Dyskusja na sejmowej komisji nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży dotyczyła trzech projektów: przygotowanego przez Lewicę poselskiego projektu ustawy o bezpiecznym przerywaniu ciąży, poselskiego projektu ustawy o świadomym rodzicielstwie autorstwa Koalicji Obywatelskiej oraz poselskiego projektu nowelizacji ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży przygotowanego przez Trzecią Drogę.

Posłowie zapoznali się m.in. z opiniami ekspertów zewnętrznych.

Dr Ewa Plebanek z Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie podkreśliła, że projekty ustaw są "niepojąco syntetyczne". "Nie mają słownika wyrażeń ustawowych, dobrego uzasadnienia, dyrektyw interpretacyjnych. Są bardzo krótkie" - mówiła.

Podkreśliła, że w państwach, w których tematyka aborcji dzieliła społeczeństwo, np. Irlandii, Portugalii i Hiszpanii, ustawodawcy przygotowali ustawy kompleksowe, zwierające wskazania merytoryczne, procedury, dyrektywy interpetacyjne, słownik wyrażeń ustawowych, odnoszące się także do klauzuli sumienia.

"Ustawa opowiada o pewnym dylemacie. Z jednej strony mamy wartość konstytucyjną w postaci nasciturusa (płód w łonie matki, dziecko poczęte, a jeszcze nie urodzone - PAP), a z drugiej strony mamy wartości konstytucyjne leżące po stronie kobiety w ciąży, która w ciąży być nie chce: jej godność, życie i zdrowie. (...) Z ustawy nie ma wynikać, że porównujemy te wartości, tylko sugerujemy, że mamy do czynienia ze szczególnymi sytuacjami, w których być może państwo musi się wycofać i pozostawić obywatelce czy obywatelowi wolność wyboru, bo tego wymaga poszanowanie jego wolności" - podkreśliła dr Plebanek.

Dr hab. Katarzyna Sękowska-Kozłowska z Poznańskiego Centrum Praw Człowieka Instytutu Nauk Prawnych PAN zaznaczyła, że obowiązujący stan prawny, także sprzed wyroku TK z 2020 r., skupia się przede wszystkim na ochronie płodu, a w niewystraczającym stopniu gwarantuje autonomię kobiety.

Zaznaczyła, że polska konstytucja nie zawiera klauzuli o ochronie życia od momentu poczęcia.

"Tak samo międzynarodowe prawo człowieka i umowy międzynarodowe, których Polska jest stroną, jak Konwencja o prawach dziecka i Konwencja o prawach osób niepełnosprawnych, czyli akty prawne, do których odwoływano się w dotychczasowym orzecznictwie TK, nie przewidują ochrony życia od momentu poczęcia, choć takie próby były podejmowane" - zaznaczyła.

"Musimy opierać się na pracy interpretacyjnej chociażby międzynarodowych organów, które stoją na straży tych traktatów i w sposób wyraźny kładą nacisk na ochronę praw i godności osoby w ciąży, głównie kobiety. Oczywiście nie oznacza to, że życie płodu nie jest wartością chronioną konstytucyjnie. Ustawodawca nie ma pełnej swobody pozostawienia tej sfery niekontrolowanej ingerencji. Trzeba uznać, że projekt Lewicy i projekt Koalicji Obywatelskiej, czyli możliwość dokonania aborcji bez wskazania do 12. tygodnia ciąży są to rozwiązania legislacyjne, które co do zasady są odpowiednio doregulowane. Przede wszystkim mamy podany termin. Na tle innych ustawodawstw europejskich jest to termin stosunkowo niski, gdyż są rozwiązania legislacyjne, które przewidują 14 tygodni, 18, czasami nawet 24 tygodnie" - podkreśliła Sękowska-Kozłowska.

Podczas posiedzenia komisji jego wiceprzewodnicząca Karina Bosak (Konfederacja) zgłosiła dwa wnioski o to, by komisja nadzwyczajna wystąpiła o opinie do rozpatrywanych projektów do sejmowych komisji: zdrowia oraz sprawiedliwości i praw człowieka. Wnioski nie zostały w głosowaniu poparte przez większość komisji nadzwyczajnej.

Projekt Lewicy gwarantuje prawo do świadczenia zdrowotnego przerwania ciąży do końca 12. tygodnia jej trwania. Po 12. tygodniu ciąży aborcja byłaby zgodna z prawem, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia, w tym w szczególności zdrowia fizycznego lub psychicznego osoby w ciąży. Kolejny przypadek to, gdy wyniki diagnostyki prenatalnej lub inne przesłanki medyczne wskazują na to, że występują nieprawidłowości rozwojowe lub genetyczne płodu, a także gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że ciąża jest następstwem czynu zabronionego. W tych dwóch ostatnich przypadkach aborcja byłaby możliwa do końca 24. tygodnia ciąży. W przypadku, gdy stwierdzone u płodu nieprawidłowości uniemożliwiają późniejszą zdolność płodu do życia poza organizmem osoby w ciąży, aborcja byłaby dopuszczalna również po 24. tygodniu ciąży.

Zgodnie z projektem Koalicji Obywatelskiej każda osoba w ciąży ma prawo do świadczenia zdrowotnego w postaci przerwania ciąży w okresie pierwszych 12. tygodni jej trwania. Po upływie 12. tygodni ciąży aborcja byłaby możliwa, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia osoby w ciąży, występuje duże prawdopodobieństwo ciężkich i nieodwracalnych wad płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu a także, gdy zachodzi podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego. W przypadku wad płodu aborcja byłaby dopuszczalna do 24. tygodnia trwania ciąży, a gdy wada lub choroba uniemożliwia płodowi samodzielne życie i nie ma możliwości jej wyleczenia, byłaby dopuszczalna bez ograniczeń. W przypadku, gdy ciąża jest wynikiem czynu zabronionego, jej przerwanie byłoby możliwe do 18. tygodnia jej trwania.

Trzecia Droga z kolei proponuje korekty do obowiązującej ustawy o planowaniu rodziny. Zgodnie z projektem aborcję mógłby wykonać wyłącznie lekarz w przypadku, gdy ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej, wyniki badań wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkich i nieodwracalnych wad płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu, a także, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego. Przy czym w przypadku wad płodu aborcja byłaby dopuszczalna do chwili osiągnięcia przez płód zdolności do samodzielnego życia poza organizmem kobiety ciężarnej, a w sytuacji, gdy ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego, jeżeli od początku ciąży nie upłynęło więcej niż 12 tygodni.

Po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 2020 r. z ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży usunięto przesłankę, która zezwala na dokonanie aborcji w przypadku ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu. Tę przesłankę do przerwania ciąży TK uznał za niekonstytucyjną, co wywołało falę protestów w całym kraju. Wcześniej, czyli od 1993 r. obowiązywał tzw. kompromis aborcyjny.

Obecnie ustawa dopuszcza dwa przypadki, gdy terminacja ciąży jest legalna: ciąża stanowi zagrożenie dla życia lub zdrowia kobiety ciężarnej a także, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że ciąża powstała w wyniku czynu zabronionego.

W czerwcu sejmowa Komisja Nadzwyczajna do rozpatrzenia projektów ustaw dotyczących prawa do przerywania ciąży poparła projekt Lewicy dotyczący dekryminalizacji aborcji.(PAP)

kno/ agz/