Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-09-12, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska

Kartka z kalendarza

12 września - Dzień Narodów Zjednoczonych dla Współpracy Południe-Południe.

12 września - Święto Wojsk Lądowych, obchodzone w rocznicę zwycięstwa Jana III Sobieskiego pod Wiedniem, ustanowione w 1996 roku przez Ministra Obrony Narodowej.

12 września - Dzień Brukarza.
490 rok przed naszą erą - Wojska Aten pokonały oddziały perskie w bitwie pod Maratonem. Według legendy, do Aten wysłano po bitwie Filippidesa, żeby ogłosił zwycięstwo Grecji. Przebiegł około 40 kilometrów i po przekazaniu informacji, zmarł z wycieńczenia.

1635 - Polska i Szwecja zawarły rozejm w Sztumskiej Wsi. Rozejm został zawarty po tak zwanej "wojnie o ujście Wisły”. Na mocy układu Polska otrzymała z powrotem porty Tolkmicko, Elbląg, Braniewo, Piławę i Kłajpedę, a Szwecja zatrzymała Inflanty na północ od Dźwiny oraz Rygę, gwarantując jednocześnie swobodę kultu zamieszkującym te tereny katolikom.

1637 - W kościele Świętego Jana w Warszawie król Władysław IV Waza poślubił Cecylię Renatę Habsburżankę, córkę cesarza Ferdynanda II.

1660 - Zmarł Jacob Cats, holenderski polityk i dyplomata, autor poematów, był dwukrotnie wielkim pensjonariuszem Holandii, jednym z najważniejszych urzędników republiki. Był również literatem i poetą, autorem dzieł o charakterze dydaktycznym i moralizatorskim, wyrażających ewangelicką obyczajowość konfesji kalwińskiej. Urodził się 10 listopada 1577 roku.

1683 - Wojska polsko-austriacko-niemieckie pod dowództwem króla Jana III Sobieskiego rozgromiły oblegającą Wiedeń armię Imperium Osmańskiego dowodzoną przez wezyra Kara Mustafę. Straty Turków w bitwie wyniosły do 20 tysięcy zabitych i pięciu tysięcy rannych, podczas gdy sprzymierzeni stracili 1500 zabitych i około 2,5 tysiąca rannych. Po klęsce pod Wiedniem Turcja przestała zagrażać Europie. 340 rocznica

1733 - Stanisław Leszczyński został ponownie wybrany na króla Polski. Sprawował władzę do 26 stycznia 1736 roku, kiedy to abdykowal. Był to drugi okres panowania Stanisława Leszczyńskiego. Po raz pierwszy został wybrany królem i był nim przez 5 lat, od 12 lipca 1704 do 8 lipca 1709 roku. 290 rocznica

1812 - Urodził się Richard March Hoe, amerykański wynalazca i przemysłowiec. W 1846 skonstruował rotacyjną prasę drukarską, która pozwalała na druk około 20 tysięcy egzemplarzy gazety na godzinę. Wymagała ona jednak podawania pojedynczych arkuszy papieru. W 1871 Hoe zaprezentował model prasy zaopatrującej się automatycznie w papier z roli. Zmarł 7 czerwca 1886 roku.

1820 - Urodził się Ignacy Łyskowski, dziennikarz, działacz narodowy, oświatowy, gospodarczy i polityczny na Pomorzu, poseł na sejm pruski i do parlamentu niemieckiego. W latach 1848-1850 z inicjatywy Ignacego Łyskowskiego w Chełmnie wychodziło pierwsze polskie czasopismo na Pomorzu "Szkółka Narodowa". W 1869 roku Ignacy Łyskowski, Ludwik Śląski i Leon Czarliński powołali Towarzystwo Moralnych Interesów Ludności Polskiej pod Panowaniem Pruskim. Zmarł 14 lipca 1886 roku

1826 - Urodził się Mateusz Gralewski, etnograf, publicysta, działacz rewolucyjny, konspirator i działacz niepodległościowy oraz emigracyjny, członek Komisji Wykonawczej Rządu Narodowego w czasie powstania styczniowego. Zmarł pod koniec 1891 roku.

1847 - Urodził się John Patrick Crichton-Stuart, III markiz Bute, szkocki arystokrata i przemysłowiec, w 1860 roku uznany za najbogatszego człowieka na świecie. Był ekscentrycznym naukowcem, budowniczym oraz propagatorem religii katolickiej, nauki i kultury. Zmarł 12 września 1847 roku.

1857 - 425 osób zginęło w wyniku zatonięcia amerykańskiego statku "Central America” w czasie huraganu niedaleko wybrzeża stanu Karolina. Na pokładzie statku płynącego z Panamy do Nowego Jorku było 477 pasażerów i 101 członków załogi. Statek przewoził 14 ton złota. W 1988 roku poszukiwacze skarbów wydobyli z wraku statku część złota o wartości około 150 milionów dolarów.

1872 - Urodził się Wojciech Brzega, rzeźbiarz, pisarz i działacz społeczny. Jego autorstwa są rzeźby w ołtarzu Matki Boskiej Różańcowej i w kaplicy Świętego Jana Chrzciciela w zakopiańskim kościele Świętej Rodziny. Współpracował ze Stanisławem Witkiewiczem i był wykonawcą niektórych jego projektów. Zajmował się meblarstwem, rzeźbą ornamentacyjną i sztuką stosowaną. Dzięki tym pracom jest uważany za współtwórcę stylu zakopiańskiego. Był członkiem Ligi Narodowej, Zmarł 6 lipca 1941 roku.

1885 - Urodził się Piotr Bańkowski, historyk literatury, archiwista. Po 1945 roku doprowadził do wznowienia wydawania "Archeionu". Zredagował 44 tomy czasopisma. Zmarł 16 lutego 1976 roku.

1897 - Urodziła się Irena Joliot-Curie, francuska fizyk i chemik, profesor Sorbony, dyrektor Instytutu Radowego w Paryżu, współodkrywczyni zjawiska sztucznej promieniotwórczości, za co w 1935 roku wraz z mężem otrzymała Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Działaczka społeczna, walcząca o pokój światowy, córka Marii Skłodowskiej-Curie. Zmarła 17 marca 1956 roku.

1900 - Urodził się Józef Lucjan Kępiński, podpułkownik, pilot Wojska Polskiego. W kampanii wrześniowej był dowódcą obrony powietrznej rejonu Dęblina. W 1940 roku został oficer Inspektoratu Polskich Sił Powietrznych, potem był komendantem szkół Flying Training Command w Hucknall i w Reading, w Wielkiej Brytanii. Po wojnie, po powrocie do kraju pracował w Spółdzielni Pracy "Sprzęt Rybacki” w Warszawie. Zmarł 26 marca 1964 roku.

1905 - Urodził się Tadeusz Kielanowski, lekarz, pierwszy rektor Akademii Medycznej w Lublinie i Akademii Medycznej w Białymstoku. W 1950 roku organizował od podstaw uczelnię w Białymstoku i był rektorem Akademii do 1955 roku. Etyk i filozof medycyny. Autor prac o fizjopatologii i filozofii medycyny, w połowie lat 60. założył pierwszy w Polsce telefon zaufania. Zmarł 6 maja 1992 roku.

1915 - Urodziła się Maria Irena Sowicka, twórczyni warszawskiego Teatr Lalki i Aktora "Guliwer”, reżyserka i artystka malarka. Zmarła 20 lutego 2003 roku.

1916 - Zmarł Zygmunt Balicki, jeden z przywódców ruchu narodowo-demokratycznego, współtwórca Ligi Narodowej. Krytykował polskie tradycje powstańcze z XIX wieku. Popierał tworzenie legionów przy armii rosyjskiej. Urodził się 30 grudnia 1858 roku.

1917 - W Warszawie mocarstwa okupacyjne powołały Radę Regencyjną, która miała sprawować najwyższą władzę w Królestwie Polskim. Rada powołała pierwszy polski rząd, pod kierownictwem Jana Kucharzewskiego. Rada Regencyjna Orędziem do Narodu Polskiego z 7 października 1918 roku proklamowała niepodległość Polski powołując się na 14 punktów prezydenta USA Wilsona zaakceptowanych kilka dni wcześniej przez państwa centralne, jako podstawa rokowań pokojowych, a 12 października przejęła od okupantów władzę zwierzchnią nad wojskiem. 14 listopada Rada Regencyjna rozwiązała się przekazując całość władzy zwierzchniej Naczelnemu Wodzowi Wojsk Polskich Józefowi Piłsudskiemu.

1920 - Urodził się Lech Kalinowski, historyk sztuki, mediewista. Honorowy profesor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, członek Międzynarodowego Komitetu Historyków Sztuki w Paryżu i Akademii Brytyjskiej. Autor rozpraw naukowych: "Wit Stwosz w Krakowie” i "Speculum artis. Treści dzieła sztuki średniowiecza i renesansu”. Zmarł 15 czerwca 2004 roku.

1920 - Urodził się Aleksander Kobzdej, malarz, architekt. W początkowym okresie malował obrazy zbliżone do realizmu socjalistycznego, później tworzył abstrakcyjne dzieła łączone z nurtem malarstwa materii. Jest też współautorem zespołu budynków Ambasady Chin przy ulicy Bonifraterskiej w Warszawie. Zmarł 25 września 1972 roku.

1921 - Urodził się Stanisław Lem, pisarz, filozof i satyryk, znany głównie z utworów science-fiction. Po wprowadzeniu stanu wojennego wyjechał do Niemiec, a następnie do Austrii, gdzie mieszkał do 1988 roku. Pisarz zadebiutował w 1946 roku nowelą "Człowiek z Marsa", w 1951 roku ukazała się jego pierwsza powieść "Astronauci". Najważniejsze jego dzieła to powieści fantastyczno-naukowe: "Solaris", "Powrót z gwiazd", "Eden", "Głos Pana", "Wizja lokalna", zbiory opowiadań "Dzienniki gwiazdowe" i "Księga robotów". Był też autorem esejów filozoficznych "Summa technologiae" i "Filozofia przypadku". Przez kilkanaście ostatnich lat zajmował się publicystyką na łamach "Tygodnika Powszechnego". Stanisław Lem został odznaczony Orderem Orła Białego. Zmarł 27 marca 2006 roku.

1923 - W Genewie została podpisana Międzynarodowa Konwencja w sprawie Zwalczania Obiegu i Handlu Wydawnictwami Pornograficznymi. Przystąpiło do niej 56 państw. Polska ratyfikowała konwencję w 1927 roku. 100 rocznica

1925 - Urodziła się Wanda Marta Lasota, farmaceutka, bromatolog i mykolog, długoletnia dziekan Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w Łodzi. Zmarła 19 lipca 2003 roku.

1925 - Urodził się Tadeusz Skorulski, aktor. Najdłużej związany z Teatrem Polskim we Wrocławiu. Wystąpił między innymi w filmach i serialach: "Dzień Kolibra”, "Na kłopoty Bednarski”, "Popielec”, "Trzy młyny”. Grał też w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia. Zmarł 16 maja 1995 roku.

1930 - Urodził się Piotr Skrzynecki, reżyser, scenarzysta, założyciel i konferansjer krakowskiego kabaretu "Piwnica pod Baranami”, którym kierował ponad 40 lat. Wystąpił między innymi w filmach fabularnych i dokumentalnych: "Kalosze szczęścia”, "Aria dla atlety”, "Sukcesja”, "Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny”, "Piwnica pod Baranami Piotra Skrzyneckiego”. Zmarł 27 kwietnia 1997 roku.

1930 - Urodził się Jerzy Wójcik, scenarzysta filmowy i teatralny, operator filmowy "szkoły polskiej”. Autor zdjęć między innymi do filmów: "Eroica”, "Kanał”, "Popiół i diament”, "Matka Joanna od Aniołów”, "Faraon” i "Potop”. Był wykładowcą na Wydziale Operatorskim łódzkiej filmówki. Zmarł 3 kwietnia 2019 roku.

1931 - Urodził się Ian Holm, brytyjski aktor filmowy i teatralny. W 1981 roku, zagrał Lecha Wałęsę w telewizyjnym "Strike: The Birth of Solidarity". Zagrał także w filmach: "Obcy. Decydujące starcie", "Rydwany ognia", "Greystoke" i "Nagi lunch". Szczególną popularność przyniosła mu rola Bilba Bagginsa w filmowej adaptacji "Władcy Pierścieni" Johna Ronalda Reuela Tolkiena. Zmarł 19 czerwca 2020 roku.

1935 - Urodził się Marian Berkowicz, poeta. Jest między innymi autorem zbiorów wierszy: "Mijając przykre”, "Deficyt sensu”, "Odczuwanie”. Zmarł 20 grudnia 2012 roku.

1939 - Podczas spotkania w Jełowej pod Opolem dygnitarzy III Rzeszy Adolf Hitler zapowiedział bombardowanie Warszawy oraz zniszczenie polskiej szlachty i duchowieństwa, jako warstw przywódczych. Szef Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu generał Wilhelm Keitel przedstawił plany rozwiązania problemu polskiego. Zakładały one podział ziem polskich między Związek Radziecki i Niemcy wzdłuż linii Narew-Wisła-San oraz utworzenie małego państewka polskiego, którego władze zmuszone byłyby podpisać pokój z Niemcami. Ponadto Niemcy zakładały oddanie Litwie Wileńszczyzny oraz utworzenie, za zgodą Józefa Stalina, odrębnego ukraińskiego państwa z terenów Galicji i tak zwanej "polskiej Ukrainy”.

1939 - Oddziały 1. Dywizji Piechoty Legionów imienia Józefa Piłsudskiego pokonały w bitwie o Kałuszyn niemieckie oddziały 11. Dywizji Piechoty oraz Dywizji Pancernej "Kempf'. Niemcy, którzy ponieśli znaczne straty wycofali się w kierunku Siedlec.

1939 - Po przegranej bitwie pod Brwinowem z niemiecką 4. Dywizją Pancerną żołnierze 36. Pułku Legii Akademickiej wchodzącego w skład Armii Łódź wycofali się do Puszczy Kampinoskiej. Mimo przegranej 36. pułk piechoty Legii Akademickiej skutecznie spowolnił oddziały niemieckie idące na Warszawę.

1939 - W gmachu szkoły powszechnej w Szczucinie żołnierze niemieckiego Wermachtu spalili żywcem bądź zastrzelili, co najmniej 40 polskich jeńców wojennych oraz około 30 cywilnych uchodźców. Niedługo potem Niemcy zamordowali tam jeszcze 25 Żydów, sprowadzonych celem pogrzebania zwłok ofiar wcześniejszej masakry.

1939 - Na rynku w Końskich Niemcy rozstrzelali 22 Żydów. Wcześniej zostali oni zmuszeni do kopania grobów na skwerze obok kościoła dla żołnierzy niemieckich poległych w bitwie pod Kazanowem.

1939 - Podczas pierwszego posiedzenia francusko-brytyjskiej Najwyższej Rady Wojennej, która odbyła się w Abbeville, w północnej Francji, zdecydowano o nieudzielaniu pomocy Polsce w wojnie z Niemcami. Decyzja była złamaniem zobowiązań Francji i Wielkiej Brytanii wynikających z umów sojuszniczych z Polską.

1940 - Grupa dzieci przypadkowo odkryła w południowo-zachodniej Francji jaskinię Lascaux, której wnętrza pokrywają malowidła naskalne z okresu paleolitu. Uważa się, że francuska grota zawiera jedne z najciekawszych i najdoskonalszych przykładów malarstwa prehistorycznego. Na 150 metrach korytarzy znajduje się około 150 malowideł i ponad 15 tysięcy rytów skalnych.

1940 - Urodził się Ryszard Binkowski, prozaik i scenarzysta filmowy. Jest między innymi autorem powieści: "Pójdziesz ponad sadem”, "Zaćma”, "Wiatrak” oraz zbioru opowiadań "Latoś wesel nie będzie”.

1940 - Urodziła się Linda Ann Gray, amerykańska aktorka, modelka, reżyserka i producentka telewizyjna. Wystąpiła między innymi w filmach i serialach: "Absolwent”, "Oskar, czyli 60 kłopotów na minutę”, "Moda na sukces”, "Agencja modelek”.

1940 - Urodził się Stefan Zach, piosenkarz, aktor, kompozytor, autor tekstów. Śpiewał między innymi piosenki: "Serwus, panie Chief”, "Dzień przed sądem”. Zmarł 19 listopada 2003 roku.

1941 - W Tarnowie rozstrzelana została przez Niemców Helena Marusarzówna, narciarka, wielokrotna mistrzyni Polski. W czasie II wojny światowej działała w konspiracji, jako kurier tatrzański. Została schwytana w marcu 1940 przez żandarmerię słowacką i przekazana w ręce niemieckiego gestapo. Torturowana wielokrotnie, nie zdradziła żadnej z tajnych informacji, jednakże gestapo znalazło w jej bagażu list w języku węgierskim. Pośmiertnie odznaczona Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 17 stycznia 1918 roku.

1941 - W Dołhem w dawnym powiecie stryjskim województwa stanisłowawskiego oddział Sicherheitsdienst rozstrzelał 120 Żydów.

1942 - Niemcy wysiedlili z łódzkiego getta "osoby nienadające się do pracy”: dzieci do dziesiątego roku życia, chorych oraz osoby powyżej 65 roku życia. Wywieziono na śmierć do niemieckich obozów zagłady prawie 16 tysięcy osób. Łódzkie getto stało się wielkim obozem pracy. Przetrwało do sierpnia 1944 roku. W czasie czterech lat i ośmiu miesięcy jego istnienia zmarło w nim 45 tysięcy 327 osób, prawie jedna czwarta ogółu jego mieszkańców.

1942 - Z rozkazu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generała Władysława Sikorskiego z połączenia Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie i Armii Polskiej w ZSRR, ewakuowanej do Iraku, utworzona została Polska Armia na Wschodzie. Dowódcą został generał Władysław Anders.

1942 - Niemiecki U-Boot U-156 storpedował i zatopił u wybrzeży Afryki Zachodniej brytyjski transportowiec RMS "Laconia” z 2725 osobami na pokładzie, w tym 1793 włoskimi jeńcami, 286 żołnierzami brytyjskimi, 103 żołnierzami polskimi strzegącymi jeńców oraz 80 cywilami. Po usłyszeniu krzyków w języku włoskim, dowódca U-Boota zorganizował akcję ratunkową, dzięki której uratowano ponad tysiąc rozbitków.

1943 - Niemieccy spadochroniarze uwolnili włoskiego przywódcę faszystowskiego Benito Mussoliniego, więzionego w hotelu w Apeninach przez również faszystowski rząd. Mussolini wrócił do władzy, posługiwał się tytułem Duce Włoskiej Republiki Socjalnej, aż do 1945 roku. 80 rocznica

1944 - W 43. dniu Powstania Warszawskiego mimo wielu prób Niemcom nie udało się zdobyć Czerniakowa. Zażarte walki toczyły się o Port Czerniakowski. Niemcy zajęli część ulicy Książęcej, odcinając Czerniaków od Śródmieścia.

1944 - Około 500 partyzantów Armii Ludowej, kilkudziesięciu z Batalionów Chłopskich, oraz 15 polskich skoczków z Polskiego Sztabu Partyzanckiego pokonało w bitwie pod Ewiną, koło Radomska, około sześciu tysięcy żołnierzy i żandarmów niemieckich. Partyzanci wyrwali się z okrążenia niemieckich oddziałów wyposażonych w samoloty, wozy pancerne, artylerię i granatniki. Straty Polaków wyniosły 12 zabitych i 11 rannych, straty Niemców - około 100 zabitych i 200 rannych.

1944 - Urodził się Barry White, amerykański wokalista, pianista, kompozytor, autor tekstów i producent nagrań, mistrz muzyki soul. Sprzedano ponad 100 milionów jego płyt, które 106 razy otrzymały tytuł złotego, a 41 - platynowego albumu. Zmarł 4 lipca 2003 roku.

1944 - Zmarł Marian Franke, lekarz internista, patolog, profesor Uniwersytetu Lwowskiego i członek Polskiej Akademii Umiejętności. Zajmował się kardiologią i patofizjologią krwi. Opracował metodę oznaczania enzymów proteolitycznych leukocytów i podał indeks proteolityczny. Zainicjował w Polsce badania w zakresie teleelektrokardiografii. Urodził się 21 marca 1877 roku.

1945 - Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej zerwał konkordat ze Stolicą Apostolską. Jako powód podano, że konkordat z 1925 roku przestał obowiązywać wskutek jednostronnych posunięć Stolicy Apostolskiej w 1939 roku, sprzecznych z zobowiązaniami konkordatowymi. Chodziło o mianowanie administratorów apostolskich oraz zmiany granic diecezji, podporządkowujących niektóre polskie parafie ordynariuszom niemieckim i słowackim. Nowy konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską został zawarty w 1993 roku.

1945 - Urodził się Richard H. Thaler, amerykański ekonomista, jeden z reprezentantów finansów behawioralnych. Zajmuje się badaniami wpływu myślenia i emocji na zachowania ekonomiczne oraz na funkcjonowanie rynków. W 2017 roku otrzymał Nagrodę Banku Szwecji imienia Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii.

1951 - Urodził się Joseph Carl Pantoliano, amerykański aktor pochodzenia włoskiego. Popularność zdobył głównie rolami negatywnych bohaterów, między innymi w "Matriksie", czy "Rodzinie Soprano". Za tę ostatnią rolę - Ralphiego Cifaretto - Pantoliano zdobył w 2003 roku nagrodę Emmy w kategorii "najlepszy aktor w drugoplanowej roli”.

1956 - W swym debiucie w europejskich rozgrywkach pucharowych Legia Warszawa, rywalizując w 1/16 finału Pucharu Europy Mistrzów Krajowych przegrała w Bratysławie z mistrzem Czechosłowacji, miejscowym Slovanem 0:4. W rewanżu na własnym stadionie Legia wygrał 2:0 po golach Kowala i Brychczego. Wynik dwumeczu skutkował jednak odpadnięciem z turnieju. Rywalizację na stadionie przy ulicy Łazienkowskiej śledziło wtedy 40 tysięcy kibiców.

1958 - Jack Kilby, amerykański inżynier, przedstawił pierwszy na świecie obwód scalony, złożony z tranzystorów, oporników i kondensatorów, którego podłoże wykonane było z silikonu. Dzięki temu wynalazkowi znacznie przyspieszone zostały prace nad skonstruowaniem komputera. Jack Kilby otrzymał za swój wynalazek Nagrodę Nobla w 2000 roku. Jack Kilby urodził się 8 listopada 1923, a zmarł 20 czerwca 2005 roku. 65 rocznica

1960 - Urodził się Wojciech Jagielski, dziennikarz, reportażysta i pisarz, korespondent wojenny. Jest autorem książek dotyczących Afganistanu, Czeczenii i Kaukazu, Ugandy oraz RPA. Zajmuje się problematyką Afryki, Azji Środkowej, był obserwatorem konfliktów zbrojnych w Afganistanie, Tadżykistanie, Czeczenii i Gruzji.

1960 - Zmarł Franciszek Gil, pisarz i reportażysta. W 1938 roku opublikował w miesięczniku "Sygnały” głośny tekst w sprawie antysemickich nastrojów w środowisku uniwersyteckim Lwowa. Po wojnie współpracował z tygodnikiem "Odrodzenie”. Urodził się 4 grudnia 1917 roku.

1961 - Początek działalności Warszawskiej Opery Kameralnej. Została założona przez Stefana Sutkowskiego późniejszego wieloletniego dyrektora naczelnego i artystycznego, Joannę i Jana Kulmów, Zofię Wierchowicz, Andrzeja Sadowskiego i Juliusza Borzyma. Pierwszą premierą sceniczną tego zespołu była "La serva padrona" G.B. Pergolesiego. 15 października 1986 roku Warszawska Opera Kameralna przeniosła się do własnego teatru przy Alei Solidarności.

1966 - Rozpoczęła się załogowa misja kosmiczna Gemini 11. Program "Gemini" miał na celu opracowanie zaawansowanych technik lotu kosmicznego, potrzebnych do realizacji projektu "Apollo", mającego na celu wysłanie ludzi na Księżyc. Jako pierwszy amerykański program lotów kosmicznych, obejmował wyjścia astronautów w przestrzeń kosmiczną i manewry orbitalne, takie jak spotkania orbitalne i dokowanie. Był to pierwszy amerykański kosmiczny pojazd załogowy wyposażony w komputer pokładowy.

1966 - Urodziła się Anousheh Ansari, amerykańska biznesmenka, współtworzyła i zarządzała firmą Telecom Technologies, Inc. Pierwsza Iranka i pierwsza kobieta-turystka, która poleciała w kosmos - 18 września 2006 na pokładzie Sojuza TMA-9. W maju 2004 wpłaciła 10 milionów dolarów na rzecz nagrody X Prize, przeznaczonej dla zespołu, który korzystając jedynie z funduszy prywatnych, skonstruuje statek kosmiczny, który wzniesie się ponad atmosferę ziemską i powtórzy ten wyczyn w ciągu kolejnych dwóch tygodni.

1968 - Zmarł Ryszard Siwiec, żołnierz AK, filozof, pracujący jako księgowy w Przemyślu. Cztery dni wcześniej w proteście przeciwko inwazji wojsk Układu Warszawskiego na Czechosłowację oblał się rozpuszczalnikiem i podpalił w czasie ogólnokrajowych dożynek na Stadionie Dziesięciolecia w Warszawie w obecności szefów partii, dyplomatów i 100 tysięcy widzów. Zostawił testament oraz taśmę magnetofonową z nagraniem, w którym wyjaśnił powody swojej dramatycznej decyzji. Jego protest został przemilczany przez polskie media. Urodził się 7 marca 1909 roku. 55 rocznica

1970 - Urodził się Sławomir Cywoniuk znany również, jako "Cyjan", perkusista. Był założycielem, perkusistą, autorem muzyki i tekstów białostockiej grupy "Dead Infection” zaliczanej do pionierów grindcore'u w Polsce. Zmarł 20 lutego 2020 roku.

1970 - Zmarł Jan Sztaudynger, poeta, satyryk, teoretyk lalkarstwa. Autor zbiorów wierszy, satyr i fraszek. Inspiracje czerpał z obserwacji świata przyrody, dzieł sztuki i z poznawania legend miasta. Tłumaczył z literatury niemieckiej, między innymi Heinricha von Kleista i Johanna Wolfganga Goethego. Urodził się 28 kwietnia 1904 roku.

1978 - Zmarł Józef Drzazga, ksiądz rzymskokatolicki, biskup diecezjalny warmiński w latach 1972-1978. Wcześniej, w latach 1958 - 67 był biskupem pomocniczym warmiński, a także rektorem Wyższego Seminarium Duchownego „Hosianum” w latach 1958-1962, oraz administratorem apostolskim diecezji warmińskiej, którą to funkcję sprawował do 1972 roku. Urodził się 4 lipca 1914 roku. 45 rocznica

1980 - W Turcji doszło do wojskowego zamachu stanu, w wyniku, którego został obalony rząd Süleymana Demirela. Władzę przejęła Rada Bezpieczeństwa Narodowego z generałem Kenanem Evrenem pełniącym funkcję prezydenta i przewodniczącego Rady.

1981 - Arcybiskup metropolita gnieźnieński i warszawski Józef Glemp został mianowany prymasem Polski. Objął też funkcje opiekuna duszpasterstwa Polonii oraz ordynariusza Kościołów obrządku greckokatolickiego i ormiańskiego na terenie Polski. Po powstaniu NSZZ "Solidarność” prowadził politykę powściągliwego poparcia dla tej organizacji, dystansując się od podziemia i napięć związanych z jego działalnością. Poparł zakończoną niepowodzeniem próbę nakłonienia uwięzionych przywódców NSZZ "Solidarność” do emigracji. 13 grudnia 1981, w dniu wprowadzenia stanu wojennego, chcąc zapobiec otwartym walkom, w kazaniu wygłoszonym w kościele Matki Bożej Łaskawej w Warszawie apelował o zachowanie spokoju. Prymasem Polski był do 2009 roku. Józef Glemp urodził się 18 grudnia 1929 roku w Inowrocławiu, a zmarł 23 stycznia 2013 w Warszawie.

1981 - Zmarł Eugenio Montale, włoski eseista, krytyk literacki, poeta, polityk, tłumacz. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1975. Eseje Montale wywarły znaczny wpływ na środowisko włoskich intelektualistów. Przekładał między innymi utwory Williama Szekspira, Pierre’a Corneille’a i T.S. Eliota. Urodził się 12 października 1896 roku.

1981 - W Berlinie Zachodnim założono stowarzyszenie hakerów Chaos Computer Club. Organizacja zrzesza około czterech tysięcy osób z krajów niemieckojęzycznych. Jest jedną z największych oraz najbardziej wpływowych tego typu organizacji. Światową sławę CCC uzyskał poprzez włamanie do niemieckiej sieci komputerowej oraz przelanie 134 tysięcy marek niemieckich na konto klubu. Pieniądze zostały zwrócone następnego dnia. W 1989 roku grupa niemieckich crackerów pod przewodnictwem Karla Kocha została aresztowana za włamanie do komputerów rządowych USA i sprzedanie KGB kodu źródłowego systemu operacyjnego.

1985 - Urodziła się Paulina Przybysz, piosenkarka i autorka tekstów. Znana jest przede wszystkim z występów w zespole Sistars, w którym śpiewała z siostrą Natalią.

1989 - Sejm powołał pierwszy od 1945 roku niekomunistyczny rząd, z premierem Tadeuszem Mazowieckim. Gabinet złożył dymisję 25 listopada 1990 roku, po przegranych wyborach prezydenckich przez Tadeusza Mazowieckiego. Rada ministrów pracowała do 12 stycznia 1991 roku, gdy został utworzony rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego.

1990 - Ministrowie spraw zagranicznych ZSRR, Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii, NRF i NRD podpisali końcowy dokument konferencji "2+4", w sprawie zjednoczenia Niemiec. Niemieckie państwa połączyły się 3 października 1990 roku. Tego dnia obchodzony jest w Niemczech święto państwowe - Dzień Jedności Niemiec.

1990 - Zmarła Irena Eichlerówna, aktorka. Występowała na scenach Wilna, Krakowa, Lwowa, Warszawy, Łodzi i Poznania. W czasie II wojny światowej grała poza granicami kraju - w Rumunii, Francji i Brazylii. Jest uważana za jedną z najwybitniejszych polskich aktorek w historii. Jej najbardziej znane role teatralne to między innymi tytułowe w sztukach: "Maria Tudor" Victora Hugo, "Fedra" Jeana Baptistea' Racine'a i "Matka Courage” Bertolta Brechta. Zagrała też w czterech filmach: "Szyfry”, "Róża”, "Wyrok życia” i "Powrót”. Grała też w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia i spektaklach Teatru Telewizji. Urodziła się 19 kwietnia 1908 roku.

1991 - W Chicago zmarł Feliks Konarski, pseudonim "Ref-Ren", pisarz, kierownik artystyczny i literacki teatrów rewiowych. W czasie II wojny światowej więzień sowieckich łagrów. Służył w armii generała Władysława Andersa. Jest autorem słów pieśni "Czerwone maki na Monte Cassino". Gdy okazało się, że odtworzenie Polski w jej przedwojennym kształcie nie jest możliwe, napisał wiele wierszy na ten temat, między innymi utwór "Jałta". Napisał także utwór "Katyń", w którym wyraża swój ból i gniew wobec sowieckiej zbrodni na Polakach. Urodził się 9 stycznia 1907 roku w Kijowie.

1992 - Zmarł Anthony Perkins, amerykański aktor filmowy i teatralny, a także reżyser i piosenkarz. Wystąpił między innymi w filmach: "Przyjacielska perswazja", "Psychoza", "Proces", "Gwiazda szeryfa", "Ostatni brzeg", "Paragraf 22" i "Morderstwo w Orient Ekspresie". Występował także na scenach Broadwayu. Urodził się 4 kwietnia 1932 roku.

1994 - W Biedrusku pod Poznaniem w ramach Partnerstwa dla Pokoju, pod kryptonimem "Cooperative Bridge”, odbyły się pierwsze w Polsce wspólne ćwiczenia wojskowe. W manewrach uczestniczyły oddziały z 13 państw członkowskich NATO i krajów partnerskich.

1995 - Zmarł Lubomír Beneš, czeski animator. Był między innymi scenarzystą oraz reżyserem serialu animowanego "Sąsiedzi”. Urodził się 7 listopada 1935 roku.

1995 - Zmarł Jeremy Brett, właściwie Peter Jeremy William Huggins, angielski aktor. Najbardziej znany jest, jako Sherlock Holmes z telewizyjnego serialu z lat 80. o przygodach słynnego detektywa oraz z ekranizacji musicalu "My Fair Lady”. Urodził się 3 listopada 1933 roku.

1995 - W Niemczech zmarł Ernest Pohl, piłkarz, zawodnik między innymi Górnika Zabrze i Legii Warszawa, najskuteczniejszy strzelec w historii ekstraklasy z dorobkiem 186 goli. W latach 1955-1964 wystąpił w 46 oficjalnych meczach reprezentacji Polski, w których zdobył 39 goli. Urodził się 3 listopada 1932 roku.

1997 - Zmarł Stig Anderson, szwedzki autor tekstów piosenek, kompozytor, menedżer i producent muzyczny. Założyciel wytwórni płytowej Polar Music i współtwórca sukcesów zespołu muzycznego ABBA. Urodził się 25 stycznia 1931 roku.

1996 - Ustanowienie Święta Wojsk Lądowych upamiętniającego rocznicę zwycięstwa pod Wiedniem.

2001 - Po atakach terrorystycznych na Stany Zjednoczone po raz pierwszy w historii uruchomiono procedury związane z artykułem piątym Traktatu północnoatlantyckiego, który mówi, że atak na dowolne państwo należące do NATO jest atakiem na cały Sojusz. Zawarta w tym artykule formuła "casus foederis” jest szczególnym rodzajem solidarności wojskowej między członkami Sojuszu.

2004 - Trzech polskich żołnierzy zginęło, a trzech zostało rannych w wyniku ataku rebeliantów w okolicy miejscowości Maszru w Iraku. Polscy żołnierze zostali ostrzelani z granatników i broni maszynowej, gdy wracali do obozu z akcji rozbrajania ładunku wybuchowego.

2006 - Czterech islamskich terrorystów uzbrojonych w granaty i broń maszynową zaatakowało amerykańską ambasadę w Damaszku. Wszyscy zostali zabici przez syryjską ochronę, zginął też jeden funkcjonariusz.

2009 - W finale mistrzostw Europy w siatkówce rozgrywanych w Turcji Polska reprezentacja pokonała drużynę Francji.

2010 - 57,88 procent spośród głosujących w referendum obywateli Turcji opowiedziało się za nowelizacją konstytucji. Przedmiotem głosowania był pakiet 26 poprawek do konstytucji. Proponowane przepisy dotyczyły zmian w zakresie sił zbrojnych, sądownictwa, praw obywatelskich oraz praw społecznych i gospodarczych.

2010 - Zmarł Claude Chabrol, francuski reżyser, aktor, producent i krytyk filmowy, autor ponad 60 obrazów, w tym: "Tygrys lubi świeże mięso”, "Pani Bovary”, "Najpiękniejsze oszustwa świata”, "Niech bestia zdycha” i "Rzeźnik”. Jeden ze współtwórców francuskiej nowej fali. Urodził się 24 czerwca 1930 roku.

2015 - W wyniku wybuchu gazu w restauracji koło dworca autobusowego w Petlawadzie w środkowych Indiach zginęły 104 osoby, a około 150 zostało rannych. W wyniku eksplozji zawalił się budynek, w którym mieściła się restauracja.

2015 - Zmarł Piotr Cieślak, aktor, reżyser teatralny, pedagog, dyrektor Teatru Dramatycznego w Warszawie. Wystąpił między innymi w filmach: "Kung-fu”, "Człowiek z marmuru”, "Opadły liście z drzew” i "Koniec gry”. Urodził się 1 listopada 1948 roku.

2019 - Zmarł Bogusław Stanisławski, działacz społeczny zajmujący się prawami człowieka, inicjator i członek władz organizacji pozarządowych, prezes Amnesty International Polska w latach 1999-2001. Urodził się 18 czerwca 1930 roku.

2020 - W więzieniu Adel-Abaad w irańskim Szirazie, mimo protestów międzynarodowej opinii publicznej, został stracony Navid Afkari, uczestnik antyrządowych protestów z 2018 roku.

2021 - Beatyfikacja czcigodnych Sług Bożych kardynała Prymasa Polski Stefana Wyszyńskiego i siostry Marii Róży Czackiej w Świątyni Opatrzności Bożej w Warszawie.

2021 - Zmarł Carlo Chendi, włoski scenarzysta komiksów, autor wielu historyjek z Kaczorem Donaldem, Sknerusem McKwaczem i innymi disneyowskimi postaciami. Współtworzył komiksy z takimi rysownikami jak Romano Scarpa, Giorgio Cavazzano czy Guido Scala. Urodził się 10 lipca 1933 roku.

2022 - Zmarł Marek Zembala, lekarz, immunolog, profesor nauk medycznych, członek Polskiej Akademii Nauk, Komitetu Immunologii i Etiologii Zakażeń Człowieka PAN, wykładowca w Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Zajmował się immunologią i immunoterapią nowotworów , a także leczeniem niedoborów odporności u dzieci. Urodził się 1 stycznia 1940 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2023-10-05, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 5 października - Światowy Dzień Nauczyciela, proklamowany przez UNESCO w 1994 roku. Dzień ten upamiętnia podpisanie w 1966 roku "Rekomendacji w sprawie statusu… » więcej 2023-10-04, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 4 października - Światowy Dzień Zwierząt, rozpoczynający Światowy Tydzień Zwierząt, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1999 roku. 4 października… » więcej 2023-10-03, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 3 października - Dzień Jedności Niemiec, święto narodowe Niemiec w rocznicę zjednoczenia RFN i NRD w 1990 roku. » więcej 2023-10-02, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 2 października - Międzynarodowy Dzień bez Przemocy, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ 15 czerwca 2006 roku. 2 października - Dzień Pamięci o… » więcej 2023-10-01, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 1 października - Międzynarodowy Dzień Osób Starszych, ustanowiony przez Zgromadzenie Ogólne ONZ w 1990 roku. 1 października - Międzynarodowy Dzień Muzyki… » więcej 2023-09-30, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 30 września - Międzynarodowy Dzień Tłumacza. 30 września - Dzień Archiwisty. 30 września - Światowy Dzień Copywritera. 30 września - Dzień… » więcej 2023-09-29, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 29 września - Ogólnopolski Dzień Głośnego Czytania. 29 września - Światowy Dzień Morza. 29 września - Dzień Kuriera i Przewoźnika. 29 września… » więcej 2023-09-28, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 28 września - Światowy Dzień Walki z Wścieklizną. 28 września - Światowy Dzień Jabłka. 28 września - Święto Państwowości Czeskiej, Dzień… » więcej 2023-09-27, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 27 września - Dzień Polskiego Państwa Podziemnego, ustanowiony uchwałą Sejmu z 11 września 1998 roku. Uchwała nawiązuje do utworzenia w nocy z 26 na 27… » więcej 2023-09-26, godz. 07:30 Kartka z kalendarza 26 września - Europejski Dzień Języków, ustanowiony przez Radę Europy w 2001 roku. 26 września - Ogólnopolski Dzień Aptekarza. 26 września - Światowy… » więcej
2829303132
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »