1000 - Symboliczna data odkrycia Ameryki przez wodza Wikingów Leifa Erikssona, Leifa Szczęśliwego, założyciela normańskich osad na Grenlandii. Według sag norweskich i islandzkich Leif Eriksson dobił do brzegów Winlandii, obecnie Nowej Funlandii, i jako pierwszy Europejczyk postawił stopę na ziemi północnoamerykańskiej. W 1964 roku prezydent USA Lyndon B. Johnson ogłosił 9 października "Leif Ericson Day ”dla upamiętnienia pierwszego przybycia Europejczyka na ziemię Ameryki Północnej. Wybrano taką datę, ponieważ 9 października 1825 roku statek "Restauration" przypłynął do Nowego Jorku ze Stavanger w Norwegii. Był to początek zorganizowanej imigracji ze Skandynawii do USA.

1201 - Urodził się Robert de Sorbon, francuski teolog, kapelan i spowiednik Ludwika IX, założyciel Sorbony. De Sorbon w 1257 założył uczelnię pod nazwą Maison de Sorbonne. W zamierzeniu miała to być jednostka dydaktyczna przeznaczona dla około 20 studentów teologii pochodzących z biednych rodzin. Placówka uzyskała poparcie papieża Aleksandra IV i wsparcie finansowe francuskiego króla. Z czasem uczelnia Maison de Sorbonne przekształcona została w Uniwersytet Paryski, którego de Sorbon został kanclerzem aż do swojej śmierci, 15 sierpnia 1274 roku.

1292 - Władysław Łokietek złożył hołd lenny królowi Czech Wacławowi II i zrzekł się na jego rzecz praw do ziemi krakowskiej i sandomierskiej.

1454 - W czasie wojny 13-letniej z Polską mistrz krzyżacki Ludwig von Erlichshausen z powodu braku pieniędzy na dalsze finansowanie wojsk najemnych zastawił zamek w Malborku. Wojska zaciężne na służbie wielkiego mistrza, które domagały się zapłaty żołdu, dwukrotnie brały go na zakładnika. W konsekwencji doprowadziło to w 1457 roku do wygnania Ludwiga von Erlichshausena z Malborka i sprzedaży zamku przez najemników królowi polskiemu Kazimierzowi Jagiellończykowi. 570. rocznica

1479 - Na zamku w Nowym Mieście Korczynie wielki mistrz krzyżacki Martin Truchsess von Wetzhausen złożył hołd lenny królowi Kazimierzowi IV Jagiellończykowi. Zgodnie z zawartym 19 października 1466 roku II pokojem toruńskim każdy nowo wybrany wielki mistrz zakonu krzyżackiego, jako książę Królestwa Polskiego miał obowiązek złożyć hołd lenny każdemu następnemu królowi Polski nie później niż w czasie sześciu miesięcy po swoim obiorze. Kazimierz IV Jagiellończyk odebrał w sumie hołdy lenne od czterech mistrzów krzyżackich. Pierwszy złożył mu 1 grudnia 1469 roku na sejmie w Piotrkowie wielki mistrz Henryk Reuss von Plauen. 545. rocznica

1610 - W czasie II wojny polsko-rosyjskiej polskie chorągwie pod dowództwem hetmana Stanisława Żółkiewskiego wkroczyły na Kreml moskiewski. Mennica moskiewska rozpoczęła bicie srebrnych kopiejek z imieniem nowego cara Władysława Zygmuntowicza, czyli polskiego królewicza Władysława Wazy. Polska załoga opuściła Kreml 7 listopada 1612 roku po kilkunastomiesięcznym oblężeniu przez rosyjską armię powstańczą pod dowództwem kniazia Dymitra Pożarskiego. W Rosji rocznica wypędzenia polskiej załogi z Kremla jest od 2005 roku obchodzona, jako święto narodowe pod nazwą Dzień Jedności Narodowej.

1621 - Podpisaniem traktatu pokojowego zakończyło się trwające od 2 września oblężenie pod Chocimiem warownego obozu 50-tysięcznej armii Rzeczypospolitej przez trzykrotnie liczniejszą armię turecką. Oddziałami polsko-litewsko-kozackimi dowodził hetman wielki litewski Jan Karol Chodkiewicz, a po jego śmierci 24 września wojewoda krakowski Stanisław Lubomirski, a armią turecką sułtan Osman II. Po uznaniu przez Polskę zwierzchności tureckiej nad Mołdawią, armia turecka opuściła 10 października swój obóz, a trzy dni później odeszli za Dniestr Polacy i Kozacy. Polacy zobowiązywali się powstrzymać Kozaków od najazdów na Turcję, a Turcy powstrzymywać Tatarów od najazdów na Polskę. Granicą Rzeczypospolitej pozostał Dniestr.

1672 - Wojska hetmana Jana Sobieskiego pokonały Tatarów w bitwie pod Komarnem.

1683 - Wojska polskie i austriackie, dowodzone przez Jana III Sobieskiego, odniosły zwycięstwo w bitwie z Turkami pod Parkanami na Węgrzech. Część historyków znacznie bardziej ceni ją, niż opiewaną wiktorię wiedeńską. Broniący północnych Węgier Turcy ponieśli druzgocącą klęskę. Spośród 30 tysięcy żołnierzy polsko-cesarskiej armii zginęło około 500. Według różnych źródeł Turcy stracili od 9 do 15 tysięcy żołnierzy spośród 36 tysięcy. W październiku 1683 roku pod Prakanami odbyły się dwie bitwy, pierwsza - zakończona klęską Polaków - 7 października.

1701 - Założono Uniwersytet Yale’a, amerykański uniwersytet niepubliczny w mieście New Haven, w stanie Connecticut, jeden z najbardziej prestiżowych na świecie, należący do Ligi Bluszczowej, przodujący w rankingach kierunków prawniczych i humanistycznych. Jest trzecim pod względem wieku uniwersytetem amerykańskim, po Uniwersytecie Harvarda oraz College of William & Mary. Początkowo nosił nazwę Collegiate School of Connecticut.

1703 - Zakończyło się trwające od 24 września bombardowanie Torunia przez oblegające miasto wojska szwedzkie podczas III wojny północnej. Zniszczone zostały między innymi ratusz, Dwór Artusa, katedra świętego Jana Chrzciciela i świętego Jana Ewangelisty. Toruń był oblegany przez Szwedów od 26 maja. Skapitulował 14 października.

1771 - Zmarł Jan Klemens Branicki, hetman wielki koronny i kasztelan krakowski. Jeden z największych polskich magnatów XVIII wieku. Właściciel 12 miast, 257 wsi i 17 pałaców. Ostatni męski przedstawiciel rodu Branickich herbu Gryf. Kawaler hiszpańskiego orderu Złotego Runa. Urodził się 21 września 1689 roku.

1776 - Franciszkanin Francisco Palóu założył klasztor Mission San Francisco de Asís, który stał się podwaliną dzisiejszego San Francisco w Kalifornii.

1779 - W czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych w trakcie bitwy pod Savannah został zraniony pociskiem z kartacza generał Kazimierz Pułaski, w wyniku czego zmarł dwa dni później. Po tym ataku połączone siły francusko-amerykańskie odstąpiły od oblężenia i miasto pozostało w rękach angielskich do lipca 1782 roku. 245. rocznica

1815 - Urodził się Jan Kanty Andrusikiewicz, nauczyciel ludowy i organista w parafii chochołowskiej, jeden z przywódców powstania chochołowskiego w 1846 roku przeciwko zaborcy austriackiemu i feudałom. Po upadku powstania aresztowany przez władze austriackie, został skazany na 20 lat więzienia. Był więziony w latach 1846-1848 w twierdzy Špilberk w Brnie, z której został zwolniony dzięki amnestii. Zmarł 9 stycznia 1850 roku.

1826 - Urodził się Maksymilian Siła-Nowicki, zoolog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, badacz fauny i flory tatrzańskiej, pionier ochrony przyrody w Polsce, współtwórca Towarzystwa Tatrzańskiego. Walczył w Sejmie Galicyjskim - wspólnie z Eugeniuszem Janotą - o ochronę gatunkową kozicy, świstaka, a także nietoperza. Wynikiem ich starań było objęcie ustawową ochroną kozic i świstaków - prawdopodobnie pierwszy na świecie tego typu akt prawny, uchwalony w 1868 roku. Dla upamiętnienia go Nowicki ufundował żelazny krzyż, który umieszczono na Waksmundzkiej Polanie. Zmarł 30 października 1890 roku.

1831 - Powstanie Listopadowe: kapitulacja Twierdzy Modlin. W czasie powstania listopadowego i wojny polsko-rosyjskiej 1831 roku twierdza została sprawnie przygotowana do obrony i uzupełniona elementami fortyfikacji polowej. Jej komendantem został mianowany generał Ignacy Ledóchowski. 8 września 1831 roku do twierdzy weszła, po kapitulacji Warszawy, większość wojsk polskich - 32,5 tysiąca żołnierzy z 91 działami. Armia jednak opuściła Modlin i skierowała się w stronę Płocka, zaś sama twierdza została 25 września okrążona przez wojska rosyjskie. Wobec przekroczenia przez armię granicy pruskiej obrona Modlina stała się wkrótce bezcelowa. Twierdza skapitulowała, jako przedostatni punkt oporu powstania.

1835 - Urodził się Camille Saint-Saëns, francuski kompozytor, wirtuoz fortepianu i organów, dyrygent. Uznawany za "cudowne dziecko” - w wieku pięciu lat dał pierwszy koncert, a w wieku 16 lat napisał pierwszą symfonię. Jego najbardziej znaną operą jest "Samson i Dalila”. Zmarł 16 grudnia 1921 roku.

1841 - Urodził się Teofil Rygier, rzeźbiarz, autor pomnika Adama Mickiewicza na krakowskim Rynku Głównym. Zmarł 18 grudnia 1913 roku w Rzymie.

1846 - Urodził się Maksymilian Gierymski, malarz, przedstawiciel realizmu, autor między innymi obrazów: "Pochód Kozaków”, "Patrol powstańczy” i "Pikieta”, "Wyjazd na polowanie”. Malował sceny batalistyczne i rodzajowe, sceny myśliwskie z XVIII wieku, utrzymane w stylu rokoka, epizody z powstania styczniowego oraz nastrojowe pejzaże z Mazowsza i Podlasia. Zajmował się też ilustracją książkową. Wywarł duży wpływ na twórczość Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza i swego brata Aleksandra. Zmarł 16 września 1874 roku.

1867 - W Warszawie zmarł Ignacy Feliks Dobrzyński, kompozytor, dyrygent, pianista i pedagog. Urodził się 25 lutego 1807 w Romanowie na Wołyniu.

1874 - Powstał Światowy Związek Pocztowy, z siedzibą w Bernie w Szwajcarii. Rocznica jego założenia obecnie obchodzona jest jako Światowy Dzień Poczty. Związek w 1948 roku stał się organizacją wyspecjalizowaną ONZ. Polska jest członkiem Światowego Związku Pocztowego od 1 maja 1919 roku. 150. rocznica

1884 - Urodziła się Helene Deutsch z domu Rosenbach, polska i amerykańska psychoanalityczka. Była pierwszą psychoanalityczką specjalizującą się w psychologii kobiety i w seksualności kobiecej. Helena Deutsch pochodziła ze zasymilowanej rodziny żydowskiej z Przemyśla. Zmarła 29 marca 1982 roku. 140. rocznica

1890 - W Armainvilliers, we Francji, inżynier Clément Ader dokonał pierwszego w historii startu przy użyciu cięższego od powietrza aparatu z napędem. Samolot Adera ze skrzydłami w kształcie skrzydeł nietoperza, napędzany silnikiem parowym, przeleciał 50 metrów. Francuska armia finansowała dalsze prace Adera, który zbudował samolot z dwoma silnikami parowymi. Po nieudanych próbach z maszyną francuska armia zerwała kontrakt z Aderem w 1898 roku.

1896 - Urodził się Antoni Cwojdziński, właściwie Antoni Wojdan, fizyk, aktor, autor popularnych komedii teatralnych, między innymi "Freuda teoria snów". W latach trzydziestych XX wieku należał do najczęściej grywanych polskich autorów współczesnych. W 1940 roku, uchodząc przed aresztowaniem, przedostał się do Londynu. Był tam między innymi instruktorem behawioryzmu oraz sztuki aktorskiej podczas Oficerskiego Kursu Doskonalącego Administracji Wojskowej w Glasgow, gdzie szkolił cichociemnych - przyszłych oficerów wywiadu Armii Krajowej. W 1941 roku zamieszkał w USA, a w 1961 wrócił do Londynu, gdzie zmarł 7 sierpnia 1972 roku.

1900 - Urodził się Harry Bates, amerykański pisarz i wydawca SF, twórca i wydawca magazynu Astounding Science Fiction. Na podstawie opowiadania Harry’ego Batesa "Rozstanie z Panem” w 1951 roku został nakręcony film "Dzień, w którym zatrzymała się Ziemia”. W 2008 nakręcono remake pod tym samym tytułem z Keanu Reevesem w roli Klaatu. W 1973 roku opowiadanie zostało również przerobione na komiks i wydane w wydawnictwie Marvel Comics. Zmarł we wrześniu 1981 roku.

1900 - Urodził się Kazimierz Przybyłowski, prawnik, specjalista prawa cywilnego i międzynarodowego prawa prywatnego, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Lwowskiego, autor licznych prac naukowych. Zmarł 1 października 1987 roku.

1901 - Urodziła się Irena Byrska, aktorka, reżyser, pedagog. W latach trzydziestych XX wieku pracowała w Polskim Radiu. Jej mąż Tadeusz Byrski był dyrektorem Teatru Polskiego Radia, a ona reżyserem. W czasie II wojny światowej prowadziła tajne zajęcia teatralne i pomagała więźniom Pawiaka. Po wojnie prowadziła teatry w Opolu, Toruniu, Kielcach i Poznaniu. W grudniu 1975 roku była sygnatariuszką Listu 59. 23 sierpnia 1980 roku dołączyła do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami. Podczas stanu wojennego towarzyszyła wielu działaniom ludzi pracujących w podziemiu. Zmarła 28 stycznia 1997 roku.

1902 - Urodził się Jerzy Kreczmar reżyser, eseista, teatrolog i pedagog. Był między innymi dyrektorem Teatru Polskiego Radia oraz dyrektorem Teatru Polskiego w Warszawie. Jest uważany za jednego z najważniejszych inscenizatorów światowej klasyki w historii polskiego teatru. Zmarł 24 lutego 1985 roku.

1902 - Urodził się Freddie Young, brytyjski operator filmowy. Trzykrotny laureat Oscara za najlepsze zdjęcia. Uchodzi za jednego z najwybitniejszych brytyjskich operatorów w historii. Debiutował pod koniec lat 20. XX wieku. Był autorem zdjęć do prawie 140 filmów. Po raz pierwszy do Oscara został nominowany w 1953 za film "Ivanhoe". Największy splendor przyniosła mu długoletnia współpraca z Davidem Leanem. Wspólnie nakręcili "Lawrence’a z Arabii", "Doktora Żywago" oraz "Córkę Ryana". Wszystkie te filmy dały Youngowi Oscara. Zmarł 1 grudnia 1998 roku.

1906 - Urodził się Wolfgang Staudte, niemiecki reżyser, scenarzysta, aktor i producent filmowy. Zasłynął po II wojnie światowej, jako twórca oskarżycielskich filmów antynazistowskich, w których rozliczał swój naród z hitlerowskiej przeszłości. Był autorem między innymi pierwszego powojennego filmu niemieckiego "Mordercy są wśród nas" z Hildegard Knef w roli głównej, uważanego za jeden z najwybitniejszych filmów antynazistowskich. Ten ekspresjonistyczny w stylu obraz nakręcony został w ruinach zbombardowanego Berlina w radzieckiej strefie okupacyjnej. Zmarł 19 stycznia 1984 roku.

1906 - Zmarł Joseph Farwell Glidden, amerykański farmer, wynalazca nowoczesnego drutu kolczastego, który rozwiązał problem przesuwających się wcześniej kolców. Opracował drut dwużyłowy, w którym na jednym drucie umieszczane są nawinięte kolce, podczas gdy drugi drut, owinięty wokół całości, zabezpiecza kolce przed ruchem. Na swój wynalazek otrzymał w 1874 roku patent, jednak wkrótce potem został wplątany w liczne pozwy o prawo do niezwykle dochodowego wynalazku. W tym czasie założył przedsiębiorstwo, które zajęło się produkcją drutu kolczastego. Dopiero w 1892 kwestia praw własności do dwużyłowego drutu kolczastego została rozwiązana, a Gliddenowi przyznano ostatecznie prawo patentowe na mocy wyroku Sądu Najwyższego. W chwili śmierci był jednym z najbogatszych Amerykanów z majątkiem szacowanym na ponad milion dolarów. Urodził się 18 stycznia 1813 roku.

1909 - Urodził się Zbigniew Kopalko, reżyser radiowy i teatralny. Jako reżyser zadebiutował przed wojną, realizując w radiu wileńskim siedemnastowieczną komedię rybałtowską "Albertus na wojnę, Albertus z wojny". Ostatnim wyreżyserowanym przez Zbigniewa Kopalkę słuchowiskiem była jego własna adaptacja „Kazań” księdza Piotra Skargi w 1991 roku. Jako pierwszy Polak otrzymał Prix Italia w Sorrento 1959 roku za libretto i reżyserię zrealizowanej rok wcześniej opery radiowej Neffru z muzyką Zbigniewa Wiszniewskiego. Zmarł 12 czerwca 1996 roku. 115. rocznica

1910 - Zmarł Franciszek Żmurko, malarz. Inspiracją do jego twórczości były kobiety. Jego najsłynniejsze obrazy to: "Kleopatra”, "Pieśń wieczorna”, "Gwiazda Betlejemska”, "Dama w futrze”, "Hetera”. Urodził się 18 lipca 1859 roku.

1911 - Urodził się Joseph John Rosenthal, amerykański fotograf i autor słynnego zdjęcia "Sztandar nad Iwo Jimą” wykonanego podczas bitwy o tę wyspę, za które otrzymał Nagrodę Pulitzera. Komitet przyznający to wyróżnienie stwierdził, że "przedstawia ono jeden z wielkich momentów wojny” i jest "zamrożoną chwilą historii”. Zmarł 20 sierpnia 2006 roku.

1920 - Pozorując niesubordynację wobec Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, generał Lucjan Żeligowski, dowodzący kilkunastotysięczną armią, zajął Wilno i jego okolice. 12 października generał Żeligowski wydał dekret dotyczący organizacji władzy na Litwie. Obwołał się w nim naczelnym dowódcą Litwy Środkowej, jako niezależnego państwa. 20 lutego 1922 roku Sejm wileński przegłosował przyłączenie do Polski.

1921 - Urodził się Tadeusz Różewicz, poeta, dramaturg, prozaik i scenarzysta. Autor ponad 50 tomów wierszy, przetłumaczonych na kilkadziesiąt języków oraz dramatów, między innymi: "Kartoteka", "Białe małżeństwo", "Do piachu", "Odejście głodomora" i "Stara kobieta wysiaduje". Poezja Tadeusza Różewicza wyraża tragizm osamotnionej jednostki, zagubionej w powojennym świecie zdominowanym przez widmo masowej śmierci, okrucieństwa, obojętności i cywilizacyjnego uniformizmu. Jest to twórczość osoby okaleczonej i porażonej okrucieństwem wojny. Zmarł 24 kwietnia 2014 roku.

1923 - Urodził się Stefan de Julien, pseudonim konspiracyjny Szofer, uczestnik Powstania Warszawskiego, żołnierz batalionu "Parasol”, pułku "Baszta”, Armii Krajowej. Uczestniczył w walkach powstańczych w Śródmieściu, na Woli i na Starym Mieście. Poległ 13 sierpnia 1944 roku. Spoczywa w kwaterach żołnierzy i sanitariuszek batalionu „Parasol” na Wojskowych Powązkach w Warszawie.

1924 - Urodziła się Regina Smendzianka, pianistka i pedagog. Występowała między innymi z Wielką Orkiestrą Symfoniczną Polskiego Radia. Była jurorem Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego imienia Fryderyka Chopina w Warszawie. Zmarła 15 września 2011 roku. 100. rocznica

1930 - Urodził się Wiesław Gołas, aktor teatralny, filmowy i kabaretowy. Jest to data faktycznych urodzin artysty, natomiast do metryki został pomyłkowo wpisany dzień 4 października i ten termin jest także uznawany przez aktora. Zagrał między innymi w filmach: "Żona dla Australijczyka", "Kapitan Sowa na tropie", "Ogniomistrz Kaleń”, "Dzięcioł”, "Brunet wieczorową porą”, "Poszukiwany, poszukiwana” oraz w serialach: "Czterej pancerni i pies", "Czterdziestolatek", "Alternatywy 4". Jego najbardziej pamiętane role teatralne to Papkin w "Zemście” Aleksandra Fredry, Kościej w "Wędrówkach Mistrza Kościeja” Michela de Ghelderode’a. Występował też w telewizyjnym "Kabarecie Starszych Panów” oraz kabaretach "Koń", "Dudek". Zmarł 9 września 2021 roku.

1936 - Urodziła się Agnieszka Osiecka, poetka, autorka tekstów około dwóch tysięcy piosenek, między innymi: "Okularnicy", "Siedzieliśmy na dachu", "Małgośka", "Niech żyje bal", "Zielono mi", "Oczy tej małej" i "To wszystko z nudy". Od 1963 przez siedem lat prowadziła z Janem Borkowskim w Polskim Radio "Radiowe Studio Piosenki", które wydało ponad pół tysiąca piosenek i pozwoliło na wypromowanie wielu wielkich gwiazd polskiej estrady. Jej imieniem nazwano studio Programu III Polskiego Radia, gdzie organizowane są prestiżowe koncerty polskich i zagranicznych gwiazd. Zmarła 7 marca 1997 roku.

1939 - W Dobrczu koło Bydgoszczy Niemcy rozstrzelali około 800 Polaków. W czerwcu 1944 roku wykopali zwłoki i spalili w ramach akcji zacierania śladów zbrodni. Podczas ekshumacji przeprowadzonej w październiku 1945 udało się odnaleźć szczątki 102 osób. 85. rocznica

1939 - Ukazał się ostatni numer wydawanego nieprzerwanie przez 118 lat "Kuriera Warszawskiego”. Gazetę, związaną ze Stronnictwem Chrześcijańsko-Narodowym, założył w 1821 roku Bruno Kiciński, twórca pierwszego polskiego koncernu prasowego, wydającego wiele tytułów literackich i politycznych. W dwudziestoleciu międzywojennym średni nakład gazety wynosił około 50 tysięcy egzemplarzy. 85. rocznica

1940 - Urodził się John Lennon, brytyjski kompozytor, wokalista i autor tekstów, współtwórca zespołu The Beatles, który stał się najbardziej znaczącym zespołem w historii muzyki rockowej. Wspólnie z Paulem McCartneyem stworzył większość repertuaru kapeli. Po odejściu z zespołu wydał najbardziej znaną w swoim solowym dorobku płytę "Imagine”, której tytułowa piosenka uznawana jest za niepisany hymn pacyfistów. Zginął w Nowym Jorku, zastrzelony przez zamachowca, 8 grudnia 1980 roku.

1941 - Naczelny Wódz generał Władysław Sikorski przemianował 4. Kadrową Brygadę Strzelców na 1. Samodzielną Brygadę Spadochronową. Miejscem formowania się brygady było hrabstwo Fife położone w Szkocji. Jednostka ta miała być wykorzystana do wsparcia powstania powszechnego w okupowanej Polsce i jako jedyna jednostka polska nie podlegała wówczas dowództwu brytyjskiemu. Stan liczbowy w 1944 roku wyniósł około 2200 żołnierzy. Ostatecznie brygada została użyta przez aliantów w operacji 'Market Garden”.

1943 - 163 amerykańskie bombowce zbombardowały porty i stocznie w Gdańsku oraz Gdyni. Celem nalotu było zniszczenie miejsc produkcji oraz ośrodków szkolenia i zaopatrzenia niemieckich okrętów podwodnych - U-Bootów. Amerykański nalot nie spowodował znaczących zniszczeń.

1944 - Heinrich Himmler wydał rozkaz całkowitego zburzenia Warszawy, mimo że po kapitulacji powstania 2 października Niemcy zobowiązali się oszczędzić pozostałe w mieście mienie publiczne i prywatne. Planowe niszczenie Warszawy przez Niemców przerwała dopiero sowiecka ofensywa w styczniu 1945 roku. 80. rocznica

1945 - Ogłoszono wyrok na byłego premiera francuskiego rządu Vichy - Pierre'a Lavala, skazanego na karę śmierci za kolaborację z hitlerowcami. Kilka godzin przed egzekucją Laval próbował popełnić samobójstwo, zażywając cyjanek potasu, został jednak odratowany. Wyrok wykonano 15 października.

1950 - Urodził się Krzysztof Stroiński, aktor, związany z teatrami stołecznymi: Dramatycznym, Nowym, Powszechnym. Zagrał między innymi w filmach: "Szklana kula”, "300 mil do nieba”, "Blisko, coraz bliżej”, "Historie miłosne”, "Sprawiedliwi” oraz w serialach telewizyjnych: "Daleko od szosy”, "Pitbull" i "Matki, żony i kochanki”. W latach 1992-1994 był aktorem Kabaretu Olgi Lipińskiej.

1950 - Zmarł Stanisław Szeptycki, hrabia, generał cesarskiej i królewskiej armii, od listopada 1918 roku w Wojsku Polskim. W dwudziestoleciu międzywojennym był między innymi ministrem spraw wojskowych w drugim rządzie Wincentego Witosa. Po zakończeniu II wojny światowej w wieku 78 lat został przyjęty do służby czynnej w Wojsku Polskim, przeniesiony w stan spoczynku i wyznaczony na stanowisko prezesa Zarządu Głównego Polskiego Czerwonego Krzyża. Stanowisko to piastował w latach 1946-1950. Urodził się 3 listopada 1867 roku.

1951 - Urodził się Ryszard Rynkowski, piosenkarz, kompozytor, pianista, melorecytator i aktor. W latach 1978-1987 wokalista zespołu Vox, artysta solowy od 1987 roku. Jest wielokrotnym laureatem Krajowego Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu, który wygrał w latach 1979, 1989, 1990 oraz 1994. Wystąpił w widowisku "16.12.1981" wyreżyserowanym przez Łukasza Kobielę, które odbyło się w 30. rocznicę pacyfikacji kopalni "Wujek” w Katowicach. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Orderem Uśmiechu.

1955 - Urodził się Jerzy Ciechanowicz, pisarz, archeolog, tłumacz literatury antycznej, redaktor dziennika "Życie Warszawy” i miesięcznika "Wiedza i Życie”. Pisał limeryki, romantyczne opowiadania i rysował. Wydał szkice: "Rzym, ludzie i budowle”, "Medea i czereśnie: rozmowy o starożytności”, "Wędrówki śródziemnomorskie”. Zmarł 14 stycznia 1999 roku.

1955 - Urodził się Andrzej Szczytko, aktor. Zagrał między innymi w filmach: "Powrót do Polski”, "Republika nadziei”, "Ogniem i mieczem”, "Tajemnica twierdzy szyfrów” i w serialach telewizyjnych: "Na Wspólnej”, "Plebania”, "Pierwsza miłość” oraz "Ojciec Mateusz”. W latach 90. współpracował z Polskim Radiem. Zmarł 11 czerwca 2021 roku.

1957 - W Londynie zmarła Herminia Naglerowa, pisarka, publicystka, działaczka PEN-Clubu i Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie, od 1946 roku przebywała na emigracji w Wielkiej Brytanii. W swych powojennych utworach przedstawiała losy ludzi poddawanych próbie obozu, więzienia, śledztwa. Była autorką opowiadań opartych na motywach autobiograficznych "Ludzie sponiewierani" oraz powieści "Sprawa Józefa Mosta". W czasie II wojny światowej została aresztowana, w styczniu 1940 roku, przez NKWD i skazana na osiem lat obozu koncentracyjnego. Karę odbywała w łagrze w Burmie. Uwolniona w wyniku układu Sikorski-Majski, podjęła służbę w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRR. Urodziła się 28 października 1890 roku.

1958 - Zmarł papież Pius XII, wybrany przez konklawe 2 marca 1939 roku. Zainicjował reformę liturgii, był przeciwnikiem komunizmu - wydał dekret zabraniający katolikom współpracy z partiami komunistycznymi, pod groźbą ekskomuniki. W 1950 roku ogłosił dogmat o Wniebowzięciu Najświętszej Maryi Panny. Podczas II wojny światowej organizował pomoc humanitarną i udzielił azylu około 5000 Żydów. Potępił Hitlera za jego agresję na Związek Radziecki, a kiedy führer zajął Rzym (10 września 1943), Pius udzielał azylu dla jeńców wojennych i uchodźców w Watykanie. Nigdy jednak nie zaprotestował ostro przeciwko okrucieństwu hitlerowców i represji wobec Żydów, za co był krytykowany. Urodził się 2 marca 1876 roku.

1962 - Podczas defilady wojsk Układu Warszawskiego w Szczecinie polski czołg rozjechał siedmioro dzieci, a 21 osób ciężko zranił. Kolejne 22 osoby zostały poturbowane w wyniku paniki, jaka wybuchła po wypadku. O tragedii poinformował jedynie w lakonicznym komunikacie "Głos Szczeciński”. Informacje o wypadku wymazano z dokumentów szpitalnych ofiar. Świadkom zdarzenia nakazywano milczenie, grożąc odpowiedzialnością za złamanie tajemnicy wojskowej, a samo śledztwo w sprawie wypadku umorzono, nie stwierdzając uchybień w organizacji defilady.

1962 - 34 osoby zginęły, a 67 zostało rannych w wyniku zderzenia dwóch pociągów pośpiesznych pod Piotrkowem Trybunalskim. W zderzeniu brały udział dwa międzynarodowe pociągi pośpieszne. Kilkaset metrów za wsią Jarosty trzy ostatnie wagony pociągu pośpiesznego relacji Sofia -Warszawa odczepiły się od całego składu i wypadły z torów blokując tym samym równoległy tor. Uderzył w nie pociąg pośpieszny relacji Warszawa - Wiedeń. Siła zderzenia była tak duża, że wielotonowe wagony spiętrzyły się na wysokość kilku pięter. W październiku 2007 roku, w 45. rocznicę wypadku, odsłonięto w miejscu zdarzenia pomnik upamiętniający ofiary katastrofy. Historycy uznają, że władze wykorzystały katastrofę do zatuszowania w mediach wypadku, który wydarzył się podczas Defilady Wojsk Układu Warszawskiego w Szczecinie.

1966 - Na Westerplatte odsłonięto Pomnik Obrońców Wybrzeża. Kopiec z monumentem o wysokości 25 metrów, upamiętnia polskich obrońców Wybrzeża we wrześniu 1939. Monument składa się z 236 bloków granitowych, przywiezionych z kamieniołomów w Strzegomiu i Borowie, o łącznej wadze 1150 ton. Ozdobiony jest płaskorzeźbami oraz wykutymi napisami. Na szczycie monumentu znajdują się postaci marynarza i żołnierza. Kształt bryły pomnika przypomina wyszczerbiony bagnet wbity w ziemię. Siedem zniczy u stóp pomnika odnosi się do siedmiu dni obrony Westerplatte.

1967 - W La Higuera w Boliwii został zastrzelony schwytany poprzedniego dnia przez żołnierzy argentyński rewolucjonista Ernesto "Che” Guevara. W latach 50. XX wieku był jednym z przywódców rewolucji kubańskiej. Po jej sukcesie wstąpił w skład rewolucyjnego rządu. W 1965 roku brał udział w walkach partyzanckich w Kongu. Od 1966 roku organizował oddziały partyzanckie w Boliwii. Jako ideolog i pisarz stworzył własną oryginalną wersję wojny partyzanckiej prowadzonej przez chłopów. Jego poglądy określa się mianem guevaryzmu.

1970 - Urodził się Steve Jablonsky, amerykański kompozytor filmowy i telewizyjny. Jest między innymi autorem muzyki do filmów "Teksańska masakra piłą mechaniczną”, "Amityville” i cyklu "Transformers” oraz serialu "Gotowe na wszystko”.

1975 - PRL i RFN zawarły układ, na mocy którego przyznano Ślązakom, Mazurom i Warmiakom prawo emigracji do Niemiec Zachodnich, w zamian za pokrycie przez boński rząd zaopatrzenia emerytalnego Polakom pracującym podczas II wojny światowej na rzecz III Rzeszy. Niemcy zgodziły się na wypłacenie Polsce z tego tytułu miliarda 300 milionów marek oraz udzielenie Polsce niskooprocentowanego kredytu finansowego. Polski rząd zezwolił na wyjazdy do RFN w ciągu czterech lat około 125 tysięcy osób.

1977 - W Warszawie zmarł Zdzisław Maklakiewicz, popularny aktor, który zagrał w blisko 100 filmach. Kreował głównie postacie charakterystyczne i drugoplanowe. Niezapomniane kreacje Zdzisława Maklakiewicza to między innymi inżynier Mamoń w obrazie "Rejs" Marka Piwowskiego czy Arkaszka Kozłowski z "Wniebowziętych" Andrzeja Kondratiuka. W tych i kilku innych filmach grał z Janem Himilsbachem. Tworzyli specyficzny duet cwaniaków i filozofów z przedmieścia. W czasie II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej. Urodził się 9 lipca 1927 roku.

1977 - Papież Paweł VI kanonizował maronickiego zakonnika ojca Szarbela Makhloufa. Żyjąc w odosobnieniu, prowadził niezwykle ascetyczny tryb życia, poszcząc i umartwiając się, większość czasu spędzając na modlitwie i praktykach religijnych. W pustelni spędził ostatnie 23 lata swego życia. Do dziś grób świętego w Annaji jest celem licznych pielgrzymek z całego świata.

1978 - Zmarł Jacques Brel, francuski poeta, kompozytor i pieśniarz, pochodzenia belgijskiego. Popularność przyniosła mu nagrana w 1956 roku piosenka „Quand on n'a que l'amour”. Szczyt kariery osiągnął w latach 60. Ostatnie lata życia poświęcił reżyserii i aktorstwu. Zagrał między innymi w filmach „Mordercy w imieniu prawa”, „Bar na skrzyżowaniu”. Urodził się 8 kwietnia 1929 roku.

1980 - Czesław Miłosz, poeta, prozaik, eseista i tłumacz, został trzecim polskim laureatem Literackiej Nagrody Nobla, po Henryku Sienkiewiczu i Władysławie Reymoncie. Czwartą polską laureatką została w 1996 roku Wisława Szymborska, a piątą - w 2019 roku - Olga Tokarczuk. Czesław Miłosz urodził się 30 czerwca 1911 w Szetejniach, a zmarł 14 sierpnia 2004 w Krakowie.

1982 - Stan wojenny: Tymczasowa Komisja Koordynacyjna NSZZ "Solidarność" wydała oświadczenie, w którym odmawiała uznania decyzji delegalizującej "Solidarność". TKK zaapelowała o bojkot reżimowych związków zawodowych.

1982 - Palestyńscy terroryści otworzyli ogień do Żydów modlących się w rzymskiej Wielkiej Synagodze; zginęła jedna osoba, 34 zostały ranne.

1986 - W Londynie odbyła się premiera musicalu "Upiór w operze" z muzyką Andrew Lloyd Webbera i librettem Charlesa Harta i Richarda Stilgoe, na podstawie powieści "Upiór w operze" Gastona Leroux z 1911 roku. Fabuła musicalu dotyczy losów młodej sopranistki Christine Daaé, która staje się obsesją tajemniczego, zdeformowanego geniusza muzycznego, znanego, jako Upiór z opery. Spektakl stał się najbardziej dochodowym musicalem w historii - do 2008 roku łączny przychód przekroczył pięć miliardów dolarów amerykańskich. "Upiór w operze" zdobył ponad 60 nagród teatralnych, w tym siedem statuetek Tony Awards na Broadwayu i trzy statuetki Laurence Olivier Award na West Endzie. 28 lipca 2020 roku, po 34 latach od londyńskiej premiery musicalu, Lloyd Webber i Mackintosh ogłosili zamknięcie produkcji "Upiora w operze" na West Endzie z powodu pandemii COVID-19 wyrażając nadzieję na przywrócenie musicalu tak szybko jak to możliwe.

1992 - W Londynie zmarł Jędrzej Giertych, publicysta, prawnik, bliski współpracownik Romana Dmowskiego, działacz ZHP, sekretarz Komitetu Wykonawczego Obozu Wielkiej Polski, członek władz Stronnictwa Narodowego, autor prac historycznych. Urodził się 7 stycznia 1903 w Sosnowcu.

1992 - Premiera filmu amerykańsko-brytyjsko-francusko-hiszpańskiego filmu "1492. Wyprawa do raju" w reżyserii Ridleya Scotta. Film opowiadał historię wyprawy Krzysztofa Kolumba do Ameryki. Wystąpili w nim między innymi: Gérard Depardieu, Armand Assante i Sigourney Weaver, a muzykę skomponował Vangelis.

2001 - Otwarto Most nad Kanałem Sueskim. Wznosi się 70 metrów nad kanałem, a jego długość wynosi prawie cztery kilometry. Składa się z 400-metrowego przęsła zakończonego pylonami i dwoma podejściami. Wysokość dwóch głównych pylonów wspierających wynosi 154 metrów każda. Wieże zostały zaprojektowane w kształcie obelisku faraonów. Most oraz tunel Ahmada Hamdiego są wyłącznymi stałymi drogami umożliwiającymi pokonanie kanału dla ruchu drogowego.

2002 - W Tartu w Estonii zmarł Bruno O'Ya, estoński aktor i sportowiec, w Polsce popularny dzięki roli chorążego Słotwiny w filmie "Wilcze echa" oraz Józwy Butryma w "Potopie" Jerzego Hoffmana. Wystąpił także w takich polskich filmach i serialach, jak "Kopernik", "Kazimierz Wielki", "Przyłbice i kaptury", "Rycerze i rabusie", "07 zgłoś się" oraz "Pan Kleks w kosmosie". Urodził się 12 lutego 1933 roku.

2005 - W pierwszej turze wyborów prezydenckich najwięcej głosów otrzymali Donald Tusk - 36,33 procent i Lech Kaczyński 33,1 procent. W wyniku głosowania w drugiej turze, która odbyła się 23 października czwartym prezydentem III Rzeczypospolitej, trzecim wybranym w wyborach powszechnych, został Lech Kaczyński, który zdobył 54,04 procent głosów.

2006 - Zmarł Marek Grechuta, piosenkarz, poeta, kompozytor, malarz, z wykształcenia architekt. Uznawany za najważniejszego przedstawiciela polskiej poezji śpiewanej, wykorzystywał często elementy rocka, jazz-rocka i rocka progresywnego, szczególnie w początkowym okresie twórczości. Zadebiutował w 1967. Zdobywał nagrody na Studenckim Festiwalu Piosenki w Krakowie i Krajowym Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Pierwsze dwie płyty nagrał z zespołem Anawa, w tym krążek "Marek Grechuta & Anawa", z którego pochodzą przeboje "Będziesz moją panią” i "Nie dokazuj”. W 1971 założył Grupę WIEM. W latach 1976-1986 związany był z Piwnicą pod Baranami. Urodził się 10 grudnia 1945 roku.

2006 - Zmarła Renata Kossobudzka, aktorka teatralna i filmowa. Zagrała między innymi w filmach i serialach: "Niania", "Pensjonat pod Różą", "Na dobre i na złe", "Przedwiośnie" i "Marysia i Napoleon". W 1976 roku odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodziła się 15 stycznia 1921 roku.

2009 - W chmurze pyłu powstałej po celowym rozbiciu fragmentu amerykańskiej sondy LCROSS na Księżycu odkryto wodę. W pyle odkryto kawałki lodu mające miliardy lat. Złoża lodu znajdują się w trwale zacienionych i bardzo zimnych szczelinach biegunów księżycowych. 15. rocznica

2010 - Zmarł Maurice Allais, jedyny Francuz, który otrzymał nagrodę Nobla w dziedzinie ekonomii. Koncepcje Allaisa, dotyczące równoważenia podaży z popytem pomogły w odbudowie gospodarczej w powojennej Francji. Nobla z ekonomii otrzymał w 1988 roku za "pionierski wkład w teorię rynków i efektywnego wykorzystania zasobów". Był przeciwnikiem wspólnej europejskiej waluty i polityki globalizacji. Urodził się 31 maja 1911 roku.

2010 - Zmarł Olgierd Narkiewicz, lekarz, anatom i neuroanatom, profesor Akademii Medycznej w Gdańsku, członek Polskiej Akademii Nauk. Jego praca naukowa dotyczyła głównie organizacji strukturalno-czynnościowej połączeń kory mózgu z ośrodkami podkorowymi. Urodził się 21 października 1925 roku.

2011 - W wyborach do Sejmu zwyciężyła Platforma Obywatelska, uzyskując 39,18 procent głosów i 207 mandatów. Prawo i Sprawiedliwość otrzymało 29,89 procent głosów i 157 mandatów. W wyborach do Senatu PO zdobyła 63 mandaty, PiS 31, PSL dwa. Senatorami zostało także czterech kandydatów niezależnych. Frekwencja w wyborach: 48,92 procent.

2012 - 15-letnia pakistańska działaczka na rzecz dostępu do edukacji i praw kobiet Malala Yousafzai została postrzelona w głowę i szyję w zamachu przeprowadzonym przez talibów. Na początku 2009 roku dziewczyna zaczęła pisać na blogu pod pseudonimem Gul Makai o swoich doświadczeniach, jako uczennica w Wadi-e Swat, jak talibowie zmuszają do zamykania szkół prywatnych po wprowadzeniu zakazu edukacji dziewcząt. Za swoją działalność została nominowana do wielu nagród i zdobyła pierwszą nagrodę Pakistan’s First National Peace Prize. 10 października 2014, wraz z Kailashem Satyarthim, otrzymała Pokojową Nagrodę Nobla, będąc najmłodszą osobą wyróżnioną w jej historii. W uznaniu swojej działalności w 2016 została odznaczona Orderem Uśmiechu i tym samym została najmłodszą wyróżnioną w jego historii.

2013 - Zmarł Edmund Niziurski, pisarz, nowelista, autor scenariuszy filmowych i telewizyjnych oraz słuchowisk. Był autorem między innymi popularnych książek dla młodzieży: "Księga urwisów”, "Niewiarygodne przygody Marka Piegusa”, "Sposób na Alcybiadesa”, "Adelo, zrozum mnie” i "Klub włóczykijów”. Urodził się 10 lipca 1925 roku.

2015 - Zmarł Ben Abraham, właściwie Henryk Nekrycz, brazylijski dziennikarz i pisarz, urodzony w Polsce. W czasie II wojny światowej był więźniem niemieckich obozów koncentracyjnych w Ravensbrück i Oświęcimiu. W 1955 roku osiedlił się w Brazylii. Swoje przeżycia zawarł w 15 książkach i licznych felietonach o Holokauście. Urodził się 11 grudnia 1924 roku.

2015 - Zmarł Geoffrey Howe, brytyjski polityk, członek Partii Konserwatywnej. Jeden z najbliższych współpracowników Margaret Thatcher i osoba najdłużej zasiadająca w jej kolejnych gabinetach, w tym w latach 1989-1990, jako wicepremier. Urodził się 20 grudnia 1926 roku.

2016 - Zmarł Andrzej Wajda, reżyser filmowy i teatralny, laureat Oscara za całokształt twórczości, senator I kadencji, kawaler Orderu Orła Białego. Autor między innymi filmów: "Kanał", "Popiół i diament", "Lotna", "Niewinni czarodzieje", "Popioły", "Wszystko na sprzedaż", "Krajobraz po bitwie", "Brzezina", "Wesele", "Panny z Wilka", "Ziemia obiecana", "Człowiek z marmuru", "Bez znieczulenia", "Człowiek z żelaza", "Kronika wypadków miłosnych", "Korczak", "Pan Tadeusz", "Katyń" i "Wałęsa. Człowiek z nadziei". Urodził się 6 marca 1926 roku.

2017 - Zmarł francuski aktor Jean Rochefort. Wystąpił między innymi w filmach: "Widmo wolności", "Powrót tajemniczego blondyna", "Niech się zacznie zabawa", "Krab-Dobosz", "Mąż fryzjerki" i "Plotka". Urodził się 29 kwietnia 1930 roku.

2018 - Zmarł ksiądz Edward Szymanek, biblista i tłumacz, autor wielu publikacji naukowych. Był cenionym spowiednikiem i rekolekcjonistą. W stanie wojennym wygłaszał przyciągające licznych wiernych nauki w kościele Dominikanów w Poznaniu. W latach 1983-1989 był przełożonym generalnym Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej, założonego przez kardynała Augusta Hlonda. Uczestniczył w opracowaniu tzw. Biblii poznańskiej, przełożył List św. Pawła do Rzymian i List do Galatów, a także napisał podręcznik "Wykład Pisma Świętego Nowego Testamentu". Urodził się 9 lipca 1933 roku.

2019 - Rozpoczęła się turecka inwazja na północną Syrię. O godzinie 16:00 turecki prezydent Recep Tayyip Erdogan ogłosił początek operacji wojskowej "Źródło pokoju”, której cele określono jako likwidację kurdyjskiej autonomii w północnej Syrii i zasiedlenie jej terenów przez ponad milion syryjskich uchodźców wojennych przebywających w Turcji. Według Erdogana miałby powstać "pas bezpieczeństwa”, oddzielający Turcję od niepożądanego sąsiedztwa uzbrojonych Kurdów. Działania zbrojne rozpoczęli Turcy atakiem na miasto Ras al-Ajn, które zajęli 12 października. 29 października walki turecko-kurdyjskie zostały wstrzymane. 5. rocznica

2019 - Zmarł Jan Szyszko, profesor nauk leśnych, nauczyciel akademicki oraz polityk. Był ministrem ochrony środowiska w rządach Jerzego Buzka, Kazimierza Marcinkiewicza, Jarosława Kaczyńskiego, Beaty Szydło oraz Mateusza Morawieckiego, posłem na Sejm V, VI, VII i VIII kadencji. Urodził się 19 kwietnia 1944 roku. 5. rocznica

2019 - Zmarł Ludwik Krzysztof Zamenhof-Zaleski, inżynier-konstruktor, esperantysta, wnuk Ludwika Zamenhofa. Był profesorem politechniki w Mediolanie oraz Wyższej Szkoły Architektury w Paryżu. Zaprojektował między innymi Stadion Olimpijski w Montrealu i krzyż-pomnik generała Charles’a de Gaulle’a w Colombey-les-Deux-Églises we Francji. Urodził się 23 stycznia 1925 roku. 5. rocznica

2022 - Zmarł Leszek Tadeusz Biały, nauczyciel i polityk, poseł na Sejm I kadencji. Był wybrany w 1991 roku z ramienia Sojuszu Lewicy Demokratycznej. W kolejnych wyborach, w 1993 roku nie dostał się do Sejmu. Urodził się 22 marca 1940 roku.

2023 - Amerykanka profesor Claudia Goldin z Uniwersytetu Harvarda otrzymała Nagrodę Banku Szwedzkiego imienia Alfreda Nobla z ekonomii za pogłębianie wiedzy o sytuacji kobiet na rynku pracy. Laureatka zebrała dane ze Stanów Zjednoczonych z ponad 200 lat i w badaniach wykazała, w jaki sposób i dlaczego różnice między płciami w zarobkach i wskaźnikach zatrudnienia zmieniły się na przestrzeni czasu. Claudia Goldin jest trzecią kobietą w historii, która została laureatką Nagrody Nobla z ekonomii. 1 rocznica

2023 - Słowację nawiedziło trzęsienie ziemi o magnitudzie od 5 do 5,5, najsilniejsze w tym kraju od 80 lat. Według European-Mediterranean Seismological Centre (EMSC) jego epicentrum znajdowało się na głębokości 10 kilometrów, 18 kilometrów od miasta Humenné, na północnym-wschodzie Słowacji, około 20 kilometrów od granicy z Polską. Z powodu uszkodzeń wywołanych wstrząsami 15 budynków zostało wyłączonych z użytkowania. Nikt nie został ranny. Wstrząsy odczuli mieszkańcy Krakowa, Tarnowa, Nowego Sącza i Muszyny. 1. rocznica