważnie ranny. Po zakończeniu działań wojennych dotarł do Wielkiej Brytanii, skąd w 1947 roku powrócił do Polski, jako repatriant. Działał w organizacjach kombatanckich. Za swą działalność został awansowany do stopnia podpułkownika. Wieloletni działacz społeczny i kulturowy. Był założycielem Zespołu Pieśni i Tańca Kielce, a także współtwórcą Muzeum Zabawy i Zabawek w Kielcach. Był również wielokrotnie odznaczany, między innymi Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się 31 lipca 1920 roku.

2017 - Zmarła Olga Johann, socjolog i psycholog, działaczka samorządowa, wiceprzewodnicząca Rady miasta stołecznego Warszawy, znana z zaangażowania na rzecz dekomunizacji przestrzeni publicznej. Urodziła się 8 października 1942 roku.

2019 - Zmarł Roman Kirstein, przedsiębiorca i związkowiec, działacz opozycji demokratycznej w okresie PRL, lider pierwszej "Solidarności" w Opolu. Internowany podczas stanu wojennego. Po zwolnieniu z internowania, pozbawiony pracy, założył prywatny zakład mechaniczny. Kontynuował działalność opozycyjną, zakładał drugoobiegowe czasopismo "Solidarność Narodowa” i Bank Pomocy Bezrobotnym. Urodził się 26 grudnia 1943 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarła Jadwiga Obrembalska, działaczka podziemia antykomunistycznego, major wojsk lądowych, działaczka organizacji kombatanckich. W 1948 przystąpiła do podziemnej organizacji antykomunistycznej "Skorpion”, jako łączniczka. Była wówczas najmłodszą członkinią organizacji. Aresztowana w 1949 roku została skazana na rok więzienia w zawieszeniu i osadzona w więzieniu karno-śledczym w Warszawie. Była prezesem komitetu budowy pomnika i tablic pamiątkowych ku czci pomordowanym w praskich więzieniach. Urodziła się 4 kwietnia 1932 roku.

2020 - Zmarła Marta Olszewska, dziennikarka, działaczka opozycji demokratycznej. Była autorką relacji z procesu robotników Ursusa w lipcu 1976, przekazanej działaczom opozycji, którzy nie zostali wpuszczeni na salę rozpraw. Dzięki niej ujawniona została skala bezprawia i dramatyczna sytuacja uwięzionych. Brała udział w zbieraniu podpisów pod listem do marszałka Sejmu, zawiadamiającego o powstaniu Komitetu Obrony Robotników. Żona Jana Olszewskiego, adwokata, działacza opozycji demokratycznej, prezesa Rady Ministrów w latach 1991-1992. Urodziła się 2 maja 1932 roku.

2020 - Zmarł Lucjan Olszewski, dziennikarz i działacz sportowy. Pracę zawodową łączył z działalnością w Polskim Związku Bokserskim. W 1975 roku został redaktorem naczelnym "Boksu", funkcje tę pełnił do 1989. W latach 1980-1983 był wiceprezesem Polskiego Związku Bokserskiego. Od 1990 do 2004 był redaktorem naczelnym pisma "Bokser". Był autorem książek "Boks polski w 20-leciu PRL", "O złote pasy", "Bokserzy walczą o tytuły" i "Boks z Syrenką w herbie". Urodził się 2 czerwca 1935 roku.

2021 - Zmarł Krzysztof Krawczyk, piosenkarz, gitarzysta i kompozytor. Był jednym z najbardziej znanych polskich wokalistów, Wykonawca przebojów, jak: "Parostatek", "Chciałem być", "To, co dał nam świat", "Mój przyjacielu", "Trudno tak", "Bo jesteś ty". Nagrywał płyty z różnorodną muzyką, od popu poprzez rhythm & bluesa, swing, soul czy jazz, aż po pieśni religijne oraz muzykę cygańską czy biesiadną. Debiutował w 1963 roku w zespole Trubadurzy, z którym pracował do 1976. Była to, obok Czerwonych Gitar, bardzo popularna grupa tamtego okresu. Krzysztof Krawczyk śpiewał wraz z nią największe przeboje: "Znamy się tylko z widzenia", "Krajobrazy", "Byłaś tu" czy "Ej, Sobótka, Sobótka". Urodził się 8 września 1946 roku.

2022 - Zmarł Stanisław Kowalski, kolejarz, lekkoatleta amator. Zaczął biegać w wieku 104 lat. Był najstarszą osobą w Europie, która ukończyła bieg na 100 metrów. W maju 2014 roku ustanowił rekord Europy w biegu na 100 metrów w swojej kategorii wiekowej z czasem 32,79 sekundy. W grudniu 2014 ustanowił w kategorii wiekowej powyżej 100 lat rekordy świata w biegu na 60 metrów i w pchnięciu kulą. W wieku 104 lat ustanowił rekord Europy w biegu na 100 metrów w swojej kategorii wiekowej. Urodził się 14 kwietnia 1910 roku.

2022 - Zmarł Nehemiah Persoff, amerykański aktor teatralny, filmowy i telewizyjny pochodzenia żydowskiego. W ciągu blisko 50 lat pracy zawodowej zagrał około 50 ról drugoplanowych w filmach fabularnych, pojawił się także gościnnie w kilkudziesięciu serialach telewizyjnych. Zagrał między innymi w filmach: "Tym cięższy ich upadek", u boku Humphreya Bogarta i Roda Steigera, "Niewłaściwy człowiek" w reżyserii Alfreda Hitchcocka, z Henrym Fondą w roli głównej, legendarnej komedii Billy’ego Wildera "Pół żartem, pół serio". Urodził się 2 sierpnia 1919 roku.

2023 - Zmarł Bill Butler, amerykański operator filmowy, autor zdjęć do filmu Stevena Spielberga "Szczęki", "Lot nad kukułczym gniazdem" Miloša Formana, za który został nominowany do Oscara, a takze musicalu filmowego "Grease". Urodził się 7 kwietnia 1921 roku. 1 rocznica

2023 - Zmarł Janusz Kania, duchowny katolicki, historyk i badacz archiwów, wykładowca akademicki związany z Katolickim Uniwersytetem Lubelskim. Urodził się 1 stycznia 1946 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-04-20, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 20 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Wolnej Prasy, ogłoszony w 1991 roku z inicjatywy organizacji Reporterzy bez Granic. 20 kwietnia - Dzień Języka Chińskiego… » więcej 2024-04-19, godz. 02:11 Kartka z kalendarza 19 kwietnia - Dzień Pamięci Ofiar Holocaustu i Powstania w Getcie Warszawskim. 19 kwietnia - Eswatini, czyli „kraj ludu Suazi” - państwo w południowej… » więcej 2024-04-18, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 18 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Ochrony Zabytków, ustanowiony przez Międzynarodową Radę Ochrony Zabytków i Miejsc Historycznych i wpisany przez UNESCO… » więcej 2024-04-17, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 17 kwietnia - Światowy Dzień Chorych na Hemofilię, ustanowiony w 1989 roku przez Światową Federację Hemofilii. » więcej 2024-04-16, godz. 07:00 Kartka z kalendarza 16 kwietnia - Święto Wojsk Inżynieryjnych - Dzień Sapera, obchodzony przez Wojsko Polskie, dla upamiętnienia sforsowania Odry i Nysy Łużyckiej przez wojska… » więcej 2024-04-15, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 15 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Kombatanta. 15 kwietnia - Światowy Dzień Trzeźwości. 15 kwietnia - Światowy Dzień Sztuki. » więcej 2024-04-14, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 14 kwietnia - Święto Chrztu Polski, święto państwowe, ustanowione przez Sejm 22 lutego 2019 roku. Prawdopodobnie 14 kwietnia 966 roku, w Wielką Sobotę… » więcej 2024-04-13, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 13 kwietnia - Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej, ustanowiony przez Sejm 14 listopada 2007 roku. Jest obchodzony w rocznicę opublikowania przez Niemcy… » więcej 2024-04-12, godz. 00:16 Kartka z kalendarza 12 kwietnia - Międzynarodowy Dzień Załogowych Lotów Kosmicznych, upamiętniający pierwszy lot człowieka w kosmos. Został zainicjowany przez Zgromadzenie… » więcej 2024-04-11, godz. 09:38 Kartka z kalendarza 11 kwietnia - Światowy Dzień Chorych na Chorobę Parkinsona, obchodzony od 1997 roku. Został ustanowiony przez Europejskie Stowarzyszenie Choroby Parkinsona… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »