Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-09-20, 07:30 Autor: IAR/D.Panek

Kartka z kalendarza

20 września - Ogólnopolski Dzień Przedszkolaka, ustanowiony z inicjatywy Rzecznika Praw Dziecka uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej 13 września 2013 roku, w celu popularyzacji wychowania przedszkolnego i wzrostu jego znaczenia w świadomości społecznej.

20 września - Międzynarodowy Dzień Sportu Akademickiego.
1266 - Zmarł biskup krakowski Prandota, znany również, jako Jan Prandota z Białaczowa herbu Odrowąż. Był zwolennikiem i doradcą księcia Bolesława Wstydliwego, który został dzięki niemu księciem krakowskim w 1243 roku. Rok później biskup Prandota sprowadził do Krakowa z pobliskiego Prądnika Zakon Kanoników Ducha świętego de Saxia, którym oddał we władanie kościół Świętego Krzyża, zapoczątkowując krakowskie szpitalnictwo. Doprowadził do kanonizacji świętego Stanisława Biskupa w 1253 roku. Urodził się około 1200 roku.

1503 - Urodził się Andrzej Frycz Modrzewski, pisarz polityczny i publicysta okresu odrodzenia, sekretarz króla Zygmunta Augusta. Autor dzieła "O poprawie Rzeczypospolitej”, w którym zawarł swoje przemyślenia na temat ustroju państwa i stosunków, jakie powinny w nim panować. Praca ta została uznana za wybitne osiągnięcie myśli politycznej europejskiego odrodzenia. Tekst poświęcony Kościołowi został przez władze kościelne uznany za heretycki, dlatego dzieło Andrzeja Frycza Modrzewskiego znalazło się w 1603 roku w pierwszym polskim Indeksie Ksiąg Zakazanych. Pisał po łacinie. Zmarł w 1572 roku. 520. rocznica

1519 - Ferdynand Magellan, portugalski żeglarz, wraz z 270 członkami załogi, wyruszył w pierwszą wyprawę dookoła świata, podczas której odkrył cieśninę nazwaną jego imieniem, wyspy Mariany oraz Filipiny. Wyprawa powróciła do Hiszpanii we wrześniu 1522 roku, po trzech latach żeglowania. Sam Magellan zginął 27 kwietnia 1521 roku zabity przez mieszkańców wyspy Mactan w Archipelagu Filipińskim.

1576 - Król Stefan Batory wezwał Gdańsk przed sąd królewski, stawiając mu zarzuty obrazy majestatu i buntu. Był to początek wojny Rzeczpospolitej z Gdańskiem. Wojna zakończyła się porozumieniem. Władze gdańskie zobowiązały się do złożenia hołdu Stefanowi Batoremu oraz zapłacenia kontrybucji w wysokości 200 tysięcy złotych królowi oraz 20 tysięcy klasztorowi oliwskiemu. W zamian za to zniesiono wszelkie restrykcje gospodarcze nałożone na miasto w czasie wojny. 16 grudnia 1577 roku król uroczyście wjechał do miasta i przyjął przysięgę wierności od rady miejskiej.

1580 - 2,5 tysiąca żołnierzy polskiej jazdy, pod wodzą księcia Janusza Zbaraskiego, rozbiło pod Toropcem koło Smoleńska czterotysięczny oddział rosyjskiej kawalerii, wojewodów Dmitrija Czeremisowa i Grigorija Naszczokina. Wojna polsko rosyjska zakończyła się po prawie pięciu latach w styczniu 1582 roku. Zgodnie z zawartym porozumieniem Rzeczpospolita Obojga Narodów odzyskała Inflanty, Wieliż i Połock, zwróciła natomiast zajęte w czasie wojny Wielkie Łuki.

1655 - W czasie potopu szwedzkiego rozpoczęła się bitwa pod Nowym Dworem. Polacy zostali pokonani 30 września, a Szwedzi wkrótce potem zdobyli Pułtusk. Wygrana w bitwie pod Nowym Dworem otworzyła Szwedom drogę do Inflant.

1746 - Urodził się Maurycy Beniowski, polski podróżnik pochodzenia słowacko-węgierskiego, uczestnik konfederacji barskiej w wyniku, czego zesłany na Kamczatkę, z której zorganizował ucieczkę statkiem. Żołnierz, awanturnik, kosmopolita, autor głośnych pamiętników, w których jednak podaje wiele informacji niezgodnych z ustalonymi później faktami z jego życia. Uważał się za Polaka. Bohater wielu utworów literackich, w tym poematu Juliusza Słowackiego "Beniowski" oraz powieści Wacława Sieroszewskiego "Beniowski". Zmarł 23 maja 1786 roku na Madagaskarze.

1806 - Napoleon Bonaparte utworzył Legie Północne w celu wykorzystania Polaków służących do tej pory w wojsku pruskim. Pierwszą dowodził generał Józef Zajączek, składała się z czterech batalionów, a jej żołnierzami byli Polacy - dezerterzy z armii pruskiej. Druga została powołana 23 września, jej dowódcą był generał Jan Henryk Wołodkowicz. Każda z Legii miała docelowo liczyć 5000 żołnierzy, jednak stanu tego nigdy nie osiągnięto.

1833 - Zmarł Stefan Garczyński, poeta okresu romantyzmu, autor poematu "Wacława dzieje”, zbioru "Wiersze do Aliny” i "Wspomnień z czasów wojny narodowej polskiej 1831 roku”. Przyjaciel Adama Mickiewicza. Urodził się 13 października 1805 roku. 190. rocznica

1848 - Urodził się Michał Słuszkiewicz, rzemieślnik, działacz społeczny, radny i burmistrz Sanoka. Gdy był burmistrzem w latach 1920-1924, w Sanoku zbudowano wodociągi i kanalizację, uruchomiono oświetlenie oraz założono Seminarium Nauczycielskie. Zmarł 15 listopada 1936 roku. 175. rocznica

1863 - Zmarł Jacob Grimm, niemiecki filolog, twórca germańskiego językoznawstwa porównawczego. Wraz z bratem Wilhelmem napisał zbiór baśni dla dzieci znanych, jako "Baśnie Braci Grimm". Urodził się 4 stycznia 1785 roku. 160. rocznica

1872 - Urodził się Maurice Gamelin, francuski generał, szef sztabu generalnego w okresie międzywojennym, w latach 1939 -1940 - naczelny dowódca wojsk sprzymierzonych. W 1939 roku, po ataku Niemiec na Polskę i uzgodnieniach z Wielką Brytanią, jeden z inicjatorów tak zwanej dziwnej wojny, która doprowadziła do wstrzymania jakichkolwiek akcji przeciwko Niemcom na Zachodzie. Współodpowiedzialny za klęskę i kapitulację Francji. Odwołany ze stanowiska naczelnego wodza za błędy w dowodzeniu. Zmarł 18 kwietnia 1958 roku.

1879 - Urodził się Edward Wittig, rzeźbiarz. Do jego najbardziej znanych dzieł należy pomnik Lotnika w Warszawie. Zmarł 3 marca 1941 roku.

1884 - Urodził się Stanisław Zdyb, taternik, wieloletni członek Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego, fotograf, jego wytwórnia "Zdyb i spółka”, jako pierwsza w Polsce produkowała narty na skalę masową. Zmarł 8 grudnia 1954 roku.

1889 - Zmarł Roman Dominik Kajetan Cichowski, właściciel ziemski, wynalazca i działacz polityczny. Zajmował się udoskonalaniem maszyn rolniczych. Urodził się 4 sierpnia 1818 roku.

1891 - Urodził się Tadeusz Lehr-Spławiński, językoznawca, slawista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Zajmował się gramatyką historyczną języków słowiańskich, historią słowiańszczyzny i etnografią. Autor ponad 400-tu prac, między innymi "O mowie Polaków w Galicji Wschodniej". Wiceprezes Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich. Zmarł 17 lutego 1965 roku.

1898 - Łotewski Niemiec Konstantin Rengarten zakończył trwającą od 15 sierpnia 1894 roku pieszą wędrówkę dookoła świata na trasie: Ryga-Rostów nad Donem-Iran-Irkuck-Urga-Pekin-Japonia-USA -Francja-Ryga. Regularnie nadsyłał krótkie relacje z kolejnych odcinków liczącej 26 tysięcy 877 kilometrów wyprawy do kilku gazet na Łotwie, w Rosji i Niemczech, a po zakończeniu trasy wydano jego relację w kilku krajach. 125. rocznica

1902 - Urodził się Franciszek Kamiński, generał, działacz ruchu ludowego, w czasie II wojny światowej - komendant główny Batalionów Chłopskich, szef I Oddziału Sztabu Komendy Głównej Armii Krajowej, współtwórca Podziemnego Państwa Polskiego, poseł do Krajowej Rady Narodowej i na Sejm Ustawodawczy. W 1951 roku został skazany na 12 lat więzienia za działalność antypaństwową. Zwolniony z więzienia na mocy amnestii w 1956 roku a pól roku później sąd najwyższy wojskowy uchylił jego wyrok. Zmarł 23 lutego 2000 roku.

1903 - Urodził się Edward Giergielewicz, sędzia, historyk, doktor prawa, pracownik Ministerstwa Sprawiedliwości, kapitan piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej i ofiara zbrodni katyńskiej. Po agresji sowieckiej został wzięty do obozu jenieckiego NKWD dla oficerów WP w Kozielsku. Wiosną 1940 został przetransportowany do Katynia i rozstrzelany przez funkcjonariuszy NKWD. Został pochowany na terenie obecnego Polskiego Cmentarza Wojennego w Katyniu, gdzie w 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji prowadzonych przez Niemców. 120. rocznica

1907 - Urodził się Stefan Kieniewicz, historyk, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek Polskiej Akademii Nauk. Żołnierz Armii Krajowej i uczestnik powstania warszawskiego. Zmarł 2 maja 1992 roku.

1908 - Pierwsze odnotowane w prasie piłkarskie derby Krakowa między Cracovia i Wisłą. W pierwszych derbach Krakowa padł remis 1:1. 115. rocznica

1916 - Urodził się Rudolf August Oetker, niemiecki przedsiębiorca, twórca i wieloletni prezes koncernu spożywczego Dr Oetker. Wnuk aptekarza Augusta Oetkera, mecenas sztuki. W 1999 roku założył fundację Rudolf-August-Oetker-Stiftung, wspierającą działalność artystyczną i naukową. Zmarł 16 stycznia 2007 roku.

1917 - Francja uznała Komitet Narodowy Polski w Lozannie za oficjalne przedstawicielstwo polskie i wyraziła zgodę na zorganizowanie jego siedziby w Paryżu. KNP pełnił rolę ministerstwa spraw zagranicznych, sprawował również polityczną kontrolę nad armią polską we Francji w czasie I wojny światowej.

1919 - Urodziła się Zofia Morecka z domu Gajewska, ekonomistka, profesor nauk ekonomicznych, dziekan Wydziału Ekonomii Politycznej Uniwersytetu Warszawskiego, specjalistka w zakresie ekonomii politycznej oraz polityki płac i zatrudnienia. Zmarła 27 kwietnia 2016 roku.

1920 - W czasie wojny polsko-bolszewickiej rozpoczęła się bitwa nad Niemnem, która zakończyła się po tygodniu drugim sukcesem militarnym Wojska Polskiego w kontrofensywie przeciw Armii Czerwonej po bitwie warszawskiej. W ręce polskie dostało się 40 tysięcy sowieckich jeńców, 140 dział, dużo sprzętu i zapasów wojennych. W wyniku zakończonej zwycięsko bitwy nad Niemnem i traktatu ryskiego Polska odzyskała 114 tysięcy kilometrów kwadratowych i około 4 miliony ludności ponad tak zwaną linię Curzona. Granica II RP oparta o Dźwinę, Dzisnę, błota Polesia i linię Zbrucza na południowym wschodzie odpowiadała w przybliżeniu granicom Polski sprzed III rozbioru.

1920 - Urodziła się Krystyna Wolińska-Preyzner, profesor Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Łodzi. Była autorką kostiumów do filmu "Przygoda z piosenką" w reżyserii Stanisława Barei. Napisała też teksty między innymi piosenek: "Maleńki znak", "Tato kup mi dżinsy", "Piosenka dla mojej matki". Zmarła 14 września 2016 roku.

1920 - Zmarł Adam Józef Karasiński, kompozytor, skrzypek i pianista. W 1905 roku napisał "Walc François", pierwszy utwór w historii polskiej muzyki rozrywkowej, który zdobył międzynarodową popularność. Napisał jedno z pierwszych polskich tang - Tango Messal. 28 października 1913 Lucyna Messal i Józef Redo w Teatrze Nowości w Warszawie tańczyli jako jedni z pierwszych w Polsce tango w operetce "Targ na dziewczęta". Urodził się w 1868 roku.

1923 - 38 górników zginęło w pożarze w Kopalni Węgla Kamiennego "Reden” w Dąbrowie Górniczej. W wyniku akcji ratowniczej wydobyto ciała 27 poległych górników. Do ciał pozostałych 11 ofiar dotarto dopiero po kilku miesiącach, po ostatecznym ugaszeniu pożaru w kopalni. Bezpośredniego powodu wybuchu nie udało się ustalić. 100. rocznica

1923 - Urodził się Piotr Wandycz, polski i amerykański historyk, profesor Uniwersytetu Yale’a, znawca dziejów najnowszych Polski i Europy Środkowo-Wschodniej, dziejów dyplomacji. Był współpracownikiem paryskiej "Kultury” i "Zeszytów Historycznych”. Zmarł 29 lipca 2017 roku. 100. rocznica

1925 - Urodził się Eli Zborowski, żydowski działacz polskiego pochodzenia. Prezes Międzynarodowego Towarzystwa Jad Waszem i wiceprezes Światowej Federacji Żydów Polskich. Zmarł 10 września 2012 roku.

1928 - Urodził się Jerzy Sulima-Kamiński, pisarz, poeta i dziennikarz Rozgłośni Polskiego Radia w Bydgoszczy. Autor między innymi trylogii bydgoskiej "Most Królowej Jadwigi”. Zmarł 19 marca 2002 roku. 95. rocznica

1928 - Urodził się Jerzy Topolski, specjalista w dziedzinie metodologii i teorii historii, profesor Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu. Wykładał także na uniwersytetach w Belgii, Francji, Hiszpanii, Holandii, Niemczech, Włoszech, Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Twórca poznańskiego ośrodka metodologicznego. Zmarł 21 grudnia 1998 roku. 95. rocznica

1929 - Urodził się Andrzej Lucjan Jaczewski, lekarz pediatra, seksuolog i pedagog, humanista, specjalista medycyny szkolnej, profesor medycyny i pedagogiki. Przez 27 lat w telewizji polskiej prowadził programy nauki o człowieku dla szkół. Autor teorii rozszczepienia dojrzałości i teorii wirażu rozwojowego. Harcmistrz, w czasie wojny działał w Szarych Szeregach. Zmarł 13 października 2020 roku.

1934 - Urodziła się Sophia Loren, legenda włoskiego i światowego kina. Zagrała w filmach - "Matka i córka", "Małżeństwo po włosku", "Słoneczniki" i "Szczególny dzień". Laureatka amerykańskiej nagrody filmowej Oscara w 1960 roku za rolę matki w filmie Vittoria de Siki "Matka i córka” oraz w 1991 roku za całokształt twórczości.

1934 - Zmarł Julian Stachiewicz, pseudonim "Wicz”, historyk wojskowości, generał brygady Wojska Polskiego. Z jego inicjatywy w 1928 roku powołano Towarzystwo Badania Historii Obrony Lwowa i Województw Południowo-Wschodnich. Tego samego roku powołał do życia Przegląd Historyczno-Wojskowy oraz został sekretarzem generalnym Instytutu Badania Najnowszej Historii Polski. Przez wiele lat był prezesem Towarzystwa Wiedzy Wojskowej, a także przewodniczącym Głównej Rady Programowej Polskiego Radia. Urodził się 26 lipca 1890 roku.

1939 - W 20. dniu II wojny światowej polskie oddziały skapitulowały w pierwszej bitwie pod Tomaszowem Lubelskim. Do niemieckiej niewoli dostało się około 20 tysięcy żołnierzy Armii "Kraków” i "Lublin”, w tym również dowodzący nimi generał Tadeusz Piskor. Bitwa pod Tomaszowem Lubelskim była drugą po bitwie nad Bzurą największą batalią kampanii wrześniowej.

1939 - Rozpoczęła się obrona Grodna przed nacierającą Armią Czerwoną. Polacy pomimo braku broni przeciwpancernej, jednolitego dowództwa i dużej improwizacji obrony utrzymali większość pozycji obronnych, a nawet zmusili niektóre jednostki sowieckie do odwrotu. Sowieci zdobyli Grodno 22 września, po tym jak polskie oddziały wycofały się z miasta.

1939 - Żołnierze niemieckiego Wehrmachtu zamordowali 42 polskich jeńców w Majdanie Wielkim na Zamojszczyźnie. Po odejściu oprawców spod zwału ciał wydobyło się trzech ocalałych polskich żołnierzy, którzy ukryli się w pobliskiej stodole.

1939 - Podczas obrony mostu na granicy polsko-rumuńskiej na Czeremoszu zginął Tadeusz Dołęga-Mostowicz, pisarz, autor powieści obyczajowo-satyrycznych i sensacyjnych. Do jego najbardziej znanych utworów należą: "Kariera Nikodema Dyzmy", "Znachor", "Profesor Wilczur". Urodził się 10 sierpnia 1898 roku.

1939 - Polski okręt podwodny ORP Wilk po przedarciu się z Bałtyku na Morze Północne zawinął do portu w szkockim Rosyth. W listopadzie włączono go w skład 2. Flotylli Okrętów Podwodnych w Rosyth i brał do stycznia 1941 roku w działaniach na Morzu Północnym, odbywając łącznie dziewięć patroli bojowych. Później ze względu na stan został okrętem szkoleniowym.

1942 - Utworzono Narodowe Siły Zbrojne - NSZ, konspiracyjną organizację wojskową obozu narodowego, działającą w czasie II wojny światowej i tuż po niej. Działalność NSZ, liczących w szczytowym okresie rozwoju około 75 tysięcy ludzi została skierowana przeciwko Armii Ludowej - jako partyzantce komunistycznej - oraz przeciw partyzantce radzieckiej. W okresie późniejszym brała udział w powstaniu antykomunistycznym walcząc przeciw Armii Czerwonej, NKWD, formacjom Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego i ludowego Wojska Polskiego. Członkowie NSZ do lat 80. XX wieku byli prześladowani przez władze PRL, stając się "żołnierzami wyklętymi". W 2011 roku ustanowiono w Polsce Narodowy Dzień Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”, poświęcony żołnierzom zbrojnego podziemia antykomunistycznego.

1942 - Członkowie greckiego ruchu oporu z Panhelleńskiego Związku Walczącej Młodzieży dokonali zamachu na cały obradujący zarząd największej greckiej partii prohitlerowskiej Narodowej Socjalistycznej Organizacji Patriotycznej w praktyce kończący jej działalność. Zginęło 29 greckich hitlerowców oraz 43 oficerów niemieckich.

1943 - W nocy z 19 na 20 września z niemieckiego oflagu w Doessel koło Warburga uciekło podkopem 47 polskich żołnierzy. Była to największa ucieczka polskich żołnierzy z niemieckiego obozu jenieckiego. 37. z nich zostało przez Niemców schwytanych i zamordowanych. Pozostałym dziesięciu udało się pozostać na wolności i albo wrócić do Polski, albo przedostać do wojsk alianckich. 80. rocznica

1944 - W 51. dniu Powstania Warszawskiego siły polskie wycofały się z Czerniakowa. Część powstańców, wraz z żołnierzami 1. Armii Wojska Polskiego, przeprawiło się łodziami na Pragę. Natomiast około 200 AK-owców, w większości rannych, ze zgrupowania „Radosław” ewakuowało się kanałami na Mokotów. Komendant Główny AK generał Tadeusz Komorowski „Bór” wydał rozkaz przeorganizowania oddziałów powstańczych Armii Krajowej w regularne oddziały Wojska Polskiego. Utworzony zostaje Warszawski Korpus AK pod dowództwem generała Antoniego Chruściela „Montera”.

1944 - Zmarł Witold Modelski, żołnierz AK, łącznik w batalionie „Gozdawa”, jeden z najmłodszych uczestników powstania warszawskiego. 23 sierpnia odznaczony Krzyżem Walecznych i awansowany na kaprala czasu wojny. Poległ 20 września na Wybrzeżu Czerniakowskim - w domu przy ul. Wilanowskiej 1. Urodził się 11 listopada 1932 roku.

1945 - Rozwiązano organizację konspiracyjną Polska Niepodległa, wojskowo-cywilną organizację konspiracyjną działająca od jesieni 1939 roku na obszarze większości okupowanej przez Niemców Polski. Organizacja została utworzona w Warszawie, z inicjatywy inżyniera Józefa Sulińskiego, pseudonim „Zawisza”, który został jej pierwszym komendantem głównym. W jej skład weszli początkowo pracownicy Zarządu Warszawy i podporządkowanych mu jednostek organizacyjnych oraz byli członkowie ochotniczych batalionów robotniczych broniących stolicy we wrześniu 1939 roku. Organizacja w szczytowym okresie liczyła około 20 tysięcy członków.

1946 - Urodził się Julian Kornhauser, poeta, pisarz, krytyk literacki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego. Znawca i tłumacz literatury serbskiej i chorwackiej, współtwórca grupy literackiej "Teraz”. Autor tomików wierszy: "Nastanie święto i dla leniuchów,”, "Było minęło”, "Kamyk i cień”, a także esejów: "Strategie liryczne serbskiej awangardy”, "Poezja i codzienność”. Jest jednym z najbardziej znanych przedstawicieli poetyckiej Nowej Fali z lat 70. XX wieku.

1946 - Rozpoczął się pierwszy Festiwal Filmowy w Cannes. Najważniejszą nagrodą festiwalu jest Złota Palma dla najlepszego filmu. Jury w 1946 roku Złota Palmą nagrodziło między innymi włoskiego reżysera Roberto Rosselliniego za film "Rzym, miasto otwarte". Specjalną nagrodę jury otrzymał francuski reżyser René Clément za "Bitwę o szyny".

1948 - Urodził się George R.R. Martin, amerykański pisarz, twórca science fiction, fantasy i horrorów, zarówno opowiadań, jak i powieści, wielokrotny zdobywca nagród Nebula i Hugo oraz wielu innych: World Fantasy, Bram Stoker Award, czy Locus Award. Jego utwory przetłumaczono na dziesiątki języków, w tym polski. Jest autorem cyklu fantasy "Pieśń lodu i ognia", na którym oparto między innymi serial "Gra o tron". 65. rocznica

1952 - W prowizorycznie adaptowanej wilii przy ulicy 22 Lipca w Lublinie rozpoczęło działalność Polskie Radio Lublin. Początkowo program lubelskiej rozgłośni trwał 45 minut na dobę.

1953 - Urodził się Józef Młynarczyk, piłkarz, bramkarz reprezentacji Polski, zdobywca trzeciego miejsca na Mistrzostwach Świata w 1982 roku. Zawodnik między innymi Widzewa Łódź i FC Porto, z którym zdobył klubowy Puchar Europy, Super Puchar UEFA i Puchar Interkontynentalny. 70. rocznica

1956 - Urodził się Steve Coleman, amerykański saksofonista jazzowy, kompozytor i lider grupy muzycznej. Jego muzyka i idee miały silny wpływ na współczesny jazz. Był jednym z twórców tzw. ruchu M-Base. Większość jego albumów jest dostępna legalnie do darmowego ściągnięcia na jego stronie internetowej.

1957 - Zmarł Jean Sibelius, jeden z największych fińskich kompozytorów, uważany za twórcę narodowego stylu w muzyce fińskiej. Autor poematów symfonicznych, między innymi "Sagi", "Finlandii" i "Tapioli", a także koncertów skrzypcowych. Pisał też muzykę do sztuk teatralnych, pieśni na głos i fortepian. Urodził się 8 grudnia 1865 roku.

1961 - W wypadku samochodowym zginął Andrzej Munk, reżyser i scenarzysta filmowy, jeden z przedstawicieli nurtu zwanego polską szkołą filmową. Do jego najbardziej znanych filmów należą: "Człowiek za burtą", "Eroica", "Zezowate szczęście". W latach 1957-1961 był wykładowcą w łódzkiej szkole filmowej. Urodził się 16 października 1921 roku.

1963 - Premiera filmu "Pasażerka" w reżyserii Andrzeja Munka i Witolda Lesiewicza. Film jest adaptacją słuchowiska Zofii Posmysz "Pasażerka z kabiny 45" z 1959 roku. Główne role zagrali: Aleksandra Śląska, Anna Ciepielewska i Janusz Bylczyński. "Pasażerka" jest ostatnim, nieukończonym filmem Andrzeja Munka. Reżyser zginął w wypadku samochodowym 20 września 1961 roku, a obróbki pozostawionego przezeń materiału filmowego podjął się jego współpracownik Witold Lesiewicz. 60. rocznica

1967 - Zmarł Stanisław Byrcyn-Gąsienica, przewodnik i ratownik górski, współzałożyciel Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego. Grał w filmie Andrzeja Munka "Błękitny krzyż" z 1955 roku oraz w dokumentalnym obrazie "Śladami Byrcynowych wspominków" z 1962. Urodził się 2 lutego 1887 roku.

1971 - Zmarł Jorgos Seferis, grecki poeta i eseista, autor zbiorów wierszy: "Zwrot”, "Cysterna”, "Dziennik okrętowy”, "Trzy poematy ezoteryczne”. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury w 1963 roku. Konsekwentnie krytykował dyktaturę czarnych pułkowników. Urodził się 13 marca 1900 roku.

1972 - Zmarł Roman Sykała, aktor teatralny i filmowy, reżyser i dyrektor teatru. W latach 60-tych był dyrektorem i kierownikiem artystycznym Państwowego Teatru Powszechnego w Łodzi oraz Teatru Polskiego w Poznaniu Był też wykładowcą łódzkiej Filmówki. Zagrał drugoplanowe role w kultowych polskich serialach m. innymi "Stawka większa niż życie", "Czterej Pancerni i pies", "Kapitan Sowa na tropie", oraz w wielu filmach, w tym "Popioły", "Przygoda z piosenką", "Panienka z okienka". Urodził się 9 listopada 1923.

1976 - Urodziła się Agata Buzek, aktorka i modelka. Córka byłego premiera Rzeczypospolitej Polskiej Jerzego Buzka i Ludgardy Buzek. Za główną rolę w filmie "Rewers" z 2009 roku została wyróżniona nagrodą dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej na Festiwalu Filmów Fabularnych w Gdyni oraz Nagrodą Publiczności imienia Zbyszka Cybulskiego.

1978 - Na granicy polsko-czechosłowackiej, w Karkonoszach spotkali się działacze KSS KOR i czechosłowackiej organizacji opozycyjnej "Karta 77". 45. rocznica

1978 - Do RFN przybyła z wizytą delegacja Episkopatu Polski z kardynałami Stefanem Wyszyńskim i Karolem Wojtyłą na czele. 45. rocznica

1981 - Zmarła Janina Ipohorska, właściwie Nosarzewska, malarka, dziennikarka, autorka poradnika "Grzeczność na co dzień". Najbardziej znana była pod pseudonimem Jan Kamyczek, pod którym na łamach tygodnika "Przekrój" prowadziła kącik savoir-vivre’u. Była scenarzystką pierwszego polskiego kryminalnego serialu telewizyjnego "Kapitan Sowa na tropie". Urodziła się 15 sierpnia 1914 roku.

1982 - Zmarł Franciszek Bieda, paleontolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Akademii Górniczo-Hutniczej, autor pracy "Historia paleontologii w Polsce" i obszernego podręcznika akademickiego "Paleozoologia". Urodził się 17 grudnia 1896 roku.

1991 - W Gdańsku utworzono Związek Miast Bałtyckich. Założycielami były 32 miasta, obecnie związek liczy ponad stu członków z dziesięciu państw. Są to: Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja i Szwecja.

1994 - Zmarł Jule Styne, amerykański kompozytor, któremu sławę przyniosły grane na Broadwayu musicale, między innymi "Gypsy” i "Funny Girl”. Twórca muzyki do ponad 1500 piosenek, których wykonawcami byli między innymi Frank Sinatra, Marilyn Monroe i Barbra Streisand. Urodził się 31 grudnia 1905 roku.

2000 - Zmarł Gierman Titow, radziecki pułkownik, kosmonauta, pilot myśliwski, który jako drugi po Juriju Gagarinie odbył lot kosmiczny 6 sierpnia 1961 roku, dokonując 17 okrążeń Ziemi. Urodził się 11 września 1935 roku.

2001 - W przemówieniu w Kongresie Stanów Zjednoczonych prezydent George W. Bush ogłosił wojnę z terroryzmem. Był to bezpośredni skutek ataków na WTC i Pentagon z 11 września 2001, przeprowadzonych przez Al-Kaidę. W tym największym w dziejach zamachu terrorystycznym zginęło wówczas prawie trzy tysiące osób. Przywódca Al-Kaidy - Osama bin Laden, po latach poszukiwań został zabity przez amerykańskie oddziały specjalne w 2011 roku w Pakistanie. Do wojny z terroryzmem zaliczana jest też rozpoczęta w 2014 roku międzynarodowa interwencja przeciwko tak zwanemu państwu islamskiemu.

2002 - Zginął w lawinie w górach Osetii Północnej rosyjski aktor Siergiej Bodrow Młodszy, uchodzący za jednego z najzdolniejszych rosyjskich aktorów młodego pokolenia. Lawina lodowa zeszła podczas kręcenia filmu "Łącznik", a ciała aktora nigdy nie odnaleziono. Zyskał popularność w roli Daniły Bagrowa w filmach kryminalnych Brat i Brat2. Urodził się 27 grudnia 1971 roku.

2005 - Zmarł Szymon Wiesenthal, żydowski działacz, tropiciel hitlerowskich zbrodniarzy wojennych, inżynier architekt, były więzień niemieckich obozów koncentracyjnych w Płaszowie, Gross-Rosen, Buchenwaldzie i Mauthausen. W 1947 roku założył w Linzu Żydowskie Centrum Dokumentacji - organizację zajmującą się gromadzeniem dokumentów dotyczących zbrodni i zbrodniarzy wojennych. Przyczynił się między innymi do wytropienia i skazania głównego organizatora "rozwiązania kwestii żydowskiej" Adolfa Eichmanna oraz 1200 innych zbrodniarzy nazistowskich. Jego imieniem nazwano Centrum Szymona Wiesenthala, utworzoną w 1977 roku międzynarodową agencję zajmującą się przechowywaniem pamięci o Holokauście i obroną praw człowieka. Urodził się 31 grudnia 1908 roku.

2006 - Zmarł Sven Nykvist, szwedzki operator filmowy, współpracownik Ingmara Bergmana i innych reżyserów: Romana Polańskiego, Andrieja Tarkowskiego, Woody Allena. Autor zdjęć do ponad 13 filmów. Należał do "familii Bergmana", czyli stałego zespołu, z którym szwedzki reżyser zrealizował takie obrazy, jak: "Wieczór kuglarzy", "Persona", "Sceny z życia małżeńskiego", "Jesienna sonata", "Z życia marionetek", "Szepty i krzyki", "Fanny i Aleksander". Urodził się 3 grudnia 1922 roku.

2008 - Niemiec Jens Voigt wygrał 65. Tour de Pologne. 15. rocznica

2018 - 228 osób zginęło w katastrofie promu na Jeziorze Wiktorii w Tanzanii. Uratowano 41 pasażerów. Przyczyną zatonięcia było przeciążenie statku. Jednostka mogła pomieścić 100 osób oraz 25 ton ładunku. 5. rocznica

2018 - Zmarła Krystyna Grzybowska, dziennikarka, publicystka. Podczas stanu wojennego po 13 grudnia 1981 nie przeszła pozytywnej weryfikacji politycznej przeprowadzanej przez władze komunistyczne wobec dziennikarzy i wyemigrowała do Niemiec. W latach 90. była korespondentką "Rzeczpospolitej” w Bonn. Po powrocie do Polski współpracowała między innymi z "Gazetą Polską”, "Niezależną Gazetą Polską - Nowe Państwo” i tygodnikiem "Wprost”. Urodziła się 31 grudnia 1940 roku. 5. rocznica

2019 - Zmarł Andrzej Stanisław Warchałowski, badacz życia owadów - entomolog. Był profesorem zwyczajnym Uniwersytetu Wrocławskiego, znawcą rodziny stonkowatych. W czasie II wojny światowej działał w konspiracji, należał do Narodowych Sił Zbrojnych, później został żołnierzem I Armii Wojska Polskiego. Po wojnie skończył liceum i studiował chemię i biologię. Pasjonowały go chrząszcze, którymi naukowo zajmował się od początku swojej kariery. Był przez dwie kadencje prezesem Polskiego Towarzystwa Entomologicznego oraz członkiem Komitetu Zoologicznego Polskiej Akademii Nauk. Urodził się 17 września 1927 roku.

2020 - Zmarła Ewa Berberyusz-Wyrzykowska, dziennikarka, reportażystka, pisarka. Posługiwała się także pseudonimami: BER, Ewa Ber, Halina Mirowska. Była autorką reportaży w piśmie "Dookoła świata”, publikowała między innymi w tygodnikach "Kultura”, "Literatura” , a także w "Tygodniku Powszechnym”. Należała do warszawskiego Klubu Inteligencji Katolickiej i NSZZ "Solidarność”. W czasie stanu wojennego jej teksty ukazywały się także w wydawnictwach tzw. drugiego obiegu. Od 1981 pisała dla paryskiej "Kultury” Jerzego Giedroycia. Autorka powieści "Wychodne dla Ewy", "Szulerzy i jelenie", "Jedno z dwojga" oraz wielu zbiorów reportaży. Urodziła się 19 sierpnia 1929 roku.

2021 - Zmarł w Kanadzie Helmut Oberlander, niemiecki zbrodniarz wojenny. O jego wydalenie i odebranie mu obywatelstwa toczyły się liczne procesy. W czasie II wojny światowej należał do Einsatzgruppen - grupy operacyjnej nazistowskiej policji bezpieczeństwa, która mordowała ludność cywilną. Był na liście poszukiwanych zbrodniarzy nazistowskich Centrum Szymona Wiesenthala. Urodził się 15 lutego 1924 roku.

Zobacz także

2023-09-25, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 25 września - Międzynarodowy Dzień Głuchych i Języka Migowego. 25 września - Światowy Dzień Rzek. 25 września - Światowy Dzień Farmaceuty. 25… » więcej 2023-09-24, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 24 września - Święto narodowe Republiki Gwinei Bissau - Dzień Niepodległości, obchodzony w rocznicę ogłoszenia niepodległości w 1973 roku. » więcej 2023-09-23, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 23 września - Święto narodowe Arabii Saudyjskiej, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości w 1932 roku. » więcej 2023-09-22, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 22 września - Europejski Dzień bez Samochodu. 22 września - Zakończenie kampanii ekologicznej Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Transportu. 22… » więcej 2023-09-21, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 21 września - Międzynarodowy Dzień Pokoju, oficjalnie ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ, w 2001 roku, obchodzony od 1982 roku.. 21 września - Międzynarodowy… » więcej 2023-09-19, godz. 08:32 Kartka z kalendarza 19 września - Dzień Dzikiej Fauny, Flory i Naturalnych Siedlisk. 19 września - Międzynarodowy Dzień Mówienia jak Pirat (ang. International Talk Like a… » więcej 2023-09-18, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 18 września - Światowy Dzień Monitoringu Wody. 18 września - Międzynarodowy Dzień Geologa. 18 września - Święto narodowe Chile, obchodzonemu w rocznicę… » więcej 2023-09-17, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 17 września - W rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku jest obchodzony Światowy Dzień Sybiraka. 17 września - Światowy Dzień Bezpieczeństwa… » więcej 2023-09-16, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 16 września - Międzynarodowy Dzień Kardiologii Interwencyjnej. 16 września - Międzynarodowy Dzień Ochrony Warstwy Ozonowej, ustanowiony przez Zgromadzenie… » więcej
2930313233
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »