"Oznaczanie grobów, na których poza personaliami brak jest informacji historycznej, pozwala na przywrócenie pamięci o konkretnych osobach. W przypadku powstań śląskich mówimy zazwyczaj o zbiorowym bohaterze, tj. o powstańcach. Czas jednak przypomnieć, że każdy z nich miał imię, nazwisko, rodzinę i różne dzieje życiowe. Każdy z nich poprzez udział w powstaniach przyczynił się do powrotu części Górnego Śląska do Polski" – powiedział PAP Jan Kwaśniewicz, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach.

"Trzeba też pamiętać, że II wojna światowa, poszukiwanie pracy czy różne zdarzenia losowe, sprawiły, że osoby takie jak np. Józef Kadela swoje życie zakończyły poza Śląskiem. Poprzez oznaczanie grobów nie tylko oddajemy hołd bohaterom, ale także pokazujemy, że ich groby znajdują się nie tylko na terenie jednego województwa, a przestrzeń pamięci o bohaterach z lat 1919-1920-1921 rozciąga się daleko poza granice Górnego Śląska" – dodał Kwaśniewicz.

W uroczystości udział wzięła m.in. Łucja Schöppin – córka powstańca śląskiego, jak również najbliższa żyjąca rodzina weterana.

Józef Kadela urodził się 21 czerwca 1898 r. w Krzeszowie w powiecie suskim jako syn Antoniego i Agnieszki z domu Palichleb. W czasie I wojny światowej został w 1916 r. jako siedemnastolatek wcielony do armii austriackiej i brał udział w walkach na froncie w Albanii, Rumunii i we Włoszech. Do domu powrócił w grudniu 1918 r., a już w kwietniu 1919 r. został powołany do Wojska Polskiego odrodzonej Rzeczypospolitej.

Służył w 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w kompanii ciężkich karabinów maszynowych. Wiosną 1921 r. zgłosił się ochotniczo do udziału w III powstaniu śląskim. Został przydzielony jako sanitariusz do V Poznańskiej Kolumny Sanitarnej. W jej szeregach brał udział w walkach na terenie Szopienic, Czeladzi, Bielszowic, Strzelec Opolskich i Kędzierzyna oraz w rejonie Góry św. Anny, gdzie doszło do największego i najkrwawszego starcia zbrojnego podczas III powstania śląskiego.

Po zakończeniu walk Józef Kadela wrócił w rodzinne strony we wrześniu 1921 r. i aż do wybuchu II wojny światowej wspólnie z żoną Anielą prowadził gospodarstwo rolne w Tarnawie Górnej.

Pod koniec sierpnia 1939 r. został zmobilizowany i wcielony do 12 Pułku Piechoty w Wadowicach, z którym w kampanii wrześniowej przeszedł szlak bojowy przez Tarnów, Lwów i Trembowlę. Pod Tarnopolem pułk szeregowego Józefa Kadeli został rozbrojony przez wojska sowieckie, a on sam w Przemyślu dostał się do niewoli niemieckiej. Jako jeniec wojenny został osadzony w Stalagu IXA Ziegenhain w Hesji, gdzie przebywał do zakończenia wojny. W 1945 r. powrócił do ojczyzny i zajął się pracą we własnym gospodarstwie.

Józef Kadela zmarł 11 marca 1978 r. w wieku 80 lat w Tarnawie Górnej. Za udział w powstaniu śląskim został w 1960 r. odznaczony Śląskim Krzyżem Powstańczym. Odznaczony został również Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Akcja oznaczania grobów znakiem pamięci "Tobie Polsko", opracowanym przez Oddziałowe Biuro Upamiętniania Walk i Męczeństwa IPN w Katowicach, rozpoczęła się 5 lipca 2021 r. – w dniu setnej rocznicy zakończenia III powstania śląskiego. Było to pokłosie zainicjowanej przed kilkoma laty przez katowicki IPN akcji poszukiwania zapomnianych grobów powstańców śląskich – zarówno tych, którzy zginęli w czasie walk, jak i powstańczych weteranów. Zgłoszono około 200 mogił. Dotychczas oznaczono około 60 miejsc spoczynku.

Znak pamięci "Tobie Polsko" ma formę proporczyka o rozmiarach 20 cm na 8 cm. Wykonany jest z porcelany nagrobnej. Umieszczono na nim inwokację "Tobie Polsko", pod którą widnieje wizerunek orła otoczonego datami powstań, a poniżej napisy "Grób Powstańca Śląskiego" i "Instytut Pamięci Narodowej".

Proporzec jest wzorowany na sztandarze powstańczym "Tobie Polsko", który wykonano na początku 1920 r. w pracowni przy redakcji "Katolika" w Bytomiu. (PAP)

Autor: Szymon Bafia

szb/ szf/ joz/