1271 - W Pradze urodził się Wacław z dynastii Przemyślidów, władca Czech, książę krakowski, w latach 1300-1305 król Polski. Koronacji w katedrze gnieźnieńskiej dokonał dotychczasowy przeciwnik rządów czeskich w Polsce, arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka. Rządy w Polsce Wacław II oparł na wprowadzonym przez siebie urzędzie starosty, co w znacznym stopniu usprawniło administrację. W całym kraju doszło do znacznej poprawy bezpieczeństwa i wzrostu dochodów skarbu. Poprawa finansów umożliwiła wprowadzenie mocniejszej waluty - grosza praskiego. Udało się też z pomocą Włocha Gozzo z Orvieto wydać prawo górnicze. Wacław II Czeski zmarł 21 czerwca 1305 roku na gruźlicę po długiej chorobie, w wieku 33 lat.
1331 - Bitwa pod Płowcami - polskie wojska, dowodzone przez Władysława Łokietka i Kazimierza III Wielkiego, starły się z oddziałami krzyżackimi, pod wodzą marszałka zakonu Dietricha von Altenburga. Komtur chełmiński mimo odparcia ataku wojsk polskich, podjął decyzję o przerwaniu marszu na Brześć Kujawski i pod osłoną ciemności natychmiastowego odwrotu do Torunia bez pochowania poległych. Decyzja o wycofaniu wojsk krzyżackich oznaczała zarazem przerwanie całej kampanii na ziemiach polskich. Bitwa uniemożliwiła też połączenie się wojsk krzyżackich z wojskami czeskimi Jana, których współdziałanie mogło doprowadzić do upadku niedawno zjednoczonego Królestwa Polskiego. Bitwa wzmocniła morale wojsk polskich i zrobiła ogromne wrażenie na XIV wiecznym społeczeństwie polskim
1387 - We Lwowie hospodar Mołdawii Piotr I Muszatowicz złożył hołd lenny królowi Władysławowi Jagielle i Jadwidze Andegaweńskiej.
1422 - W okolicach Mełna koło Radzynia Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie zawarły z zakonem krzyżackim pokój mełneński kończący wojnę golubską. Na mocy układu Litwa otrzymała wieczystą rezygnację zakonu ze Żmudzi, terytorium na lewym brzegu rzeki Niemen oraz dostęp do Bałtyku w rejonie Połągi. Polska uzyskała niewielkie nabytki terytorialne i odzyskała Nieszawę, Orłowo, Murzynno i Nowąwieś, jednocześnie rezygnując z ziem Pomorza Gdańskiego oraz ziemi chełmińskiej i michałowskiej.
1533 - Urodził się Stefan Batory, książę Siedmiogrodzki, od 1576 roku król Polski, mąż Anny Jagiellonki, zwolennik silnej władzy królewskiej. W wyniku wojny z Moskwą opanował Połock i Wielkie Łuki, odzyskał Inflanty, zreformował wojsko, wileńskie kolegium jezuickie podniósł do rangi Akademii Wileńskiej. Zmarł 12 grudnia 1586 roku. Został pochowany w katedrze wawelskiej w Krakowie. 490 rocznica
1540 - Zgromadzenie jezuitów, nazywane Towarzystwem Jezusowym, zostało zatwierdzone bullą "Regimini militantis eclesiae” przez papieża Pawła III. Dało Kościołowi jednego papieża, 43 kardynałów, pięciu patriarchów, 87 arcybiskupów i 269 biskupów oraz 50 świętych i 180 błogosławionych. Było i jest najpotężniejszym oraz najbardziej liberalnym zgromadzeniem zakonnym.
1590 - 13 dni po wyborze zmarł na malarię papież Urban VII, kończąc w ten sposób najkrótszy pontyfikat w historii papiestwa. Urodził się 4 sierpnia 1521 roku.
1605 - Bitwa pod Kircholmem, stoczona w czasie polsko-szwedzkiej wojny o Inflanty. Wojska polskie pod wodzą Jana Karola Chodkiewicza rozbiły szwedzką armię Karola IX. Było to jedno z najświetniejszych zwycięstw I Rzeczypospolitej. Blisko czterotysięczne wojska polsko-litewskie, głównie dzięki użyciu husarii, jako siły przełamującej, rozgromiły ponad trzykrotnie liczniejszą armię szwedzką. Wojska Rzeczypospolitej straciły około 100 żołnierzy, a Szwedzi około sześciu-dziewięciu tysięcy.
1612 - Zmarł ksiądz Piotr Skarga, jezuita, teolog, pisarz i kaznodzieja, autor "Rozważań sejmowych” oraz rozpraw "Kazania na niedziele i święta” i "Żywoty świętych”. Był nadwornym kaznodzieją Zygmunta III Wazy, pierwszym rektorem Akademii Wileńskiej i współautorem unii brzeskiej. Czołowy przedstawiciel kontrreformacji w Polsce. Urodził się 2 lutego 1536 roku.
1660 - Zmarł Wincenty a Paulo, francuski ksiądz, założyciel zgromadzeń szarytek i lazarystów. Święty Kościoła katolickiego, opiekun ubogich i więźniów, pionier misji. Założył Caritas we Francji. Przyczynił się do odnowy życia religijnego. Urodził się 24 kwietnia 1581 roku.
1700 - Zmarł Innocenty XII, papież od 1691 roku. W czerwcu 1692 roku ogłosił bullę "Romanum decet Pontificem”, w której określił wiele regulacji skierowanych przeciw praktyce nepotyzmu, powszechnej w okresie poprzednich pontyfikatów. Rozbudował też instytucje dobroczynne. Urodził się 13 marca 1615 roku.
1785 - W pobliżu Dębek zatonął brytyjski statek towarowy "General Carleton”. Do wypadku płynącego ze Sztokholmu węglowca doszło podczas silnego sztormu w pobliżu ujścia Piaśnicy. Zginął kapitan oraz 17 marynarzy. Wrak został odkryty w 1989 roku. Wydobyte ponad 700 przedmiotów z wyposażenia statku, między innymi dzwon okrętowy z napisem "General Carleton of Whitby 1777”, który umożliwił identyfikację statku.
1791 - We Francji wprowadzono emancypację Żydów. Był to proces wyswobadzania się Żydów w Europie spod dyskryminujących regulacji prawnych, dążący do formalnego nadania im obywatelstwa i zrównania ich praw z innymi. Proces ten trwał od schyłku XVIII do początku XX wieku.
1821 - Meksyk uzyskał niepodległość od Hiszpanii. Po wojnie o niepodległość, początkowo utrzymano monarchię, tworząc Cesarstwo Meksyku. Jednak w 1823 roku zaprowadzono ustrój republikański. W 1845 roku wybuchła wojna amerykańsko-meksykańska, która doprowadziła kraj do ruiny. Kilka lat później, w czasie rządów Benito Juáreza, Meksyk został zaatakowany przez Francję, której udało się na pewien czas opanować państwo i przekształcić je w Drugie Cesarstwo. Armię republikańską, pod wodzą Juáreza, poparły, po zakończeniu wojny secesyjnej, Stany Zjednoczone. W 1867 roku republikanie ponownie wyzwolili swój kraj.
1822 - Francuz Jean-François Champollion poinformował o odczytaniu egipskich hieroglifów wyrytych na Kamieniu z Rosetty. Porównując kartusze Kleopatry z kartuszami wyrytymi na kamieniu z Rosetty uzyskał wstępne wyniki, konieczne do odczytania pisma hieroglificznego. Udowodnił, że egipskie hieroglify opierały się na zasadzie fonetyczności zapisu. Jean-François Champollion urodził się 23 grudnia 1790, a zmarł 4 marca 1832 roku.
1825 - Pierwszy w historii kurs pasażerskiej komunikacji kolejowej na liczącej 15 kilometrów trasie Stockton-Darlington w Wielkiej Brytanii. Pociąg przewiózł 600 pasażerów.
1840 - Urodził się Alfred Thayer Mahan, amerykański oficer marynarki wojennej, pedagog oraz geostrateg nazywanym "najważniejszym amerykańskim strategiem XIX wieku". Prezentował znaczenie taktyk morskich na całym świecie. Mahan, zwany "Clausewitzem wojny morskiej", stworzył fundamenty, na których opierały się założenia strategiczne największych flot światowych od końca XIX wieku aż po dzień dzisiejszy. Zmarł 1 grudnia 1914 roku.
1842 - W Nysie powstało żeńskie Zgromadzenie Sióstr Świętej Elżbiety. Rzymskokatolickie zgromadzenie zakonne zostało założone z inicjatywy czterech mieszkanek miasta - Marii i Matyldy Merkert, Franciszki Werner i Klary Wolff. Wszystkie należały do III Zakonu Świętego Franciszka. Zgromadzenie ma charakter wspólnoty kontemplacyjno-czynnej, łączącej codzienną modlitwę z posługą człowiekowi.
1858 - Urodził się Michał Kajka, mazurski poeta ludowy, autor poematów, gawęd, liryki religijnej i krajobrazowej oraz pieśni, działacz społeczny i oświatowy. Przyczynił się do utrwalenia polskości na Mazurach. Jego utwory cechuje umiłowanie ojczystej ziemi i ludu mazurskiego. Autor zbiorów wierszy: "Pieśni mazurskie”, "Wiersze wybrane”, "Zebrałem snop plonu”. Jego twórczość popularyzował Melchior Wańkowicz w książce "Na tropach smętka". Zmarł 22 września 1940 roku. 165 rocznica
1871 - Urodziła się Grazia Deledda, włoska powieściopisarka i nowelistka, laureatka Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1926. Nagrodę otrzymała: "za poetyckie dzieła, w których z jaskrawą plastycznością opisuje życie jej ojczystej wyspy, a także za głębię w podejściu do ludzkich problemów w całości". W swoich powieściach i nowelach odtwarzała krajobraz i życie swojej rodzinnej Sardynii. Krajobraz wyspy był przez nią często wykorzystywany, jako metafora trudności w życiu bohaterów jej utworów. Zmarła 15 sierpnia 1936 roku.
1880 - Urodził się Jacques Thibaud, francuski skrzypek, wirtuoz o światowej sławie, ceniony zwłaszcza, jako odtwórca dzieł kompozytorów francuskich. Występował często, jako kameralista. Zginął 1 września 1953 roku w katastrofie lotniczej na zboczu Mount Cemet w Alpach Francuskich.
1885 - Urodził się Stanisław Pigoń, profesor, wybitny historyk literatury polskiej, wychowawca i pedagog, znawca dzieł Adama Mickiewicza. Autor monografii "Pan Tadeusz. Wzrost, wielkość i sława". W 1939 roku Stanisław Pigoń, wraz z grupą profesorów krakowskich, uwięziony został w niemieckim obozie koncentracyjnym Sachsenhausen. Swoje doświadczenia z pobytu w niemieckim obozie ujął w szkicu "Wspomnienia z obozu Sachsenhausen 1939-40". Zmarł 18 grudnia 1968 roku.
1898 - Urodził się Vincent Youmans, amerykański twórca piosenek, kompozytor, autor muzyki do filmu "Carioca” z Fredem Astairem i Ginger Rogers. Najpopularniejsze jego kompozycje to: "Tea for Two", "I Want to Be Happy" i "Hallelujah". Zmarł 5 kwietnia 1946 roku. 125 rocznica
1906 - Zmarł Jim Thompson, amerykański pisarz i scenarzysta. Najbardziej znany dzięki publikacjom powieści kryminalnych w magazynach pulpowych - czasopismach wydawanych na gorszej jakości papierze zawierających popularne treści. Jest autorem ponad 30 książek, z których część została sfilmowana: "Ucieczka gangstera", "Naciągacze", "Po zmroku, kochanie", "The Killer Inside Me". Wystąpił też w filmie "Żegnaj, laleczko". Zmarł 7 kwietnia 1977 roku.
1917 - Zmarł Edgar Degas, malarz, grafik i rzeźbiarz francuski, jeden z głównych mistrzów impresjonizmu francuskiego. Uznawany za jednego z najlepszych malarzy końca XIX wieku. Malował historyczne i współczesne sceny rodzajowe, konie i sceny sportowe. Znany szczególnie z obrazów przedstawiających tańczące kobiety. Do jego najbardziej znanych prac należą: "Różowe tancerki", "Lekcja tańca", "Primaballerina" i "Przed startem". Urodził się 19 lipca 1834 roku.
1918 - Urodził się Tadeusz Andersz, generał brygady, pilot Wojska Polskiego, major dyplomowany Królewskich Sił Powietrznych. W 1937 rozpoczął naukę w Szkole Podchorążych Lotnictwa w Dęblinie, przerwaną przez wybuch wojny. Wkrótce trafił do Francji, gdzie służył w polskim lotnictwie wojskowym. Po klęsce w 1940 roku, przedostał się do Wielkiej Brytanii. W latach 1941-1943 pilot, a potem także dowódca eskadry 315. Dywizjonu Myśliwskiego "Dęblińskiego". Od marca 1944 służył w 8. Armii Powietrznej Stanów Zjednoczonych. Następnie był między innymi ponownie dowódcą Dywizjonu 315. Łącznie w czasie służby odbył 167 lotów bojowych, na swoim koncie miał dwa zestrzelenia pewne i jedno prawdopodobne. Zmarł 29 października 2007 roku. 105 rocznica
1919 - Zmarła Adelina Patti, włoska śpiewaczka operowa, sopran. Jej repertuar obejmował partie koloraturowe, liryczne, a także dramatyczne. Śpiewała na wszystkich scenach operowych świata, występowała między innymi u boku polskiego tenora Jana Reszke. W 1849 roku z rodziną przeniosła się do Stanów Zjednoczonych, gdzie zadebiutowała w 1859 roku, w głównej roli w "Łucji z Lammermooru” Gaetano Donizettiego. Urodziła się 10 lutego 1843 roku.
1920 - Urodził się Edmund Rosochacki, porucznik, żołnierz podziemia antykomunistycznego. W czasie okupacji niemieckiej członek grupy specjalnej, z wyroków sądu podziemnego, likwidującej konfidentów gestapo i zdrajców narodu polskiego. 7 listopada 1950 aresztowany przez funkcjonariuszy Ministerstw Bezpieczeństwa Publicznego i oskarżony na podstawie spreparowanych dowodów i wymuszonych na świadkach zeznań. Skazany na śmierć i zamordowany 23 października 1952 roku. Uniewinniony i zrehabilitowany 19 lutego 1957. Jego grób symboliczny znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze "Na Łączce", a rzeczywiste miejsce pochówku nie jest znane.
1920 - Zmarł Leon Stasiewski, harcerz, gimnazjalista, poległy w wojnie polsko-bolszewickiej. Miał 17 lat. Był pierwszym drużynowym gimnazjalnej drużyny harcerzy, gdy w lipcu 1920, w związku z wydarzeniami wojennymi, razem z grupą kolegów zaciągnął się do Legii Wrzesińskiej. Ciężko ranny 17 września 1920 w walkach pod Horodcem, przewieziony został do szpitala wojskowego w Łodzi, gdzie zmarł 27 września. Pochowany został na Cmentarzu Farnym we Wrześni. Jego pogrzeb 1 października 1920 miał charakter wielkiej demonstracji patriotycznej. Urodził się 3 kwietnia 1903 roku.
1921 - Urodził się Jerzy Bogusz, działacz konspiracji niepodległościowej w czasie II wojny światowej, więzień niemieckich obozów koncentracyjnych. W pierwszym okresie okupacji niemieckiej brał udział w organizacji przerzutu Polaków przez Słowację i Węgry do formującej się we Francji armii polskiej. Aresztowany za działalność konspiracyjną był więziony w Tarnowie, w czerwcu 1940 roku został przewieziony w pierwszym transporcie do niemieckiego obozu zagłady Auschwitz-Birkenau. Został zwolniony w kwietniu 1942 roku, w grupie około 50 więźniów. Był członkiem oddziału partyzanckiego 1. Pułku Strzelców Podhalańskich. Zmarł 25 września 2016 roku.
1922 - W Los Angeles odbyła się premiera pierwszego w historii kinematografii filmu 3D "The Power of Love" w reżyserii Nata Devericha i Harry’ego Fairalla. Główne role zagrały: Barbara Bedford i Noah Beery.
1922 - Urodził się Arthur Penn, amerykański reżyser filmowy. Twórca kilku filmów, które przeszły do legendy kina. Był trzykrotnie nominowany do Oscara dla najlepszego reżysera za filmy: "Cudotwórczyni", "Bonnie i Clyde" oraz "Restauracja Alicji". Statuetki jednak nigdy nie otrzymał. Zmarł 28 września 2010 roku.
1925 - Urodził się Robert Geoffrey Edwards, brytyjski biolog, fizjolog, twórca metody zapłodnienia pozaustrojowego. Wraz z Patrickiem Steptoe dokonał pierwszego zapłodnienia in vitro, z którego 25 lipca 1978 roku narodziło się pierwsze "dziecko z probówki" - Louise Brown. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny za rok 2010. Zmarł 10 kwietnia 2013 roku.
1932 - Urodził się Lucjan Kaszycki, kompozytor, aranżer, publicysta muzyczny, profesor Akademii Muzycznej w Warszawie, twórca muzyki do 150 spektakli teatralnych, wielu filmów, pieśni i wierszy - Byrona, Szekspira, Villona i Gajcego. Założyciel pierwszej w Polsce Szkoły Zawodowej Muzyki Rozrywkowej. Jego najpopularniejsze piosenki to: "Pamiętasz, była jesień", "Osobni", "Nie twoje kroki", "Nie chodź tą ulicą", "To wszystko z nudów" oraz "Od brzegu do brzegu". Zmarł 5 maja 2021 roku.
1932 - Zmarł Pierre Degeyter, francuski socjalista, kompozytor - amator pochodzenia belgijskiego, z wykształcenia tokarz. Był autorem muzyki do wiersza Eugene'a Pottiera "Międzynarodówka". Brał udział w VI kongresie Kominternu w 1928, podczas którego "Międzynarodówka" została uznana za hymn proletariatu. Urodził się 8 października 1848 roku.
1935 - Urodził się Andrzej Brycht, pisarz, poeta, reportażysta, autor powieści: "Dancing w kwaterze Hitlera", "Raport z Monachium", opowiadań: "Suche trawy”, "Marzenia” oraz "Ulica Pomarańczowa”. W 1971 roku wyemigrował do Kanady. Laureat Nagrody Kościelskich w 1962 roku. Według dokumentów zachowanych w IPN, przed emigracją na Zachód Andrzej Brycht był tajnym współpracownikiem SB. Zmarł 8 marca 1998 roku.
1936 - Otwarto 112-kilometrowy odcinek autostrady łączący Berlin ze Szczecinem. W tym czasie trwały już prace na drugim końcu trasy. W 1937 oddano do użytku 92-kilometrowy odcinek Królewiec - Elbląg. W 1938 Niemcy użyli autostrady, jako pretekstu do wszczęcia wojny - zażądali eksterytorialnego korytarza łączącego oba jej fragmenty rozdzielone obszarem należącym do Polski. Prace na terenie budowy nieco zwolniły, gdyż kraj przygotowywał się do wojny i robotnicy byli potrzebni bardziej do budowy fortyfikacji oraz produkcji czołgów i amunicji.
1937 - Na indonezyjskiej wyspie Bali zastrzelono ostatniego tygrysa balijskiego. Samiec osiągał 90-100 kilogramów, a samica 65-80 kilogramów. Samice mierzyły maksymalnie 195-200 centymetrów, a samce 220 centymetrów. Tygrys balijski wyginął z powodu utraty siedlisk i polowań.
1938 - Zmarł Wacław Anczyc, drukarz, działacz społeczno-oświatowy w Krakowie. Od 1885 roku właściciel istniejącej do dziś drukarni pod nazwą Drukarnia Wydawnicza imienia Władysława Ludwika Anczyca. Był aktywnym działaczem Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Urodził się 4 lutego 1866 roku. 85 rocznica
1939 - W Warszawie utworzono Szare Szeregi, konspiracyjną wersję Związku Harcerstwa Polskiego działającą w czasie II wojny światowej. Prowadziły one tak zwany Mały Sabotaż "Wawer". Z kolei Grupy Szturmowe działały, jako oddziały Kierownictwa Dywersji Armii Krajowej i przeprowadziły w Warszawie szereg akcji bojowych, między innymi pod Arsenałem, atak na jednego z zastępców komendanta "Pawiaka" Franza Bürkla oraz generała SS i policji Franza Kutscherę. Z żołnierzy Szarych Szeregów utworzono bataliony "Parasol" i "Zośka", bohatersko walczące w Powstaniu Warszawskim.
1939 - W nocy z 26 na 27 września grupa wyższych oficerów z generałem Michałem Karaszewiczem-Tokarzewskim, przy współudziale prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, zawiązała konspiracyjną organizację Służba Zwycięstwu Polski, która stała się zalążkiem Państwa Podziemnego. Cele organizacji obejmowały: walkę o wyzwolenie Polski w granicach przedwojennych, odtworzenie i reorganizację armii polskiej oraz powołanie tymczasowych ośrodków władzy. W 1940 roku SZP została przemianowana na Związek Walki Zbrojnej, a w lutym 1942 roku na Armię Krajową.
1939 - Zginęła Jadwiga Szeptycka, archeolog i etnograf. Interesowała się kulturą ludową Wielkopolski i Małopolski Wschodniej. Zbierała pieśni ludowe - zapisy nutowe i teksty, rejestrowała obrzędy, zwyczaje, informacje o zdobnictwie i architekturze. Opracowała, najobszerniejszy po Oskarze Kolbergu, zbiór materiałów dokumentujących kulturę ludową Wielkopolski. Została wraz z mężem zamordowana przez funkcjonariuszy NKWD, przybyłych do majątku Szeptyckich w Przyłbicach. Urodziła się 16 marca 1883 roku.
1940 - Niemcy, Włochy i Japonia podpisały w Berlinie tak zwany pakt trzech, zwany paktem berlińskim, o wzajemnej pomocy, zobowiązaniach militarnych i podziale stref wpływów. Był on rozszerzeniem tak zwanego paktu stalowego, podpisanego w 1939 roku.
1940 - Bitwa o Anglię: Zginął porucznik Ludwik Witold Paszkiewicz, pilot Wojska Polskiego i Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, pilot Dywizjonu 303, as myśliwski II wojny światowej. Jego samolot został zestrzelony podczas ataku na formację nieprzyjacielskich bombowców. W czasie walki strącone zostały trzy polskie samoloty. Oprócz porucznika Paszkiewicza, zginął także sierżant Tadeusz Andruszków. Na Liście Bajana zajmuje 26. miejsce z zaliczonymi sześcioma pewnymi zestrzeleniami niemieckich samolotów.
1941 - Zmarł Norbert Barlicki, działacz i przywódca Polskiej Partii Socjalistycznej, publicysta, prawnik, współredaktor "Robotnika". Był wiceministrem spraw wewnętrznych w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego. Podczas wojny polsko-bolszewickiej był członkiem Rady Obrony Państw, uczestniczył w rokowaniach pokojowych w Mińsku i Rydze. Zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz-Birkenau, gdzie do końca uczestniczył w organizacji ruchu oporu. Urodził się 6 czerwca 1880 roku.
1942 - Z inicjatywy Zofii Kossak-Szczuckiej i Wandy Krahelskiej-Filipowiczowej w Warszawie został utworzony Tymczasowy Komitet Pomocy Żydom imienia Konrada Żegoty, działający pod egidą Delegatury Rządu. 4 grudnia 1942 roku komitet przekształcono w Radę Pomocy Żydom "Żegota". W okupowanej przez nazistów Europie była jedyną instytucją państwową ratującą Żydów od zagłady. Według szacunków działaczy Rady do wybuchu Powstania Warszawskiego w sierpniu 1944 roku na terenie Generalnej Guberni akcją Żegoty objętych było około 40-50 tysięcy osób.
1943 - Zmarł Wacław Gieburowski, duchowny, wykładowca akademicki, dyrygent chóru, kompozytor. Wykładał między innymi w Arcybiskupim Seminarium Duchownym, Państwowym Konserwatorium Muzycznym i na Uniwersytecie Poznańskim, kierował też Poznańskim Chórem Katedralnym. Wprowadził do repertuaru chóru dawną muzykę polską i utwory te popularyzował na licznych koncertach. Jego wychowankami byli między innymi twórcy dwóch innych poznańskich chórów: Stefan Stuligrosz i Jerzy Kurczewski. Skomponował słynne "Tu es Petrus”. W październiku 1939 roku został aresztowany na osiem miesięcy przez Niemców, a następnie jesienią 1941 roku wysiedlony do Warszawy. Urodził się 6 lutego 1878 roku. 80 rocznica
1944 - Powstanie Warszawskie - oddziały powstańcze zostały wyparte przez Niemców z Mokotowa. Do niewoli poszło ponad tysiąc żołnierzy i oficerów oraz około pięciu tysięcy cywilów. Część powstańców ewakuowała się kanałami z Mokotowa na Śródmieście. Około 140 żołnierzy błędnie przeszło przez kanał prowadzący na ulicę Dworkową, opanowaną przez Niemców - zostali rozstrzelani przez Schutzpolizei. Ostatecznie na Śródmieście dotarło około 800 osób.
1944 - 90 polskich oficerów zginęło, a ponad 230 zostało rannych w wyniku omyłkowego zbombardowania przez brytyjski samolot niemieckiego Oflagu VI B Dössel w Nadrenii Północnej-Westfalii.
1945 - Premiera filmu "Rzym, miasto otwarte" w reżyserii Roberta Rosselliniego. Akcja toczy się podczas niemieckiej okupacji Rzymu w 1944 roku. Film otrzymał nominację do Oscara i jest uważany za otwierający okres neorealizmu we włoskim kinie. Główne role zagrali: Aldo Fabrizi, Anna Magnani i Marcello Pagliero. W 1995 roku, z okazji stulecia narodzin kina, film znalazł się na watykańskiej liście 45 filmów fabularnych, które propagują szczególne wartości religijne, moralne lub artystyczne.
1949 - Związek Radziecki wypowiedział układ o przyjaźni i współpracy z Jugosławią. W ślad za nim uczyniły to inne kraje "demokracji ludowej". Tak zwany kryzys jugosłowiański był spowodowany własną koncepcją komunizmu, którą prezentował Josip Tito. Jugosławia zamierzała też samodzielnie prowadzić politykę zagraniczną. Brak reakcji na coraz wyraźniejsze sugestie Stalina spowodował, że Jugosławia został oskarżona o odejście od koncepcji marksizmu-leninizmu, antyradzieckość i nacjonalizm. Jugosławia nigdy nie wróciła do grupy państw podporządkowanych ZSRR.
1956 - Początek procesów uczestników Poznańskiego Czerwca ‘56. Pierwszy w PRL strajk generalny i demonstracje uliczne zostały brutalnie spacyfikowane przez wojsko i milicję. Zginęło prawie 60 osób, około 600 zostało rannych. Aresztowano około 250 osób, z których część oskarżono o zamach na obowiązujący porządek prawny. 27 września rozpoczął się proces 12 osób: dwie osoby uniewinniono, pozostałe skazano na kary od dwóch do sześciu lat więzienia.
1956 - Amerykański pilot-oblatywacz Milburn Apt, podczas lotu samolotem Bell X-2 Starbuster nad pustynią Mojave w Kalifornii, jako pierwszy człowiek przekroczył barierę prędkości mach 3. Chwilę później zginął w katastrofie.
1958 -Zmarł na emigracji w USA Marian Dąbrowski, polski dziennikarz, przedsiębiorca, założyciel wydawnictwa Ilustrowany Kuryer Codzienny, największy magnat prasowy w Polsce międzywojennej. Był posłem na Sejm Ustawodawczy oraz I, II i III kadencji, jako reprezentant PSL „Piast”, potem z listy BBWR. Urodził się 27 września 1978 roku. 65 rocznica 1959 - Premiera filmu "Lotna" w reżyserii Andrzeja Wajdy. Akcja filmu rozgrywa się w czasie kampanii wrześniowej 1939 roku. Tytułowa Lotna jest imieniem konia towarzyszącego szwadronowi polskich ułanów. Film powstał na podstawie opowiadania "Lotna" Wojciecha Żukrowskiego. Główne role grają: Jerzy Pichelski, Adam Pawlikowski i Jerzy Moes.
1962 - Ukazała się książka amerykańskiej biolog Rachel Carson "Silent Spring", która zwróciła uwagę społeczeństwa na sprawy ochrony środowiska i przyczyniła się do powstania globalnego ruchu ekologicznego. Dokumentowała wpływ na środowisko naturalne niekontrolowanego użytku pestydycydów z grupy chlorowanych węglowodorów oraz organicznych związków fosforu. Książka sprzedała się w nakładzie dwóch milionach egzemplarzy.
1964 - Komisja Warrena przedstawiła raport stwierdzający, że Lee Harvey Oswald był jedynym zabójcą odpowiedzialnym za śmierć prezydenta USA Johna F. Kennedy’ego. Ustalenia komisji budzą bardzo silne kontrowersje i są do dziś podważane. Do zamachu doszło 22 listopada 1963 w Dallas. Jadący samochodem prezydent został postrzelony kilka razy i zmarł, mimo reanimacji, w szpitalu. Lee Oswald został zastrzelony podczas wyprowadzania z aresztu. Podczas wcześniejszego przesłuchania nie przyznał się do zamachu.
1970 - Papież Paweł VI ogłosił Świętą Teresę z Ávili doktorem Kościoła, nadając jej tytuł "doktora mistycznego". Hiszpańska mistyczka była karmelitanką, pisarką kontrreformacji i teologiem życia kontemplacyjnego. Wraz ze świętym Janem od Krzyża uważana za założycielkę karmelitów bosych. Urodziła się 28 marca 1515 roku, a zmarła 4 października 1582 roku.
1971 - Urodziła się Agata Kulesza, aktorka znana z kreacji w filmach "Róża" Wojciecha Smarzowskiego, "Ida" Pawła Pawlikowskiego i "25 lat niewinności. Sprawa Tomka Komendy" Jana Holoubka. Za te obrazy w 2012, 2014 i 2020 roku otrzymała Polską Nagrodę Filmową - "Orzeł" w kategorii najlepsza główna rola kobieca. Z kolei w 2016 roku otrzymała "Orła" za najlepszą drugoplanową rolę kobiecą w obrazie "Jestem mordercą" Macieja Pieprzycy. W 2014 została nagrodzona przez Stowarzyszenie Krytyków Filmowych Los Angeles, jako najlepsza aktorka drugoplanowa za rolę filmie "Ida". Od września 2011 występuje w zespole Teatru Ateneum w Warszawie.
1975 - Zmarł Kazimierz Moczarski, prawnik, dziennikarz i pisarz, żołnierz września 1939 roku, autor wstrząsającej książki "Rozmowy z katem". Był członkiem Armii Krajowej, uczestnikiem Powstania Warszawskiego. Po wojnie więziony, torturowany i skazany na karę śmierci, zamienioną w 1953 roku na dożywotnie więzienie. Przez długie lata przebywał w jednej celi z generałem SS i policji Jürgenem Stroopem, dzięki czemu powstała wspomniana książka. Kazimierz Moczarski został uniewinniony, zwolniony z więzienia i zrehabilitowany w 1956 roku. Urodził się 21 lipca 1907 roku.
1978 - Zmarł Kazimierz Demel, biolog i oceanograf, jeden z pionierów badań morskich w Polsce. Napisał ponad 250 dzieł, w tym wiele podręczników, między innymi bardzo cenione "Życie morza", "Biologię morza", "Zwierzę i jego środowisko" czy "Morza i oceany". Morski Instytut Rybacki, co roku na jego cześć przyznaje specjalne odznaczenie, Medal imienia Profesora Kazimierza Demela, "za wybitne osiągnięcia naukowe i organizacyjne w badaniach oraz w popularyzacji wiedzy o morzu w dziedzinach: biologii, ekologii i rybactwa". Urodził się 9 marca 1889 roku. 45 rocznica
1981 - W Grudziądzu, w wypadku samochodowym, zginął Bronisław Malinowski, lekkoatleta, biegacz, mistrz olimpijski z Moskwy, dwukrotny mistrz Europy i dziesięciokrotny mistrz Polski. Największe sukcesy odnosił w biegu na 3000 metrów z przeszkodami. Prowadzony przez niego samochód osobowy został uderzony przez nadjeżdżającą z naprzeciwka ciężarówkę. Po śmierci został wyróżniony nagrodą Fair Play, medalem za zasługi dla miasta Grudziądza, Złotymi Kolcami, tytułem Honorowego Mistrza Sportu, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. W latach 1982-2003 organizowano w Grudziądzu Międzynarodowe Biegi imienia Bronisława Malinowskiego. Urodził się 4 czerwca 1951 roku.
1981 - Z inicjatywy Wojciecha Ziembińskiego powołano Kluby Służby Niepodległości. Stawiała sobie za cel koordynowanie działań podziemnych środowisk niepodległościowych. Wśród jej członków znaleźli się działacze Ruchu Obrony Praw Człowieka i Obywatela i Ruchu Młodej Polski. Wśród sygnatariuszy deklaracji założycielskiej byli: Aleksander Hall, Jarosław Kaczyński, Antoni Macierewicz, Marian Piłka i Jacek Taylor. Poza sformułowaniem deklaracji organizacja praktycznie nie podjęła żadnej działalności.
1987 - Przebywający w Polsce z oficjalną wizytą wiceprezydent USA George Bush spotkał się z Lechem Wałęsą.
1990 - Polska została ponownie przyjęta do Międzynarodowej Organizacji Policji "Interpol". Działała w niej już od 1923 roku, ale rząd PRL w 1952 zerwał kontakty z powodów politycznych. Interpol pomaga organom ścigania na całym świecie w walce z wszelkimi formami przestępczości. Działa w 194 krajach.
1990 - Sejm znowelizował Konstytucję i przyjął ustawę o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z ustawą, wybór prezydenta odbywa się w głosowaniu powszechnym.
1991 - Zmarł Stefan Kisielewski, pisarz, publicysta, kompozytor. Autor ponad 30 książek, w tym powieści "Sprzysiężenie" i "Gwiazdozbiór muzyczny". Przez kilkadziesiąt lat pisał artykuły i felietony do "Tygodnika Powszechnego", które sygnował pseudonimem "Kisiel". Poseł na Sejm z katolickiego koła "Znak" w latach 1957-65, działał w opozycji politycznej, należał do sygnatariuszy Listu 34. Był autorem określenia "dyktatura ciemniaków", oznaczającego politykę partii komunistycznej. Skomponował wiele utworów muzycznych, utrzymanych w stylu XX-wiecznego neoklasycyzmu, za które był nagradzany w kraju i za granicą. Urodził się 7 marca 1911 roku.
1991 - Zmarł Eryk Lipiński, grafik, karykaturzysta, scenograf, twórca i organizator Muzeum Karykatury w Warszawie. Opracował znaki graficzne między innymi dla Akademickiego Związku Sportowego i Ligi Kobiet. Zaprojektował grafikę dla domu Braci Jabłkowskich. Był współzałożycielem pisma satyrycznego "Szpilki” oraz dwukrotnie jego redaktorem naczelnym. Siedmiokrotnie nagrodzony na Międzynarodowej Wystawie Plakatu w Wiedniu. Podczas okupacji był więźniem niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz. W 1991 został uhonorowany tytułem "Sprawiedliwy wśród Narodów Świata". Urodził się 12 lipca 1908 roku.
1991 - Zmarła Irena Gumowska-Dąbrowska, dziennikarka i publicystka, autorka licznych poradników kulinarnych, artykułów prasowych i audycji telewizyjnych, propagatorka zdrowego żywienia i dobrego wychowania: "Dookoła stołu”, "Wenus z patelnią”, "Kuchnia i medycyna” oraz "ABC dobrego wychowania”. Urodziła się 2 października 1912 roku.
1995 - W Warszawie odsłonięto Pomnik Żegoty. Obelisk znajdujący się na Muranowie pomiędzy pomnikiem Bohaterów Getta i Muzeum Historii Żydów Polskich. Upamiętnia działalność i walkę Rady Pomocy Żydom w czasie II wojny światowej. Został zaprojektowany przez Hannę Szmalenberg i Marka Moderau. Obok pomnika rośnie dąb - Drzewo Wspólnej Pamięci Polaków i Żydów - posadzony w 1988 podczas obchodów 45. rocznicy powstania w getcie warszawskim.
2001 - W budynku parlamentu szwajcarskiego kantonu Zug niezrównoważony psychicznie Friedrich Leibacher zastrzelił 14 lokalnych polityków, zranił 18 osób, po czym popełnił samobójstwo.
2002 - Janusz Śniadek został wybrany na nowego przewodniczącego NSZZ "Solidarność", zastępując na tym stanowisku Mariana Krzaklewskiego. W październiku 2010 przegrał wybory na kolejną kadencję z dotychczasowym szefem śląsko-dąbrowskiej "Solidarności” Piotrem Dudą.
2011 - Zmarł David Croft, brytyjski aktor, reżyser i scenarzysta filmowy. Jeden z najpopularniejszych autorów seriali komediowych w historii brytyjskiej telewizji. W Polsce znany przede wszystkim, jako współtwórca seriali: "'Allo 'Allo!" i "Pan wzywał, Milordzie?, w Wielkiej Brytanii do jego najbardziej znanych produkcji należą także: "Armia tatuśka", "Are You Being Served?" i "Hi-de-Hi!". Był 14-krotnie nominowany do nagrody BAFTA, otrzymał ją dwa razy, w tym raz za całokształt twórczości. Urodził się 7 września 1922 roku.
2011 - Zmarł Wilson Greatbatch, amerykański inżynier elektryk i wynalazca, twórca pierwszego wewnętrznego rozrusznika serca. W 1956 roku przypadkowo zamontował zbyt duży opornik w oscylatorze budowanym w celu zapisu rytmu pracy serca. Odkrył wówczas, że urządzenie zdolne jest do emitowania regularnych impulsów elektrycznych. Ta pomyłka podsunęła mu pomysł zbudowania wszczepianego rozrusznika serca i pierwsze takie urządzenie zostało wszczepione człowiekowi w 1960 roku. Wilson Greatbatch opatentował je dwa lata później. Pierwsze urządzenie posiadało baterię zdolną do dwóch lat pracy, ale wynalazca zdołał wydłużyć żywotność ogniw do 10 lat. Urodził się 6 września 1919 roku.
2011 - Amerykański astronom Scott Sheppard odkrył księżyce Jowisza S/2011 J 1 i S/2011 J 2, będące dwoma najmniejszymi znanymi naturalnymi satelitami w Układzie Słonecznym.
2012 - Zmarł Herbert Lom, aktor brytyjski pochodzenia czeskiego. Przeszedł do historii kina brawurową rolą inspektora Charlesa Dreyfussa w cyklu komedii z serii Różowa Pantera. W filmach tych stworzył znakomity duet z Peterem Sellersem. Zagrał też w filmach: "Kopalnie króla Salomona", "Martwa strefa" i "Tajemnicza wyspa". Urodził się 11 września 1917 roku.
2015 - Odsłonięty został pomnik Panteon - Mauzoleum Wyklętych-Niezłomnych na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie. Upamiętnia żołnierzy wyklętych - ofiary stalinowskich represji w Polsce po II wojnie światowej, zamordowanych przez komunistyczne władze w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Został zaprojektowany przez rzeźbiarza Jana Kukę i architekta Michała Dąbka. Ma formę kamiennych jasnych bloków ustawionych na planie czworokąta. Znajduje się w Kwaterze na Łączce, czyli w miejscu, gdzie od połowy 1948 roku komuniści potajemnie zakopywali ciała więźniów mordowanych w więzieniu przy Rakowieckiej. W 2012 roku rozpoczęły się prace ekshumacyjne. Do dnia odsłonięcia pomnika ekshumowano w tym miejscu 198 osób, zidentyfikowano 40 z nich. W Panteonie pochowano szczątki 35 żołnierzy wyklętych.
2016 - Zmarł Alojzy Twardecki, pisarz, tłumacz, nauczyciel akademicki i strażak w stopniu młodszego brygadiera. Był jednym z ponad 200 tysięcy polskich dzieci wywiezionych do Niemiec i poddanych germanizacji w jednym z ośrodków Lebensborn. Matka chłopca w 1948 roku rozpoczęła poszukiwania syna. Na trop zaginionego dziecka wpadła dzięki pomocy francuskiego generała Koeniga oraz Polskiej Misji Wojskowej w Berlinie Zachodnim. Historia życia Alojzego Twardeckiego stała się czterokrotnie tematem filmów dokumentalnych. Urodził się 23 marca 1938 roku.
2016 - W wyniku pomiaru, dokonanego przy użyciu robota, przez polskiego nurka Krzysztofa Starnawskiego, ustalono na 404 metry, bez osiągnięcia dna, głębokość zatopionej jaskini Hranická propast na Morawach. Tym samym uznano ją za najgłębszą tego rodzaju jaskinię na świecie. Wcześniej za taką uznawano włoską Pozzo del Merro, liczącą 392 metry głębokości.
2018 - Zmarł Marty Balin, amerykański muzyk rockowy, wokalista, gitarzysta rytmiczny, kompozytor i autor tekstów, członek zespołu Jefferson Airplane. Związany głównie z psychodelicznym rockiem, acid rockiem, folk rockiem, soft rockiem oraz pop rockiem. Urodził się 30 stycznia 1942 roku. 5 rocznica
2019 - Zmarł Adam Mitura, nauczyciel i polityk, poseł na Sejm X kadencji, działacz opozycji antykomunistycznej w czasie PRL. W latach 80. zaangażowany w działalność Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność”, zasiadał w zarządzie Regionu Świętokrzyskiego. W stanie wojennym został internowany na cztery miesiące. Był także członkiem redakcji drugoobiegowego pisma "Biuletyn Informacyjny” w regionie świętokrzyskim. Urodził się 29 czerwca 1922 roku.
2020 - Zmarł Jurij Orłow, rosyjski obrońca praw człowieka, założyciel Moskiewskiej Grupy Helsińskiej. W 1973 opublikował list otwarty do Leonida Breżniewa, w którym postulował demokratyzację życia społecznego i ograniczenie państwowej kontroli nad gospodarką. W październiku 1973 był jednym z założyciel sowieckiej sekcji Amnesty International. W maju 1976 powołał do życia Moskiewską Grupę Helsińską. Został aresztowany w 1977 i skazany na siedem lat kolonii karnej o surowym rygorze oraz pięć lat zesłania. Przebywał w obozie w Kraju Permskim, a od 1984 na zesłaniu w Jakucji. W 1986 został wymieniony na pracownika sowieckiego wywiadu i pozbawiony sowieckiego obywatelstwa, deportowany, zamieszkał w USA. Pod koniec 1986 został wybrany Honorowym Przewodniczącym Międzynarodowej Federacji Helsińskiej. Urodził się 13 sierpnia 1924 roku.
2022 - Zmarła Zofia Teliga-Mertens, doktor agronomii, działaczka społeczna i charytatywna, zaangażowana w repatriację polskich rodzin z Kazachstanu. W 1998 roku jako rekomepensatę za mienie zabużańskie otrzymała trzy budynki mieszkalne w Szczytnicy na Dolnym śląsku, po opuszczajacych Polskę żołnierzach radzieckich. Przeznaczyła je na własność dla rodzin z Kazachstanu, przybywających do Polski. Dama Orderu Orła Białego. Urodziła się 11 października 1926 roku. 1 rocznica.
