Ekspozycja „Aktion Reinhardt 1942-1943” prezentowana jest na tarnowskim skwerze Starej Synagogi. „W 20 miesięcy Niemcy wymordowali większość polskich Żydów i zawłaszczyli ich mienie. W 80. rocznicę rozpoczęcia akcji Reinhardt chylimy głowy przed 3 mln ofiar Zagłady – dziećmi, kobietami, mężczyznami – Żydami, obywatelami Polski. Przypominamy miejsca, w których przed wojną mieszkali. Stajemy w zadumie tam, gdzie ich mordowano, bo współczesna Polska musi pamiętać o niewinnych ofiarach niemieckiego barbarzyństwa, dla których II Rzeczpospolita była kiedyś domem” – napisał prezes Instytutu Pamięci Narodowej Karol Nawrocki w liście z okazji rocznicy akcji.

W ramach akcji Reinhardt zlikwidowane zostało także tarnowskie getto. 17 czerwca z Zbylitowskiej Górze, w Miejscu Pamięci Buczyna, odbędą się uroczystości ku czci ofiar Holokaustu.

8 czerwca w Tarnowie będzie gościł Yale Strom, amerykański skrzypek, kompozytor i pisarz. W piwnicy BWA poprowadzi on warsztaty instrumentalne, a wieczorem będzie miał, wraz ze swoim kwartetem, koncert.

19 czerwca, w godz. od 11 do 17 zaplanowano wydarzenie pod nazwą Otwarta Brama Cmentarza Żydowskiego. Zainteresowani, wraz ze znawcami tematu, będą mogli zwiedzić nekropolie nie tylko w Tarnowie, ale i w Grybowie, Dąbrowie Tarnowskiej, Brzesku, a także w woj. podkarpackim – w Jaśle i Mielcu.

Dniom Pamięci Żydów Galicyjskich „Galicjaner Sztetl” w Tarnowie towarzyszyć mają m.in. wystawa „Polacy ratujący Żydów” na Rynku oraz wystawa „Zagłada Żydów europejskich” na skwerku przy BWA. Likwidacja tarnowskiego getta rozpoczęła się 11 czerwca 1942 r., kiedy to w ciągu ośmiu dni wywieziono w trzech transportach do obozu zagłady w Bełżcu ok. 8 tys. Żydów. Wszystkich uznanych za niezdolnych do podróży (starców, chorych, kalekich i matki z małymi dziećmi), czyli ok. od 8 do 10 tys. ludzi, zamordowano w lesie zwanym Buczyna pod Zbylitowską Górą oraz lasach Skrzyszowskich.

Następnie od 12 do 13 września 1942 r. do obozu w Bełżcu wywieziono ok. 3 tys. Żydów. Ponadto nawet 5 tys. Żydów mogło zostać zamordowanych w wyniku prześladowań. 15 listopada 1942 r. do Bełżca wywieziono od 2,5 tys. do 3,5 Żydów. 2 września 1943 r. nastąpiła ostateczna likwidacja getta w Tarnowie. Ok. 5 tys. osób wywieziono do KL Auschwitz, 2 -3 tys. do obozu w Płaszowie, a 500 osób zamordowano na miejscu. Pozostawiono przy życiu zaledwie 300 osób.

9 lutego 1944 r. Niemcy ogłosili Tarnów miastem „wolnym od Żydów”, wysyłając pozostałych przy życiu do obozu w Płaszowie. Tym samym przestał istnieć liczący w 1939 r. ok. 25 tys. mieszkańców żydowski Tarnów.

Akcja Reinhardt rozpoczęła się w nocy z 16 na 17 marca 1942 r. likwidacją getta w Lublinie i wysłanie tamtejszych Żydów do obozu zagłady w Bełżcu. Do listopada 1943 r. Niemcy i ich sojusznicy zamordowali ok. 2 mln Żydów. Akcja rozegrała się na większości okupowanego przez Niemców przedwojennego terytorium Polski, a więc w Generalnym Gubernatorstwie i okręgu białostockim. Ofiary mordowano głównie w niemieckich obozach zagłady w Bełżcu, Sobiborze, Treblince i KL Lublin. Działaniom tamtym Niemcy nadali kryptonim „Aktion Reinhardt” – na cześć szefa Głównego Urzędu Bezpieczeństwa Rzeszy Reinharda Heydricha.

Liczbę Żydów zamordowanych przez Niemców i ich sojuszników w czasie II wojny ocenia się łącznie na blisko 6 mln. Prawie 5 mln z nich zgładzono na ziemiach polskich okupowanych przez III Rzeszę. Blisko 3 mln ofiar to polscy Żydzi. Szacuje się, że w obozach zagłady Niemcy zamordowali blisko 3 mln Żydów - w Auschwitz-Birkenau ok. 1 mln, w Treblince ok. 900 tys., w Bełżcu ok. 450 tys., w Sobiborze 170-250 tys., w Chełmnie nad Nerem ok. 200 tys., na Majdanku ok. 60 tys.(PAP)

autor: Beata Kołodziej

bko/ aszw/