Przed budynkiem Mediateki 800-lecia przy ul. M. Curie-Skłodowskiej 3 w Piotrkowie Trybunalskim została uroczyście otwarta wystawa „Stanisław Sojczyński „Warszyc” (1910-1947) – nauczyciel, żołnierz, konspirator”. Ekspozycję przygotował łódzki oddział IPN.

"Stanisław Sojczyński był zbyt młody, aby walczyć o polską niepodległość roku 1918, ale był wystarczająco dojrzały, żeby poznać i rozkochać się w wolnej, niepodległej II Rzeczpospolitej. A z wolnością jest jak z tlenem i jak z powietrzem: kiedy są, to nabierają aury codzienności, naturalności, a gdy ich nie ma człowiek po prostu powolnie umiera, odchodzi" - powiedział prezes Instytutu Pamięci Narodowej dr. Karol Nawrocki podczas uroczystej inauguracji.

Stanisław Sojczyński "Warszyc" nie chciał oddać polskiej niepodległości: bił się z niemieckim najeźdźcą w roku 1939, konspirował w Służbie Zwycięstwu Polski i w Związku Walki Zbrojnej. Był żołnierzem największej podziemnej armii świata – Armii Krajowej. A gdy przyszedł rok 1945 dalszą swą służbę prowadził w kierunku odzyskania przez Polskę niepodległości i ochrony ludności cywilnej, bo Polska wolna nie była, stała się tylko sowiecką kolonią. Za to wszystko zapłacił najwyższą cenę.

W otwarciu ekspozycji wzięli udział także I Wicewojewoda Łódzki Karol Młynarczyk, prezydent Piotrkowa Trybunalskiego Krzysztof Chojniak, posłanka Anna Milczanowska, dowódca 9 Łódzkiej Brygady Obrony Terytorialnej płk Paweł Wiktorowicz, dziekan piotrkowskiej filii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego prof. Jacek Bonarek.

(…) To właśnie dzisiaj żołnierze polscy (…) kontynuują wielką tradycję bohaterów niepodległości Polski. Takich bohaterów, których jednym z najwybitniejszych jest kapitan Warszyc. Jednym z najwybitniejszych, ale też jednym z tych, którzy najbardziej dramatycznie poświęcili swoje życie walcząc o Polaków, o Polskę, o niepodległość. O to, by Polska się odrodziła jako państwo sprawiedliwe, jako państwo gwarantujące narodowi polskiemu bezpieczeństwo" - marszałek senior Sejmu RP Antoni Macierewicz przypomniał etos służby Wojska Polskiego "Warszyca".

Stanisław Sojczyński urodził się 30 marca 1910 r. w Rzejowicach (pow. radomszczański). W 1932 r. rozpoczął służbę wojskową. W 27. pp w Częstochowie odbył Dywizyjny Kurs Podchorążych Rezerwy Piechoty. Pracował jako nauczyciel-polonista w szkole w Borze Zajacińskim k. Częstochowy.

W 1939 r. jako podporucznik WP walczył w rejonie Hrubieszowa. Po walkach został rozbrojony przez żołnierzy sowieckich. Uniknął jednak niewoli. Jesienią 1939 r. został zaprzysiężony na żołnierza Służby Zwycięstwu Polski pod pseudonimem „Wojnar” (później używał pseudonimu „Warszyc”).

Przystąpił do organizowania Podobwodu Rzejowice Służby Zwycięstwu Polski-Związku Walki Zbrojnej, a później Armii Krajowej. W nocy z 7 na 8 sierpnia 1943 r. stuosobowy oddział dowodzony przez por. Sojczyńskiego zaatakował więzienie w Radomsku.

W wyniku przeprowadzonej bez strat akcji uwolniono kilkadziesiąt osób. Po tej akcji por. Sojczyński utworzył pierwszy w Obwodzie Radomsko oddział partyzancki, którym dowodził do listopada 1943 r. W czasie akcji „Burza” żołnierze 27. i 74. pp, w tym batalionu por. Sojczyńskiego, na obszarze Inspektoratu Częstochowskiego AK stoczyli z Niemcami wiele potyczek.

Początek 1945 r. przyniósł zmianę sytuacji politycznej w kraju. Polityka władz sowieckich i niepowodzenie akcji „Burza” postawiło żołnierzy AK w trudnej sytuacji. Na wyzwalanych spod okupacji niemieckiej terenach NKWD i polskie siły bezpieczeństwa prowadziły akcję „oczyszczania”, która przede wszystkim dotknęła akowców i osoby związane ze strukturami cywilnymi Polskiego Państwa Podziemnego.

Wiosną 1945 r. „Warszyc” zebrał swoich dawnych żołnierzy, nawiązał także kontakty z innymi oddziałami zbrojnymi, stawiającymi opór komunistom. Nie wykluczał jednocześnie możliwości dojścia do porozumienia z władzami, lecz stawiał im konkretne warunki, których wypełnienie miało być sprawdzianem ich intencji wobec podziemia niepodległościowego.

W maju 1945 r. w Radomsku zaprzysiężono pierwszych dowódców organizacji, która początkowo nosiła kryptonim „Manewr”, a 8 stycznia 1946 r. przyjęła nazwę „Samodzielna Grupa Konspiracyjnego Wojska Polskiego” (KWP).

Organizacja licząca ok. 4 tys. członków, działała w województwach: łódzkim, częściowo kieleckim, śląskim oraz poznańskim. Przekształcenie organizacyjne wynikało z rozwoju stanu liczebnego szeregów KWP. 16 sierpnia 1945 r. "Warszyc" określił zadania KWP w zakresie walki z przestępczą działalnością władz komunistycznych i ochrony społeczeństwa oraz żołnierzy podziemia niepodległościowego przed terrorem "bezpieki".

Został aresztowany w wyniku prowokacji UB 14 września 1946 r. Sądzony w procesie dowództwa KWP w Łodzi w dniach 9-16 grudnia 1946 r. został skazany na karę śmierci i zamordowany w Łodzi 19 lutego 1947. (PAP)

autor: Maciej Replewicz

mr/ dki/