Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 85. rocznica Sonderaktion Lublin
2024-11-09, 09:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

85. rocznica Sonderaktion Lublin

79. rocznica egzekucji przedstawicieli lubelskiej inteligencji – upamiętnienie ofiar – Lublin, 16 grudnia 2018 [Fot. Rafała Drabik/OBUWiM IPN Lublin/źródło: lublin.ipn.gov.pl]]
79. rocznica egzekucji przedstawicieli lubelskiej inteligencji – upamiętnienie ofiar – Lublin, 16 grudnia 2018 [Fot. Rafała Drabik/OBUWiM IPN Lublin/źródło: lublin.ipn.gov.pl]]
85 lat temu, 9 listopada 1939 roku, w okupowanej Polsce, na terenach przedwojennego województwa lubelskiego, rozpoczęła się niemiecka operacja Sonderaktion Lublin skierowana przeciwko inteligencji. Tego dnia aresztowano kilkaset osób: prawników, inżynierów, nauczycieli, sędziów, adwokatów oraz księży. Zatrzymanych umieszczono w więzieniu na Zamku Lubelskim. Nieliczni zostali zwolnieni, niektórzy rozstrzelani, inni wywiezieni do niemieckich obozów koncentracyjnych.
Niemcy zamierzali zniszczyć polską elitę intelektualną, co miało być początkiem germanizacji regionu lubelskiego. W kolejnych dniach listopada nastąpiły dalsze zatrzymania. Szacuje się, że podczas Sonderaktion Lublin okupant aresztował ponad dwa tysiące polskich intelektualistów, urzędników i duchownych. Nazwę "Sonderaktion Lublin" nadali tym wydarzeniom polscy historycy.

Za początek represyjnej akcji uznaje się 9 listopada 1939 roku. Aresztowania przeprowadzone wówczas w Lublinie objęły nauczycieli szkół podstawowych i średnich, profesorów uczelni wyższych, a także duchownych. W gronie zatrzymanych znaleźli się między innymi: rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego ksiądz Antoni Szymański oraz profesor tej uczelni - ksiądz Zdzisław Goliński. Aresztowano też prezesa Sądu Okręgowego Stanisława Bryłę, prezesa Sądu Apelacyjnego Bolesława Sekutowicza, biskupów: Mariana Fulmana i Władysława Gorala oraz członków powołanej we wrześniu 1939 roku Straży Obywatelskiej . W kolejnych dniach listopada nastąpiły dalsze zatrzymania. Według obliczeń Zofii Leszczyńskiej, historyk związanej z Państwowym Muzeum na Majdanku, w listopadzie hitlerowcy aresztowali w Lublinie około 250 osób, w tym 16 wykładowców KUL oraz ponad 100 duchownych katolickich.

Trzy dni wcześniej, 6 listopada 1939 roku, w Krakowie podczas Sonderaktion Krakau Niemcy aresztowali 183 osoby, wśród nich profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczej i Akademii Rolniczej. Większość z zatrzymanych została wywieziona do niemieckich nazistowskich obozów koncentracyjnych - Sachsenhausen i Dachau. Wydarzenia w Krakowie i Lublinie były etapami tzw. akcji Inteligencja - "Intelligenzaktion", podczas której od września 1939 do kwietnia 1940 roku na okupowanych ziemiach polskich Niemcy zamordowali co najmniej 100 tysięcy Polaków.

(więcej)

W listopadzie 1939 roku we wszystkich dużych miastach Generalnego Gubernatorstwa Niemcy aresztowali przedstawicieli polskiej inteligencji, według wcześniej przygotowanych list. Podobnie jak przeprowadzona 6 listopada Sonderaktion Krakau, akcja w Lublinie miała na celu zmianę struktury polskiego społeczeństwa: pozbawienie go elit i stworzenie rezerwuaru taniej siły roboczej dla III Rzeszy.

Nauczyciele, lekarze, adwokaci, księża, wykładowcy akademiccy, urzędnicy państwowi i samorządowi, byli zatrzymywani w swych domach, a następnie przewożeni do więzień. Skala i brutalność akcji przeprowadzonej w Lublinie i okolicach była znacznie większa niż w innych rejonach okupowanego kraju.

W trakcie Sonderaktion Lublin, 23 grudnia 1939 roku, na starym cmentarzu żydowskim funkcjonariusze 102. batalionu policji niemieckiej rozstrzelali 10 więźniów Zamku Lubelskiego, wyprowadzonych z celi, w której w konspiracji przygotowywali Wigilię. Byli to: Tadeusz Illukiewicz - starosta lubartowski, Józef Dańkowski - starosta lubelski, ksiądz profesor Michał Niechaj i profesor Czesław Martyniak - pracownicy naukowi Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Stanisław Bryła - prezes Sądu Okręgowego, wicewojewoda lubelski, Bolesław Sekutowicz - prezes Sądu Apelacyjnego, parlamentarzysta, członek Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, Edward Lipski - adwokat, radca Urzędu Wojewódzkiego, Władysław Rutkowski - adwokat, urzędnik Prokuratorii Generalnej, Antoni Krzyżanowski - dyrektor Gimnazjum i Liceum Wacławy Arciszowej i Tadeusz Moniewski - dyrektor I Państwowego Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica. Ciał poległych dotychczas nie odnaleziono. Nie zachowały się również żadne dokumenty mówiące o tamtej egzekucji.

Do kolejnego mordu doszło 6 stycznia 1940 roku. Na gliniankach obok cegielni w dzielnicy Lemszczyzna niemieccy policjanci rozstrzelali około 50 osób, w większości mieszkańców Kamionki. Ich winą miało być to, że zorganizowali 11 listopada - w polskie Święto Niepodległości - patriotyczną uroczystość oraz nabożeństwo za ojczyznę.
25 stycznia 1940 roku w Lublinie Niemcy aresztowali 23 ojców kapucynów, a 2 lutego - 43 jezuitów. Zakonnikom zarzucono ukrywanie broni oraz polskich oficerów i przynależność do tajnych organizacji.

Z kolei 12 lutego odbyła się wielka egzekucja na cmentarzu żydowskim w Lublinie. Strzałami w tył głowy zabito wówczas około 180 osób, w tym kilka aresztowanych w listopadzie 1939 podczas Sonderaktion Lublin.

Zobacz także

2024-12-06, godz. 12:08 Wspomnienie Świętego Mikołaja 6 grudnia przypadają mikołajki - zwyczaj wręczania prezentów i drobnych upominków, głównie dzieciom. Tradycja ta jest kultywowana na pamiątkę Świętego… » więcej 2024-12-05, godz. 19:58 "Rzadko się zdarzają takie odkrycia". Biblia Brzeska przekazana konserwatorom Po odnalezieniu i zgłoszeniu odpowiednim służbom, przyszedł czas na przekazanie badaczom. Mowa o dwóch księgach, które mogą być egzemplarzami Biblii Brzeskiej… » więcej 2024-12-06, godz. 12:04 "To jawny brak poszanowania dla miejsca pamięci". Dewastacje w Łambinowicach Bezprecedensowe akty wandalizmu w gminie Łambinowice. Na Cmentarzu Jeńców Radzieckich w Łambinowicach zniszczono i skradziono fragmenty ogrodzenia i bramy… » więcej 2024-12-03, godz. 10:11 Ambasador Bodnar: rozwiązanie problemów polsko-ukraińskich wymaga uwzględnienia interesów obu państw Nowy ambasador Ukrainy w Polsce Wasyl Bodnar powiedział w poniedziałek, że do rozwiązania problemów polsko-ukraińskich konieczna jest stanowczość i uwzględnienie… » więcej 2024-12-03, godz. 08:39 Wzruszająca opowieść o patriotyzmie w dokumencie opolskiej fundacji Przy pełnej sali odbyła się opolska kinowa premiera dokumentu Grzegorza Kubaszki "Z pacynką i w pasiaku". Fundacja Filmowa Polscy Wychodźcy realizowała zdjęcia… » więcej 2024-12-02, godz. 14:35 Nagroda Historyczna m.st. Warszawy za książkę o akcji "Wisła" Prof. Grzegorz Motyka otrzymał w niedzielę Nagrodę Historyczną m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego. Jury przyznało ją mu za książkę „Akcja »Wisła«… » więcej 2024-11-18, godz. 10:54 Muzeum Auschwitz: ukazały się wspomnienia byłego więźnia Jana Kupca Wspomnienia Jana Kupca, które przybliżają losy jego i pięciorga braci, żołnierzy ruchu oporu z Podhala aresztowanych przez Niemców i osadzonych w Auschwitz… » więcej 2024-11-17, godz. 10:48 Rosja: Zamknięto Muzeum Historii GUŁagu, powołując się na przepisy przeciwpożarowe Państwowi inspektorzy zdecydowali o czasowym zamknięciu moskiewskiego Muzeum Historii GUŁagu, twierdząc, że nie przestrzega ono przepisów przeciwpożarowych… » więcej 2024-11-16, godz. 11:32 Prof. Żaryn w sądzie: SB prowadząc akcję wobec ks. Popiełuszki czuła się bezkarnie Prowokacja na Chłodnej była dziełem SB, której funkcjonariusze mieli poczucie bezkarności - podkreślił historyk prof. Jan Żaryn, który w piątek zeznawał… » więcej 2024-11-16, godz. 10:44 Gdańsk: Pamiątka po rodzinie Ulmów trafiła do MIIWŚ Książka z odręcznym podpisem Józefa Ulmy trafiła do Muzeum II Wojny Światowej. Wcześniej pamiątka po rodzinie zamordowanej przez Niemców za ukrywanie… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »