22 czerwca 1941 r. niemiecki Wehrmacht zaatakował terytorium swojego sojusznika - ZSRS. Sowiecki dyktator Józef Stalin wydał rozkaz by, podczas odwrotu stosować taktykę spalonej ziemi - niszczyć zabudowania i infrastrukturę. "Nie zostawiać wrogowi ani jednego parowozu, ani jednego wagonu, nie zostawiać przeciwnikowi ani kilograma chleba, ani litra paliwa" - polecił latem 1941 r.

Jednym z największych zniszczonych wówczas obiektów była Dnieprzańska Elektrownia Wodna (DniproHES) w Zaporożu powstała w latach 1927-32. Zbiornik wodny miał 420 km kw. powierzchni. Był to największy obiekt tego typu w Europie.

18 sierpnia 1941 r. jednostki pancerne i zmotoryzowane wchodzące w skład Heeresgruppe Süd (Grupy Armii "Południe") feldmarszałka von Rundstedta zbliżyły się do przeprawy na Dnieprze. Tego dnia, ok. godz. 20, na podstawie rozkazu Stalina, saperzy 157. pułku sowieckich wojsk wewnętrznych NKWD zdetonowali 20 ton materiałów wybuchowych. Wybuch spowodował wyrwę w zaporze o długości ok. 150 m. i wysokości ponad 20 m i zalanie okolicznych terenów. Fala powodziowa miała kilkanaście metrów wysokości.

Według historyków, w powodzi zginęło od 20 do 100 tys. cywilnych mieszkańców regionu zaporoskiego oraz żołnierzy sowieckich znajdujących się w pobliżu Zaporoża. Straty niemieckie wyniosły - wg szacunków - od kilkuset do 1,5 tys. żołnierzy.

W 1942 r. Niemcy odbudowali zaporoską zaporę, lecz wysadzili ją ponownie rok później, gdy cofali się przed oddziałami sowieckimi. Przez lata sowiecka propaganda konsekwentnie utrzymywała, że w sierpniu 1941 r. DniproHES wysadzili Niemcy. Ukraińcy historycy uważają, że wojska niemieckie nie zamierzały wówczas zdobywać Zaporoża, które zajęto dopiero w październiku 1941 r. A obiekt wysadzono głównie ze strachu przed gniewem Stalina.(PAP)

autor: Maciej Replewicz

mr/ pat/