10 rok przed naszą erą - Urodził się Klaudiusz, cesarz rzymski od 41 roku, przedstawiciel dynastii juliańsko-klaudyjskiej. Sprzymierzeniec wyzwoleńców, skory do nadawania obywatelstwa rzymskiego, zdobywca Brytanii. Robert Graves poświęcił mu dwutomową powieść - "Ja Klaudiusz" oraz "Klaudiusz i Messalina". Zmarł 13 października 54 roku.
527 - Justynian I Wielki został cesarzem bizantyjskim. Przyczynił się do ogromnego rozwoju gospodarczego, kulturalnego i militarnego Bizancjum. Był fundatorem kościołów, między innymi bazyliki Hagia Sofia, a także reformatorem administracji państwowej. Podjął próbę odzyskania władzy nad dawnym terytorium Cesarstwa Rzymskiego, która zakończyła się niepowodzeniem. Urodził się 11 maja 483, a zmarł 14 listopada 565 roku.
1404 - Hospodar Mołdawii Aleksander Dobry złożył w Kamieńcu Podolskim hołd lenny królowi Władysławowi II Jagielle. Wspierał militarnie Polaków w walkach przeciwko zakonowi krzyżackiemu. Oddziały mołdawskie uczestniczyły w wielkiej wojnie 1409-1411, wojnie głodowej 1414, a także w oblężeniu Malborka w 1422 roku. W 1430 roku wobec braku polskiej pomocy w wojnie z Turcją Mołdawia wypowiedziała stosunek lenny wobec Polski.
1514 - IV wojna litewsko-moskiewska: wojska moskiewskie wkroczyły do poddanego dzień wcześniej, po dwutygodniowym oblężeniu, Smoleńska. Wojewoda Jerzy Sołłohub skapitulował przed wojskami Wielkiego Księstwa Moskiewskiego z powodu braku wsparcia ze strony swoich żołnierzy i mieszczan. Dodatkowo wojska moskiewskie użyły w czasie oblężenia artylerii, na niespotykaną wcześniej skalę. Smoleńsk został odbity przez wojska polskie w 1611 roku.
1520 - Urodził się Zygmunt II August, król Polski, Wielki Książę Litewski. Był ostatnim z rodu Jagiellonów. Król Polski od 1548 roku, władca zjednoczonego państwa - Rzeczypospolitej Obojga Narodów od podpisania Unii Lubelskiej w 1569 roku. Okres jego panowania zaznaczył się wielkim rozkwitem kultury, nauki i sztuki. Król podjął decyzję o rozbudowie Zamku Królewskiego w Warszawie i o postawieniu pierwszego stałego mostu na Wiśle. Zmarł 7 lipca 1572 roku.
1589 - Król Francji i były król Polski Henryk III Walezy został śmiertelnie zraniony nożem przez dominikanina Jacques'a Clémenta. Mordercę zlinczowali na miejscu strażnicy. Henryk III zmarł rankiem następnego dnia w wyniku odniesionych ran. Zakonnik uznany został za męczennika, a jego czyn wychwalany był przez papieża Sykstusa V, który wcześniej ekskomunikował Walezego. Rozważano nawet kanonizację Clémenta.
1701 - Zmarł Jan Chryzostom Pasek, szlachcic, żołnierz, autor "Pamiętników", w których opisywał swoją służbę Rzeczpospolitej oraz życie codzienne szlachty. "Pamiętniki" zawierające rubaszne gawędy, mowy, pieśni i przyśpiewki, paszkwile, makaronizmy, weszły do kanonu polskiej literatury. Urodził się około 1636 roku.
1744 - Urodził się Jean Baptiste Antoine de Monet Lamarck, francuski przyrodnik, autor pierwszej naukowej teorii ewolucji, tak zwanej teorii transmutacji - lamarkizmu, poprzedzającego darwinizm. Pracował w Muzeum Narodowym Historii Naturalnej. Zajmował się bezkręgowcami, którym poświęcił pracę "Historia naturalna zwierząt bezkręgowych". Wprowadził do nauki termin "biologia". Zmarł 18 grudnia 1829 roku.
1774 - Joseph Priestley, angielski chemik, odkrył gaz, który nazwał "nowym gatunkiem powietrza". Był to tlen. Naukowiec odkrył też: amoniak, tlenek węgla, chlorowodór, kwas siarkowy i dwutlenek siarki, tlenek azotu, uzyskał wodę sodową i podtlenek azotu.
1779 - Urodził się Francis Scott Key, amerykański poeta, autor słów hymnu USA. Słowa wiersza, który później został hymnem, napisał podczas wojny brytyjsko - amerykańskiej we wrześniu 1814 roku. "Obrona Fortu McHenry" została wydrukowana pierwszy raz 20 września 1814 roku, a hymnem została ogłoszona 3 marca 1831 roku przez Kongres Stanów Zjednoczonych. Francis Key był zdecydowanie przeciwny wojnie brytyjsko-amerykańskiej, głównie z powodów religijnych. Nie przeszkodziło mu to jednak służyć czynnie w 1813 roku przez 13 dni w kompanii artylerii. Zmarł 11 stycznia 1843 roku.
1786 - Brytyjska astronom Caroline Herschel, jako pierwsza kobieta odkryła kometę. W następnym roku brytyjski król Jerzy III przyznał jej, jako pierwszej kobiecie oficjalne stanowisko naukowe i pensję w wysokości 50 funtów rocznie na kontynuowanie prac. Łącznie w latach 1786-1797 odkryła osiem komet, w tym powracającą w okolice Słońca kometę Enckego, o której nie wiedziano wówczas jeszcze, że jest kometą okresową.
1794 - Pod Słonimem koło Grodna rozpoczęła się dwudniowa bitwa między wojskami Insurekcji Kościuszkowskiej dowodzonymi generała Karola Sierakowskiego i wojskami rosyjskimi, zakończona zwycięstwem Polaków i Litwinów.
1800 - Parlament Irlandii przyjął Akt Unii z Wielką Brytanią, godząc się na połączenie obu państw i utworzenie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii. Po wejściu umowy w życie do dotychczasowej flagi Królestwa dodano Krzyż Świętego Patryka, symbol Irlandii. Tak powstała flaga, której do dziś używa Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
1818 - Urodziła się Maria Mitchell, amerykańska astronom. W 1847 roku odkryła nazwaną później jej imieniem kometę. Była pierwszą kobietą, która została członkiem American Academy of Arts and Science. Została również pośmiertnie wprowadzona do National Women's Hall of Fame. Zmarła 28 czerwca 1889 roku. 205 rocznica
1819 - Urodził się Herman Melville, amerykański pisarz, autor powieści "Moby Dick". Pomysł do jej napisania pisarz zaczerpnął z prawdziwej historii statku wielorybniczego "Essex". Przedstawił w niej obraz społeczności wielorybników oraz zawarł alegorię odwiecznej walki dobra ze złem. Jego inne znane powieści to: "Biały kubrak" i "Oszust". Herman Melville umarł w całkowitym zapomnieniu. Obecnie jest uważany za jednego z najwybitniejszych pisarzy amerykańskich. Zmarł 28 września 1891 roku.
1820 - Urodził się Agrypin Konarski, kapucyn, misjonarz, kapelan w powstaniu styczniowym. 18 marca 1863 podczas bitwy pod Grochowiskami z krzyżem i rewolwerem w rękach zagrzewał powstańców do boju. 19 kwietnia w czasie bitwy pod Grzybową Górą, stanął na czele kosynierów i rozbił trzykrotnie silniejszy oddział rosyjski. 3 czerwca został w Warce aresztowany przez kozaków. Osadzony w Cytadeli Warszawskiej. Skazany na karę śmierci przez powieszenie. Wyrok wykonano 12 czerwca na stokach Cytadeli w obecności jego spowiednika.
1827 - Na Helu została uruchomiona pierwsza latarnia morska. Znajduje się na końcu Mierzei Helskiej pomiędzy Latarnią Morską Jastarnia a Latarnią Morską Gdańsk Port Północny. Wieża latarni miała przekrój okrągły, o wysokości 42 metrów. Była zasilana olejem rzepakowym. W przypadku niepogody w Helu oddawano, co cztery minuty strzały z armaty. W 1910 roku podczas takiego wystrzału nastąpiła eksplozja prochu, w wyniku, której zginął latarnik.
1834 - Urodziła się Deotyma, właściwe nazwisko Jadwiga Łuszczewska, poetka i pisarka, autorka powieści: "Branki w jasyrze" i "Panienka z okienka", a także zbiorów poetyckich "Improwizacje i poezje". Była również autorką powieści fantastyczno-naukowej "Zwierciadlana zagadka". W latach 70. XIX wieku prowadziła w Warszawie znany salon literacki, gdzie zdobyła rozgłos, jako improwizatorka poezji. Zmarła 23 września 1908 roku.
1834 - Senat Wolnego Miasta Krakowa zakazał wypasu bydła na Plantach. 14 lat wcześniej podjęto decyzję o utworzeniu na tym obszarze "ogrodów miejskich", czyli plant. Obecnie park miejski w Krakowie otaczający Stare Miasto ma powierzchnię 21 hektarów i długości czterech kilometrów.
1834 - Na terenie całego imperium brytyjskiego zniesiono niewolnictwo. Znoszenie niewolnictwa na świecie zapoczątkował w 1794 roku rząd rewolucyjny we Francji, ogłaszając wolność niewolników w koloniach francuskich.
1840 - Otwarto Szpital Wszystkich Świętych w Wieluniu, który został zburzony podczas niemieckiego bombardowania 1 września 1939 roku. Placówka mieścił się w kompleksie budynków przy obecnej ulicy Piłsudskiego w centrum miasta. Jednopiętrowy, murowany budynek został zaprojektowany przez Henryka Marconiego. W obiekcie mieściły się oddziały: chirurgiczny, internistyczny, położniczo-ginekologiczny i zakaźny. 1 września 1939 roku o godzinie 4.40 spadły na szpital niemieckie bomby. Dziś w budynku wybudowanym na miejscu zbombardowanego szpitala mieści się szkoła podstawowa numer 4, II liceum ogólnokształcące oraz kolegium nauczycielskie. Tablica pamiątkowa wmurowana w ścianę szkoły przypomina o zdarzeniach z 1 września 1939 roku.
1844 - W Berlinie otwarto ogród zoologiczny. Pierwsze gatunki zwierząt zostały podarowane przez króla Prus Fryderyka Wilhelma IV Hohenzollerna z menażerii oraz ptaszarni Tiergarten. W czasie II wojny światowej tereny ogrodu zostały doszczętnie zniszczone. Przetrwało jedynie 91 zwierząt. Obecnie w pomieszczeniach zoo znajduje się blisko 14 tysięcy zwierząt z 1,5 tysiąca różnych gatunków. Wszystkie znajdują się na 35 hektarach w historycznych klatkach.
1861 - W brytyjskim dzienniku "The Times" została opublikowana pierwsza na świecie prognoza pogody.
1862 - Urodził się Nikoła Botew Stanew, bułgarski historyk i działacz kulturalny, jeden z założycieli Bułgarskiego Towarzystwa Historycznego. Współredaktor czasopism popularnonaukowych oraz autor prac naukowych. Jego zainteresowania naukowe koncentrowały się wokół historii narodu bułgarskiego i roli Bułgarii w świecie. W latach 1877-78 walczył o wolność Bułgarii podczas wojny rosyjsko-tureckiej, Zmarł 14 marca 1949 roku.
1885 - Urodził się György von Hevesy, węgierski fizykochemik, profesor uniwersytetów w Budapeszcie, Fryburgu i Sztokholmie. Badał reakcje w ciałach stałych i dyfuzję w kryształach. Laureat Nagrody Nobla w 1943 roku, za zastosowanie metody wskaźników izotopowych do badań biologicznych. Zmarł 5 lipca 1966 roku.
1888 - Niemiecki wynalazca samochodu z benzynowym silnikiem spalinowym Karl Benz otrzymał pierwsze prawo jazdy. 135 rocznica
1894 - Urodził się Wilhelm Orlik-Rueckemann, oficer Legionów Polskich, członek Polskiej Organizacji Wojskowej, generał Wojska Polskiego. Od sierpnia 1939 roku dowódca Korpusu Ochrony Pogranicza. Po zaatakowaniu Polski przez Związek Radziecki wojska Rückemanna stoczyły kilka potyczek z sowietami, między innymi pod Szackiem. Po rozformowaniu swojego oddziału Wilhelm Orlik-Rückemann przedarł się na Litwę i do Szwecji. Stamtąd dotarł do Wielkiej Brytanii. Do końca wojny pełnił funkcje sztabowe. W 1972 roku wyjechał do Kanady. Zmarł 18 października 1986 roku w Ottawie.
1907 - Robert Baden-Powell zorganizował na wyspie Brownsea w Anglii obóz młodzieżowy, który zapoczątkował dzieje skautingu. Główną inspiracją do założenia międzynarodowego skautingu było przekazanie Robertowi Baden-Powellowi idei woodcraft przez Fredericka Russella Burnhama, amerykańskiego zwiadowcę, obieżyświata, łowcę przygód, znanego ze swej służby dla British Army w czasach Wyścigu o Afrykę. W Polsce jego prekursorem był Andrzej Małkowski, uważany za twórcę harcerstwa - polskiej odmiany skautingu.
1909 - Urodził się Henryk Worcell, pisarz, autor powieści "Zaklęte rewiry", która została wydana w 1936 roku i od razu wzbudziła uznanie krytyków. Po wojnie utrwalał w licznych opowiadaniach i publikacjach prasowych życie polskich osadników w poniemieckich wsiach na ziemi kłodzkiej: "Grzech Antoniego Grudy", "Widzę stąd Sudety", "U nas inaczej", "Wieczory pod lipą". Henryk Worcell współpracował z Urzędem Bezpieczeństwa w latach 1949-1955 oraz z SB w latach 1964-1973. Zmarł 1 czerwca 1982 roku.
1911 - Urodził się Bogdan Brzeziński, pisarz i satyryk. Autor ponad tysiąca monologów, które Hanka Bielicka wygłaszała, jako Dziunia Pietrusińska w cotygodniowej radiowej audycji "Podwieczorek przy mikrofonie" przez 25 lat, a także zbiorów satyrycznych: "Proszę o przyjemny wyraz twarzy", "Krakowskim targiem" i "Satyryk w terenie". Zmarł 7 grudnia 1980 roku.
1914 - I wojna światowa: Niemcy wypowiedziały wojnę Rosji. Światowy konflikt trwał cztery lata i został zakończony podpisaniem przez Niemcy zawieszenia broni na warunkach kapitulacji w Compičgne, 11 listopada 1918 roku. W wyniku wojny upadł ukształtowany w XIX wieku układ polityczny. Po raz pierwszy w dziejach działania zbrojne objęły tak ogromne terytoria, rekordowa była również liczba krajów zaangażowanych w toczące się walki. Wojnę rozpoczęło osiem państw, a zakończyły 33 kraje liczące półtora miliarda mieszkańców, to jest dwie trzecie ludności kuli ziemskiej. Walki toczyły się niemal na wszystkich kontynentach i morzach, ale główne działania wojenne były prowadzone w Europie. Według ocen historyków, zginęło 10 milionów osób, a 20 milionów zostało rannych.
1914 - Urodził się Stefan Kryński, lekarz, bakteriolog, specjalista w dziedzinie badań nad zakażeniami, żołnierz Armii Krajowej. Jako lekarz 34. pułku piechoty AK uczestniczył w akcji "Burza". Po zakończeniu II wojny światowej napisał ponad 200 prac poświęconych głównie biologii wszy odzieżowej, gronkowcom i ich bakteriofagom oraz zakażeniom szpitalnym. Zmarł 13 kwietnia 2009 roku.
1919 - Sejm Ustawodawczy RP uchwalił ustawy o godłach i barwach Rzeczypospolitej. Restytuował także order Virtuti Militari, przyznawany za zasługi wojskowe dla RP. Order był ustanowiony przez króla Stanisław Augusta w 1792 roku, dla uczczenia zwycięskiej bitwy pod Zieleńcami przeciwko imperium rosyjskiemu. Kawalerowie Orderu Virtuti Militari po 1919 roku - niezależnie od jego klasy - mieli prawo do rocznej renty w wysokości 300 złotych, otrzymali też przywileje przy przydziałach ziemi czy przyjęciach na stanowiska państwowe, a odznaczeni szeregowi żołnierze zyskiwali prawo do awansów oficerskich.
1920 - Wojna polsko-bolszewicka: polskie dowództwo wydało rozkaz zakończenia obrony twierdzy Łomża, co otworzyło wojskom sowieckim drogę na Warszawę.
1920 - Urodził się Bohdan Osadczuk, ukraiński publicysta i dziennikarz, sowietolog, badacz historii Europy Środkowo-Wschodniej. Członek Rady Kolegium Europy Wschodniej imienia Jana Nowaka-Jeziorańskiego. W czerwcu 1950 uczestniczył w berlińskim antykomunistycznym Kongresie Wolności Kultury, gdzie poznał Jerzego Giedroycia i Józefa Czapskiego. Odznaczony Orderem Orła Białego w 2001 roku. Zmarł 19 października 2011.
1923 - Urodził się Janusz Ingarden, architekt związany z Krakowem. We wczesnych latach PRL projektował budynki użyteczności publicznej, między innymi żłobki i przedszkola, a także uczestniczył w zespole projektowym Nowej Huty. Wraz z żoną zaprojektował budynek Teatru Ludowego w Nowej Hucie. Jest także autorem projektu krakowskiego Hotelu Forum, i innych budynków hotelowych oraz osiedli mieszkaniowych w Polsce i za granicą. 100 rocznica
1926 - Zmarł Jan Kasprowicz, poeta, dramaturg, krytyk, tłumacz, przedstawiciel Młodej Polski, uważany za jednego z najwybitniejszych poetów w dziejach literatury polskiej. Jego twórczość ewoluowała od naturalizmu, poprzez symbolizm i ekspresjonizm, do prymitywizmu. Autor zbiorów wierszy, a także przekładów i prac historyczno-literackich. Urodził się 12 grudnia 1860 roku.
1935 - W Tatrach rozpoczęto budowę kolejki linowej na Kasprowy Wierch. Ukończono ją w lutym 1936 roku. Była to pierwsza inwestycja tego typu w Polsce. Składa się z dwóch niezależnych od siebie odcinków. Pierwsi pasażerowie wjechali na Kasprowy Wierch 15 marca 1936 roku, po 227 dniach od rozpoczęcia budowy.
1936 - Urodził się Yves Saint Laurent, francuski projektant mody. Wprowadził modę na tweedowe marynarki, stworzył smoking dla kobiet, a także wypromował skórzane kurtki i wysokie buty - ubranie bitników. Zmarł 1 czerwca 2008 roku.
1936 - W Berlinie rozpoczęły się XI Letnie Igrzyska Olimpijskie. Przed ich rozpoczęciem część krajów rozważała zbojkotowanie imprezy i rozegranie konkurencyjnych zawodów. Jeszcze przed rozpoczęciem igrzysk władze III Rzeszy zakazały Żydom uczestnictwa w organizacjach sportowych. Polskę reprezentowało 144 sportowców. Najmłodszym polskim zawodnikiem na tych igrzyskach była 19-letnia gimnastyczka, Matylda Ossadnik, natomiast najstarszym 42-letni strzelec, Władysław Karaś. Polacy zdobyli w czasie berlińskich igrzysk trzy srebrne i trzy brązowe medale.
1937 - W Mińsku oficerowie NKWD spalili dziesiątki tysięcy rękopisów białoruskich pisarzy.
1942 - W USA rozpoczął się ponad dwuletni strajk muzyków zrzeszonych w American Federation of Musicians żądających zwiększenia wpływów z tantiem. Polegał on na zaprzestaniu nagrywania płyt. Strajk nie obejmował występów na koncertach lub w radiu "na żywo“, a później nagrywania dla żołnierzy.
1943 - W gettach w Będzinie i Sosnowcu wybuchło powstanie. Żydowscy bojownicy stawili opór ostatecznej akcji likwidacyjnej w tych gettach, dokonywanej przez Niemców. Wszyscy uczestnicy zrywu prawdopodobnie zginęli w czasie walk. Tylko około 30 osobom udało się uciec z getta. Powstanie będzińsko- sosnowieckie upamiętnia płyta umieszczona na placu Braci Kożuchów. Józef i Bolesław Kożuchowie należeli do przywódców powstania. 80 rocznica
1943 - W Nowogródku Niemcy rozstrzelali 11 sióstr nazaretanek, które dobrowolnie oddały życie za zatrzymanych przez gestapo mieszkańców miasta. Jako męczennice okresu II wojny światowej siostry z Nowogródka zostały beatyfikowane przez papieża Jana Pawła II w 2000 roku. 80 rocznica
1944 - Wybuchło Powstanie Warszawskie. Ponad 36 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej wraz z oddziałami Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Ludowej rozpoczęło natarcie na obiekty, zajmowane przez Niemców w siedmiu obwodach Warszawy. Bój o wyzwolenie miasta, z ogromnym zaangażowaniem mieszkańców Warszawy, trwał 63 dni. Mimo pierwszych sukcesów powstańców i opanowaniu kilku kluczowych dzielnic, we wrześniu Niemcy zajęli Stare Miasto, Żoliborz, Mokotów i Śródmieście. Wobec wyczerpania amunicji i żywności oraz braku pomocy stacjonującej na Pradze Armii Czerwonej, 3 października podpisano akt kapitulacji. Powstańcy poszli do niewoli. Niemcy deportowali mieszkańców stolicy, kierując część do niemieckich obozów koncentracyjnych i obozów pracy. Opustoszałe miasto zostało zburzone i spalone. W czasie powstania zginęło od 16 do 18 tysięcy powstańców. Straty wśród osób cywilnych wyniosły, według różnych źródeł, od 150 do 200 tysięcy osób.
1944 - W pierwszym dniu Powstania Warszawskiego polegli żołnierze Armii Krajowej: Józef Florkowski, Romuald Jakubowski, Czesław Rozenthal, Jan Soszyński, Bohdan Świderski, Jacek Świtalski, Anna Wajcowicz oraz siostry urszulanki: Zofia Bagińska, Wanda Chodkowska, Maria Deymer i Jadwiga Frankowska. W pierwszym dniu powstania życie oddali także Włodzimierz Kaczanowski, żołnierz Socjalistycznej Organizacji Bojowej i Stanisław Riess de Riesenhorst - pułkownik, żołnierz AK.
1944 - Józef Stalin wydał dyrektywę 220169, nakazującą bezwzględne rozbrajanie oddziałów Armii Krajowej i innych organizacji wojskowych, niepodporządkowanych Polskiemu Komitetowi Wyzwolenia Narodowego. By przyspieszyć upadek Powstania Warszawskiego Stalin wydał dowódcom frontów dyrektywy do wyłapywania oddziałów partyzanckich AK, dążących na pomoc powstaniu i przedzierających się ze wschodnich obszarów Polski przez linię frontu do Warszawy.
1944 - 1. Dywizja Pancerna generała Stanisława Maczka wylądowała we Francji. Do akcji weszła tydzień później w składzie 1. Armii Kanadyjskiej podczas Operacji "Totalize". Wspólnie z 4. Kanadyjską Dywizją Pancerną rozpoczęła natarcie w celu okrążenia sił 7. armii niemieckiej. Operacja zakończyła się jednak niepowodzeniem.
1944 - PKWN przeniósł się z Chełma do Lublina. Był to samozwańczy, marionetkowy, tymczasowy organ władzy wykonawczej w Rzeczypospolitej Polskiej, działający od 21 lipca do 31 grudnia 1944, na obszarze zajmowanym przez Armię Czerwoną po okupacji niemieckiej. PKWN został powołany w Moskwie, zdominowany był przez komunistów polskich i funkcjonował pod polityczną kontrolą Józefa Stalina.
1944 - Anne Frank dokonała ostatniego, przed aresztowaniem, wpisu w swym pamiętniku. Dziennik był pisany przez żydowską nastolatkę podczas dwuletniego pobytu w ukryciu jej rodziny oraz czwórki znajomych w czasie niemieckiej, okupacji Holandii. Ich kryjówka została ujawniona przez donosiciela w sierpniu 1944 roku, a Anne Frank w wieku 16-lat zmarła na tyfus w niemieckim obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen, krótko przed jego wyzwoleniem przez Brytyjczyków. Po wojnie pamiętnik odzyskał i opublikował Otto Frank - ojciec Anne.
1944 - Urodził się Maciej Pietrzyk, aktor, artysta malarz, poeta, jeden z bardów "Solidarności". Grał w filmach: "Miś", "Co mi zrobisz jak mnie złapiesz", "Małżeństwo z rozsądku". W 1980 roku, w czasie strajku w Stoczni Gdańskiej, skomponował muzykę do "Piosenki dla córki", która była nieoficjalnym hymnem powstającej "Solidarności". W 1981 roku wykonał ją wbrew sprzeciwom cenzury na Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Zaśpiewał ją także w filmie Andrzeja Wajdy "Człowiek z żelaza".
1946 - W II rocznicę wybuchu Powstania Warszawskiego na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach odsłonięto Pomnik Armii Krajowej "Gloria Victis". Autorką monumentu była łączniczka i żołnierz powstania Helena Kłosowicz. Wokół pomnika znajdują się mogiły powstańców, których ciała ekshumowano zaraz po wojnie w całej Warszawie. Nazwa pomnika - "Chwała Zwyciężonym" - jest nawiązaniem do opowiadania Elizy Orzeszkowej, poświęconego powstaniu styczniowemu, w którym autorka podkreśla, że walczącym w imię wyzwolenia ojczyzny należy się cześć i szacunek, niezależnie od wyników ich działań.
1946 - Ukazał się pierwszy numer pisma "Film". Na jego okładce znalazło się zdjęcie aktorki Danuty Szaflarskiej. Twórcą i pierwszym redaktorem naczelnym magazynu był reżyser - dokumentalista Jerzy Bossak. Od września 1993 roku "Film" był wydawany, jako miesięcznik. Ostatni numer ukazał się w czerwcu 2013 roku.
1946 - Kongres Stanów Zjednoczonych zatwierdził ustawę, której projekt w 1945 roku przedłożył senator James William Fulbright. W jej myśl nadwyżki wojenne miały służyć finansowaniu "promocji międzynarodowej dobrej woli poprzez wymianę studentów w obszarze edukacji, kultury i nauki". Na podstawie ustawy, amerykański Kongres utworzył Program Fulbrighta.
1947 - Urodził się Jacek Kleyff, poeta, kompozytor, aktor i malarz. Był współtwórcą kabaretu Salon Niezależnych. W grudniu 1975 roku sygnatariusz protestu przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. Nazwisko Jacka Kleyffa znalazło się na specjalnej liście, na której umieszczono autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury. Odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.
1947 - Urodził się Jan Tomasz Gross, polsko-amerykański socjolog i historyk, specjalizujący się w europejskiej historii XX wieku i historii zagłady Żydów. Autor książek, między innymi: "W 40 nas matko na Sybir zesłali", "Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka" oraz "Strach. Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści". W 1996 prezydent Aleksander Kwaśniewski odznaczył go Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej.
1948 - Zmarł Adam Wodiczko, botanik, profesor Uniwersytetu Poznańskiego. Jeden z głównych działaczy ochrony przyrody w Polsce, inicjator utworzenia trzech parków narodowych - Wielkopolskiego, Wolińskiego i Słowińskiego. Urodził się 8 sierpnia 1877 roku. 75 rocznica
1950 - Początek budowy MDM w Warszawie. Wielki zespół mieszkaniowy w śródmieściu Warszawy został ukończony w 1952 roku. Obowiązujący w latach 50. XX wieku w architekturze realizm socjalistyczny wymagał od projektantów monumentalnej skali budowli i ich bogatego wystroju. W parterach budynków zaprojektowano szerokie podcienia oraz lokale usługowe o często nadmiernej wysokości. Rozmieszczono dziesiątki rzeźb i płaskorzeźb przedstawiających przedstawicieli przodującej klasy robotniczej. Budynki zwieńczono potężnymi gzymsami i attykami. W 2015 roku MDM został wpisany do rejestru zabytków.
1950 - Zmarł Józef Czyż, członek młodzieżowej organizacji niepodległościowej Harcerska Grupa Pogromców Komunizmu, przekształconej później w Konspiracyjną Organizację Młodzieżową, żołnierz antykomunistycznego oddziału partyzanckiego. Popełnił samobójstwo podczas obławy funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa. Urodził się 25 marca 1933 roku.
1951 - Część załogi trałowca ORP "Żuraw" sterroryzowała dowództwo i uprowadziła okręt do Ystad w Szwecji. 12 członków załogi wystąpiło o azyl polityczny, a okręt z resztą załogi powrócił do kraju 3 sierpnia. Konsekwencją tego zdarzenia była fala procesów politycznych w Marynarce Wojennej, zakończonych w 1951 roku długoletnimi wyrokami więzienia oraz karami śmierci dla części z tych członków załogi, którzy wrócili do Polski. Ówczesne władze uznały nazwę "Żuraw" za zhańbioną i okręt przemianowano na OH "Kompas".
1952 - Sejm uchwalił ordynację wyborczą, zgodnie, z którą liczba kandydatów miała być równa liczbie mandatów poselskich.
1962 - Zmarł Leon Kruczkowski, poeta, dramaturg, lewicowy publicysta. Znany, jako autor utworów: "Kordian i cham", "Niemcy" i "Pierwszy dzień wolności". W latach 1949-1956 prezes Związku Literatów Polskich, od 1957 roku członek Rady Państwa, poseł na Sejm I, II i III kadencji. Urodził się 28 czerwca 1900 roku.
1966 - Chory psychicznie młody mężczyzna - Charles Whitman otworzył ogień z wieży Uniwersytetu Teksańskiego w Austin, zabijając 14 osób i raniąc 31. Sam został zastrzelony przez policjanta.
1967 - Zmarł Richard Kuhn, niemiecki biochemik, badacz enzymów, karotenów i witamin. W 1938 roku otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii, za prace nad karotenoidami i witaminami. Urodził się 3 grudnia 1900 roku.
1970 - Zmarł Otto Heinrich Warburg, niemiecki biochemik, profesor Uniwersytetu w Berlinie. Odkrywca roli witamin PP i B2 w procesach fizjologicznych i działania enzymów oddechowych. Laureat Nagrody Nobla w 1931 roku, w dziedzinie medycyny, za odkrycie budowy i działania enzymów oddechowych. Urodził się 8 października 1883 roku.
1971 - W Nowym Jorku odbył się charytatywny koncert na rzecz Bangladeszu. Występ dla około 40 tysięcy słuchaczy zorganizowano w dwóch turach: po południu i wieczorem. Głównymi uczestnikami koncertów byli George Harrison, Eric Clapton, Bob Dylan i Ravi Shankar. Organizatorzy przekazali ćwierć miliona dolarów na rzecz uchodźców - ofiar trwającej wówczas już od czterech lat krwawej wojny o autonomię Pakistanu Wschodniego, zwanego też wówczas Bengalem Wschodnim, dzisiejszego państwa Bangladesz.
1972 - Dla Jelczańskich Zakładów Samochodowych zakupiono licencję na produkcję francuskich autobusów "Berliet". Francuzi zaoferowali swój najnowszy model 11-metrowego autobusu miejskiego typu PR 100 i podjęli się opracowania nowego, wydłużonego modelu uwzględniającego wszystkie wymagania polskiego wytwórcy i użytkownika. Docelowa wielkość produkcji tego pojazdu określona została na pięć tysięcy sztuk rocznie. Autobus osiągał prędkość maksymalną 70 kilometrów na godzinę.
1975 - W Helsinkach przywódcy 37 państw podpisali Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, regulujący pokojowe współistnienie państw o różnych systemach politycznych. Był to pierwszy przypadek w czasie zimnej wojny, gdy na tak wysokim szczeblu państwa obu bloków zdecydowały się przyjąć wspólne zasady postępowania w stosunkach międzynarodowych. Jego sygnatariuszami były 33 kraje europejskie oraz Kanada i USA.
1975 - 18 osób zginęło w katastrofie promu na Motławie w Gdańsku. Do wypadku doszło, gdy wychodzący w morze statek Żeglugi Gdańskiej "Maryla" zaczepił o liny stalowe, po których prom był prowadzony i wciągnął go pod wodę. Osoby znajdujące się pod zadaszeniem miały niewielkie szanse na ucieczkę. Prom zatonął w ciągu niecałej minuty. Podróżowało nim blisko 40 osób.
1975 - Himalaiści Leszek Cichy, Janusz Onyszkiewicz i Krzysztof Zdzitowiecki, jako pierwsi Polacy zdobyli ośmiotysięcznik Gaszerbrum II w paśmie Karakorum. Jest to najniższy ośmiotysięcznik Karakorum i liczy osiem tysięcy 35 metrów. Jako pierwsza Gaszerbrum II zdobyła 7 lipca 1956 roku austriacka wyprawa pod kierownictwem Fritza Moraveca.
1976 - Podczas wyścigu Formuły 1 na niemieckim torze Nürburgring austriacki kierowca Niki Lauda uległ wypadkowi i został ciężko poparzony w pożarze swego bolidu. Niki Lauda, mimo iż był przytomny zaraz po wypadku, zapadł później w śpiączkę, a ksiądz udzielił mu sakramentu namaszczenia chorych. Kierowca jednak wyzdrowiał i wrócił do ścigania sześć tygodni później. Zmarł 20 maja 2019 roku.
1977 - Do Warszawy przyłączony został Ursus, który stał się częścią dzielnicy Ochota. 1 stycznia 1993 roku Ursus został wyłączony z Ochoty, jako ósma dzielnica warszawska.
1981 - Zmarł Jan Batory, reżyser i scenarzysta. Twórca filmów: "O dwóch takich, co ukradli księżyc", "Karino" i "Jezioro osobliwości". Urodził się 23 sierpnia 1921 roku.
1981 - Po raz pierwszy stu powstańców warszawskich odznaczono Warszawskimi Krzyżami Powstańczymi. Odznaczenie to było nadawane osobom, które brały czynny udział w walkach powstańczych. Przyznawanie medalu zakończono w 1999 roku. Łącznie otrzymało go prawie 25 tysięcy osób.
1981 - W hotelu "Victoria" w Warszawie doszło do zamachu na przebywającego w Polsce Abu Dauda, działacza terrorystycznej organizacji "Czarny Wrzesień". Był on podejrzewany przez Mosad o udział w zamachu na izraelskich sportowców w Monachium w 1972 roku. Abu Dauda przeżył, mimo, że został postrzelony pięć razy. Zmarł 3 lipca 2010 roku.
1987 - Zmarła Pola Negri, właściwie Apolonia Chałupiec, gwiazda filmu niemego, grająca głównie w Stanach Zjednoczonych. Sławę przyniosły jej obrazy: "Oczy mumii Mia", "Płomień", "Zakazany raj", "Hiszpańska tancerka" I "Niewolnica zmysłów". Po wojnie popadła w zapomnienie, ale dzięki swojej firmie maklerskiej żyła w dostatku. Ostatni raz pojawiła się na ekranie w 1965 roku. Urodziła się 3 stycznia 1897 roku.
1989 - Na terenie Polski przestał obowiązywać system reglamentacji towarów. Kartki zniósł rząd Mieczysława Rakowskiego, ostatniego komunistycznego premiera. Wprowadzono je w sierpniu 1976 - na zakup cukru. Od 1981 roku, wobec coraz wyraźniejszych niedoborów na rynku, wprowadzano coraz więcej ograniczeń i poszerzano zakres reglamentacji. Najpierw wprowadzono kartki uprawniające do zakupu mięsa, potem reglamentacją objęto jeszcze masło, kaszę, ryż, mąkę, olej, mydło, proszki do prania, słodycze, papierosy, alkohol i benzynę. Ostatnim towarem reglamentowanym było mięso - kartki obowiązywały do końca lipca 1989 roku.
1989 - Przy Placu Krasińskich w Warszawie odsłonięto Pomnik Powstania Warszawskiego. Monument nawiązuje do ewakuacji Starówki. Stanowi zbiór postaci powstańców - część z nich wchodzi do kanału, inni wybiegają spod konstrukcji symbolizujących walące się mury budynków. W tym miejscu, podczas uroczystości 50- lecia wybuchu Powstania, pięć lat później, niemiecki prezydent Roman Herzog zwrócił się do Polaków o wybaczenie zbrodni Niemiec nazistowskich.
1992 - Sejm przyjął projekt ustawy konstytucyjnej, tak zwanej Małej Konstytucji.
1994 - W Warszawie, podczas obchodów 50. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego, prezydent Niemiec Roman Herzog w przemówieniu prosił Polaków o wybaczenie zbrodni, których dopuścili się na nich Niemcy w czasie II wojny światowej. "To wywołuje w nas Niemcach wstyd, że nazwa naszego kraju i narodu jest już na zawsze związana z bólem i cierpieniem, które zostało zadane milionom Polaków" - mówił niemiecki prezydent. W czasie Powstania Warszawskiego zginęło kilkanaście tysięcy polskich żołnierzy i od 150 do 200 tysięcy cywilów. Miasto zostało zrujnowane.
1997 - W Paryżu zmarł Światosław Richter, rosyjski pianista wirtuoz, jeden z największych pianistów XX wieku, interpretator fortepianowej muzyki romantycznej. Urodził się 20 marca 1915 roku.
1997 - Sejm przyjął Ustawę o Trybunale Konstytucyjnym. Jego podstawowym zadaniem jest sądowa kontrola konstytucyjności prawa: kontrolowanie zgodności norm prawnych niższego rzędu z normami prawnymi wyższego rzędu, przede wszystkim z Konstytucją i niektórymi umowami międzynarodowymi.
2003 - Zmarła Marie Trintignant, francuska aktorka. Zagrała w filmach: "Betty", "Czuły cel", "Ponette", "Książę Pacyfiku". Aktorkę brutalnie pobił w hotelu w Wilnie jej partner - Bertrand Cantat, wokalista francuskiej grupy rockowej Noir Désir. Urodziła się 21 stycznia 1962 roku. 20 rocznica
2006 - Zmarł Stanisław Jopek, śpiewak, tenor, legenda Państwowego Zespołu Ludowego Pieśni i Tańca "Mazowsze". Zasłynął, jako wykonawca ludowych piosenek "Mazowsza", pieśni Chopina, Moniuszki i polskich kolęd. Jego najbardziej znaną piosenką jest "Furman". Dzięki niej otrzymał żartobliwy tytuł - "Pierwszego Furmana Rzeczypospolitej". Urodził się 10 października 1935 roku.
2007 - Zmarł Veikko Karvonen, fiński lekkoatleta, brązowy medalista olimpijski w maratonie z Melbourne w 1956 roku. Uczestniczył w 35. maratonach międzynarodowych, z których 15 wygrał. Z zawodu był listonoszem. Urodził się 5 stycznia 1926 roku.
2010 - Weszła w życie nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z 10 czerwca 2010 roku. Wprowadziła między innymi zakaz stosowania kar cielesnych w rodzinie. Nie przewiduje sankcji karnych. Może jednak skutkować wszczęciem postępowania sądowego przez sąd opiekuńczy zmierzającego do ograniczenia lub pozbawienia władzy rodzicielskiej rodziców, którzy stosują kary cielesne.
2010 - Zmarł Józef Turbasa, mistrz krawiectwa, artysta, założyciel Artystycznej Pracowni Krawieckiej w Krakowie. Nazywany był Pierwszym Krawcem Rzeczypospolitej i ambasadorem prawdziwej elegancji. W jego zakładzie ubierali się laureaci nagrody Nobla, filmowych Oskarów, kompozytorzy, muzycy, literaci, poeci, arystokracja, prezydenci, premierzy, ministrowie, ambasadorzy oraz postacie z pierwszych stron gazet. W latach 1943-1945 był żołnierzem Armii Krajowej,. Po wojnie przez osiem miesięcy był więziony. Po wyjściu na wolność wrócił do zawodu. Urodził się 25 sierpnia 1921 roku.
2014 - Zmarła Halina Miroszowa, dziennikarka radiowa i telewizyjna. Na początku lat 90. wraz z Aleksandrem Małachowskim prowadziła popularny program interwencyjny "Telewizja Nocą". W czasie II wojny światowej była sanitariuszką, służyła w Szarych Szeregach i Związku Walki Zbrojnej. Zajmowała się kolportażem prasy podziemnej. Urodziła się 28 września 1920 roku.
2015 - Podczas Festiwalu Rzutów imienia Kamili Skolimowskiej w Cetniewie Anita Włodarczyk ustanowiła wynikiem 81 metrów i osiem centymetrów rekord świata w rzucie młotem. Polka, jako pierwsza kobieta przekroczyła granicę 80 metrów. Obecny rekord świata, także należący do Anity Włodarczyk, wynosi 82 metry i 98 centymetrów. Został ustanowiony 28 sierpnia 2016 roku.
2018 - Zmarł Jerzy Skrzypczak architekt, nauczyciel akademicki Wydziału Architektury Politechniki Warszawskiej. Zaprojektował wiele osiedli mieszkaniowych i wieżowców, w tym budynek hotelu Mariott i i centrum bankowe Kaskada w Warszawie oraz był współautorem projektu Ściany Zachodniej w Warszawie. Urodził się 14 grudnia 1929 roku. 5 rocznica
2019 - Zmarła Hanna Dunowska-Hunek, aktorka filmowa, telewizyjna i teatralna, prezenterka telewizyjna. Zagrała między innymi w filmach: "Psy", "Kuchnia polska" i "Femina" oraz w serialach "Dom", "07 zgłoś się" i "Glina". Pomagała ofiarom przemocy w Centrum Praw Kobiet, a także współpracowała z Centrum Psychologiczno-Terapeutycznym Wspierania Rodziny w Pruszkowie. Urodziła się 18 grudnia 1958 roku.
2020 - Zmarł Józef Wiłkomirski, dyrygent, wiolonczelista i kompozytor, profesor konserwatorium we Lwowie i Poznaniu, brat Wandy Wiłkomirskiej oraz przyrodni brat Marii, Kazimierza i Michała. W czasie II wojny światowej przebywał w Warszawie, prowadził tajne nauczanie muzyki i sam uczył się gry na wiolonczeli u swojego brata Kazimierza. Brał udział w Powstaniu Warszawskim, potem trafił do stalagu w Sandboste. Po wojnie wrócił do Poznania i ponownie zajął się nauczaniem i koncertowaniem. Od roku 1974 w Poznaniu odbywają się co pięć lat ogólnopolskie konkursy wiolonczelowe imienia Józefa Wiłkomirskiego. Urodził się 5 maja 1926 roku.
2021 - Zmarł Kazimierz Kowalski, śpiewak operowy, popularyzator muzyki, wieloletni dyrektor naczelny i artystyczny Teatru Wielkiego w Łodzi. Popularyzator muzyki poważnej, opery i operetki, prezenter radiowy i telewizyjny. Jego dorobek artystyczny to między innymi 10 wydanych płyt. W 2021 roku obchodził 50-lecie pracy artystycznej. Urodził się 30 lipca 1951 roku.
2022 - Zmarł Eugeniusz Sąsiadek, śpiewak operowy - tenor, były rektor wrocławskiej Akademii Muzycznej. W latach 1982-1984 był dyrektorem naczelnym i artystycznym Państwowej Opery we Wrocławiu. Urodził się 17 lutego 1929 roku. 1 rocznica
2022 - Zmarł wieku 93 lat Krzysztof Przelaskowski pseudonim "Struś", uczestnik Powstania Warszawskiego i żołnierz Szarych Szeregów, zajmujący się obsługą jako łącznik - listonosz Harcerskiej Poczty Polowej przy ul. Wilczej. 17 września został ciężko ranny. Po upadku Powstania został ewakuowany z Warszawy wraz z ludnością cywilną. Po wojnie pracował w Instytucie Badań Jądrowych w Świerku. Urodził się 26 sierpnia 1928 roku. 1 rocznica
